Πιο κοντά σε ένα «καθολικό» εμβόλιο για τη γρίπη

Ενα εμβόλιο το οποίο προκαλεί ανοσολογική απόκριση ενάντια σε πολλά στελέχη και υπότυπους του ιού της γρίπης, έδωσε άκρως ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε κλινική δοκιμή φάσης Ι σε ανθρώπους, σύμφωνα με ερευνητές του «Ορους Σινά» στη Νέα Υόρκη.

Το «καθολικό» εμβόλιο της γρίπης, το οποίο οδηγεί σε παραγωγή αντισωμάτων που στοχεύουν ένα τμήμα της πρωτεΐνης επιφανείας του ιού – αιμοσυγκολλητίνη (ΗΑ) – το οποίο δεν μεταλλάσσεται τόσο συχνά, περιγράφεται σε μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Medicine». Αυτό το χιμαιρικό εμβόλιο που βασίζεται στην αιμοσυγκολλητίνη μπορεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, να προσφέρει προστασία εφ’όρου ζωής με δύο ή τρεις εμβολιασμούς, καταργώντας την ανάγκη για «τσίμπημα» ενάντια στη γρίπη κάθε χρόνο.

Ευρεία ανοσία ενάντια σε οποιοδήποτε αναδυόμενο στέλεχος

«Ενα εμβόλιο για τη γρίπη το οποίο θα προσφέρει ευρεία ανοσία, πιθανότατα θα προστατεύει ενάντια σε οποιοδήποτε αναδυόμενο στέλεχος ή υπότυπο του ιού και θα ενισχύσει σημαντικά την ετοιμότητά μας ενάντια σε μελλοντικές πανδημίες ώστε να αντιμετωπίζουμε λιγότερα προβλήματα από αυτά που αντιμετωπίζουμε τώρα με την COVID-19» ανέφερε o Φλόριαν Κρέιμερ, καθηγητής Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή Icahn στο «Ορος Σινά», κύριος συγγραφέας της νέας μελέτης και προσέθεσε: «Το χιμαιρικό εμβόλιό μας που στοχεύει την αιμοσυγκολλητίνη αποτελεί μεγάλη εξέλιξη σε σύγκριση με τα συμβατικά εμβόλια τα οποία συχνά δεν καταφέρνουν να ‘ταιριάξουν’ με τα στελέχη του ιού που κυκλοφορούν εκείνη τη στιγμή με αποτέλεσμα να μειώνεται η αποτελεσματικότητά τους. Επιπλέον, ο ετήσιος εμβολιασμός αποτελεί ένα τεράστιο και ακριβό εγχείρημα».

Η «αδυναμία» των υπαρχόντων εμβολίων

Η γρίπη είναι μια σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία προκαλώντας περί τους 650.000 θανάτους ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Επιπροσθέτως, ανά περιόδους εμφανίζονται πανδημίες γρίπης οι οποίες μπορούν να στοιχίσουν εκατομμύρια ζωές – το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι εκείνο της πανδημίας γρίπης του 1918 που οφειλόταν στο στέλεχος Η1Ν1 και προκάλεσε περισσότερους από 40 εκατομμύρια θανάτους σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα εμβόλια  – το καλύτερο προληπτικό όπλο που έχουμε στη «φαρέτρα» μας ενάντια στην εποχική γρίπη – περιέχουν τρία ή τέσσερα στελέχη του ιού της γρίπης που κυκλοφορούν στον πληθυσμό. Ωστόσο η αδυναμία των υπαρχόντων εμβολίων είναι ότι περιέχουν κάθε χρόνο στελέχη τα οποία κυκλοφόρησαν κατά την προηγούμενη περίοδο γρίπης με αποτέλεσμα να μην «συγχρονίζονται» πάντα με τα στελέχη που πραγματικά κυκλοφορούν εκείνη τη στιγμή. Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο περίπλοκλη σε περιόδους πανδημίας γρίπης καθώς τέτοια ξεσπάσματα του ιού δεν μπορούν να προβλεφθούν και αναδύονται ξαφνικά απαιτώντας νέα εμβόλια τα οποία πρέπει να παρασκευαστούν άμεσα – μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει τουλάχιστον έξι μήνες αφήνοντας στο μεταξύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού άκρως «ευάλωτο» στο εκάστοτε στέλεχος.

Στόχευση σε διαφορετική περιοχή της αιμοσυγκολλητίνης

Το νέο εμβόλιο υπόσχεται να βάλει ένα τέλος σε αυτή την αβεβαιότητα στοχεύοντας ένα διαφορετικό τμήμα της αιμοσυγκολλητίνης, της κύριας γλυκοπρωτεΐνης στην επιφάνεια του ιού της γρίπης που προσδένεται στους υποδοχείς των ανθρώπινων κυττάρων. Τα συμβατικά εμβόλια προκαλούν την παραγωγή αντισωμάτων τα οποία στοχεύουν τη σφαιρική κεφαλή στο κατώτερο άκρο της αιμοσυγκολλητίνης. «Δυστυχώς ο ιός μπορεί να διαφεύγει της εξουδετέρωσης από τα αντισώματα μεταλλάσσοντας αυτό το τμήμα της πρωτεΐνης μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται αντιγονική απόκλιση» εξήγησε ο Πίτερ Παλέζ, καθηγητής Μικροβιολογίας και επικεφαλής του Τμήματος Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή Icahn στο «Ορος Σινά» και έτερος κύριος συγγραφέας της μελέτης. «Αυτή η γενετική αλλαγή στον ιό οδηγεί σε ανοσία μόνο σε συγκεκριμένα στελέχη του απαιτώντας συχνή αλλαγή της σύστασης του εποχικού εμβολίου. Το δικό μας εμβόλιο αντιθέτως στοχεύει στο πιο κοντινό στέλεχος της αιμοσυγκολλητίνης, μια περιοχή της που μοιάζει με μίσχο, η οποία έχει αποδειχθεί ότι δεν μεταλλάσσεται τόσο εύκολα σε μοντέλα ζώων αλλά και σε ανθρώπους».

Ο δρ Αντόλφο Γκαρσία-Σάστρε, διευθυντής του Ινστιτούτου για την Παγκόσμια Υγεία και τα Αναδυόμενα Παθογόνα και καθηγητής Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή Icahn που ήταν επίσης εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης σημείωσε από την πλευρά του ότι «αυτό το ‘καθολικό’ εμβόλιο μπορεί να αποδειχθεί σωτήριο σε χώρες που δεν έχουν τους πόρους ώστε να εμβολιάζουν τον πληθυσμό τους κάθε χρόνο ενάντια στη γρίπη».

Ανοσολογική απόκριση επί τουλάχιστον 18 μήνες

Η κλινική δοκιμή φάσης 1 των ερευνητών του «Ορους Σινά» αξιολόγησε την ασφάλεια και την πρόκληση ανοσίας του εμβολίου σε 65 άτομα στις ΗΠΑ. Οπως φάνηκε το εμβόλιο προκάλεσε ισχυρή ανοσολογική απόκριση η οποία διήρκεσε επί τουλάχιστον 18 μήνες μετά τον εμβολιασμό. Σύμφωνα με τον καθηγητή Κρέιμερ αυτή η φάση της δοκιμής προσφέρει σημαντική γνώση σχετικά με τη διάρκεια της ανοσολογικής απόκρισης «και μας κάνει να είμαστε άκρως αισιόδοξοι για τη μελλοντική εξέλιξη αυτού του εμβολίου που εκτιμάμε ότι θα αποτελέσει μεγάλο επίτευγμα».