Μεγάλος Αδελφός: Η «μυστική ατζέντα» της ΕΕ στη βιομετρική παρακολούθηση

Αδιαφάνεια και έλλειψη δημόσιου ελέγχου καταλογίζει ο Guardian στο ερευνητικό πρόγραμμα Horizon 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο φέρεται να χρηματοδοτεί εφαρμογές βιομετρικής αναγνώρισης και παρακολούθησης εν αγνοία των Ευρωπαίων πολιτών.

Τα τελευταία επτά χρόνια, γράφει η βρετανική εφημερίδα, ευρωπαϊκά κονδύλια 1,7 δισ. ευρώ διατέθηκαν για την ανάπτυξη τεχνολογιών ασφάλειας που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν από αστυνομικές δυνάμεις και υπηρεσίες ελέγχου των συνόρων.

Σε πολλές περιπτώσεις, η πρόσβαση στις λεπτομέρειες των ερευνών απαγορεύεται για λόγους ασφάλειας και προστασίας εμπορικών μυστικών –κάτι που σημαίνει ότι η κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να γνωρίζει αν τα χρήματα των φορολογουμένων αξιοποιούνται προς το δημόσιο όφελος ή όχι.

Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, drone, αλγόριθμοι αναγνώρισης προσώπου και φωνής, είναι μερικές από τις τεχνολογίες που χρηματοδοτήθηκαν την τελευταία επταετία, ενώ ακόμα 1,3 δισ. ευρώ θα διατεθούν για έρευνες ασφάλειας τα επόμενα επτά χρόνια.

Άρνηση πρόσβασης

«Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί παράνομες τεχνολογίες που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα και είναι ανήθικες» λέει στον Guardian ο Πάτρικ Μπρέγιερ, Γερμανός ευρωβουλευτής του κόμματος των Πειρατών και μέλος της επιτροπής πολιτικών ελευθεριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Ο Μπρέγιερ έχει καταθέσει αγωγή κατά της Κομισιόν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, μετά την άρνηση των Βρυξελλών να δώσουν πληροφορίες για το πρόγραμμα iBorderCtrl, του οποίου η τεχνολογία προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για έλεγχο των ευρωπαϊκών συνόρων. Το σύστημα, το οποίο υποτίθεται ότι ανιχνεύει το ψεύδος από ανεπαίσθητες εκφράσεις του προσώπου, δοκιμάστηκε στα σύνορα Σερβίας – Ουγγαρίας. Ο ευρωβουλευτής είχε διαβάσει άρθρο του The Intercept στο οποίο μια ρεπόρτερ ανέφερε ότι υποβλήθηκε σε εξέταση στα σύνορα. Είπε την αλήθεια, όμως το σύστημα έδειξε ότι έλεγε ψέματα.

Οι αλγόριθμοι βιομετρικής παρακολούθησης είναι ευρέως γνωστό ότι μεροληπτούν σε βάρος των γυναικών, των μαύρων και άλλων μειονοτήτων, εγείροντας ανησυχίες για τις ηθικές διαστάσεις της τεχνολογίας.

Εσωτερικές ανησυχίες

Ο Μπρέγιερ δεν είναι ο μόνος που ανησυχεί.

Το 2015, ο Πίτερ Μπέργκες, φιλόσοφος που συμμετείχε στις συμβουλευτικές επιτροπές ηθικής για τρία ερευνητικά προγράμματα ασφάλειας του Horizon, δήλωσε στο γερμανικό δίκτυο ARD και τον Der Spiegel ότι διατηρεί επιφυλάξεις για την ηθική χρήση της τεχνολογίας παρακολούθησης.

«Οι πρόσφυγες θεωρούνται στόχοι» είπε στους ρεπόρτερ. Λίγο αργότερα παύθηκε από τη θέση του στις τρεις επιτροπές και έκτοτε δεν έχει εργαστεί για το Horizon 2020.

Ακόμα δύο πρώην μέλη επιτροπών ηθικής είπαν στον Guardian ότι εκδιώχθηκαν από το Horizon 2020 λόγω των επιφυλάξεών τους.

Οι επιτροπές ηθικής πιάνουν δουλειά μόνο αφότου ένα πρόγραμμα πάρει έγκριση από επιστημονική επιτροπή. Μπορούν μεν να γνωμοδοτούν για τις ηθικές ή μη χρήσεις της τεχνολογίας, δεν έχουν όμως τη δικαιοδοσία να επεμβαίνουν στους στόχους των ερευνητικών προγραμμάτων.

«Συχνά το πρόβλημα είναι ότι το ίδιο το θέμα είναι ανήθικο» λέει η Τζέμα Γκάλντον Κλάβελ, ειδικός σε θέματα βιοηθικής που συμμετείχε στην αξιολόγηση πολλών προγραμμάτων ασφάλειας στο Horizon 2020.

Ορισμένα προγράμματα «ενθαρρύνουν τους εταίρους να αναπτύξουν βιομετρικές τεχνολογίες που λειτουργούν από απόσταση. Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι δυνατόν να υπάρξει συγκατάθεση [του εξεταζόμενου]. Αυτό είναι που με ανησυχεί» λέει.

«Αν μιλάμε για τεχνολογία της οποίας τη χρήση αγνοεί ο κόσμος, πώς μπορεί αυτό να είναι ηθικό;» διερωτάται.

Οργουελιανή Ευρώπη

Ο Guardian ζήτησε πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν τις επίμαχες μελέτες, έλαβε όμως αρνητική απάντηση από την Κομισιόν, η οποία επικαλέστηκε λόγους ασφάλειας και προστασίας εμπορικών μυστικών.

«Δεν υπάρχει τρόπος ουσιαστικής ενημέρωσης της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, πόσο μάλλον διάλογος για το εάν οι Ευρωπαίοι επιθυμούν να δαπανηθούν τα χρήματα που δίνουν σε φόρους για βιομετρικές και άλλες τεχνολογίες παρακολούθησης τύπου Όργουελ» γράφει η εφημερίδα, αναφερόμενη στο δυστοπικό βιβλίο 1984.

Η αγωγή που έχει καταθέσει κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ο Γερμανός ευρωβουλευτής Μπρέγιερ πρόκειται να εκδικαστεί το επόμενο έτος.

Όπως λέει ο ίδιος, η απόφαση για το ποιες τεχνολογίες ασφάλειας πρέπει να χρηματοδοτηθούν «πρέπει να λαμβάνεται με δημοκρατικό τρόπο».