Ο τέλειος κατάσκοπος και ο μεγάλος συγγραφέας

Έγραψε για την κατασκοπεία και το «μεγάλο παιχνίδι» του Ψυχρού Πολέμου επειδή το είχε ζήσει από μέσα, όταν στρατολογήθηκε από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.

Δεν ξέρω εάν τον ώθησε σε αυτή τη δουλειά, το γεγονός ότι ο πατέρας του ήταν μια ιδιότυπη φιγούρα απατεώνα.

Ίσως και να ήταν η ίδια η συναρπαστική εμπειρία να δουλεύεις εκεί όπου αλήθεια είναι πάντα «πίσω από τις γραμμές».

Δεν έγραψε ποτέ απλές «περιπέτειες». Οι ήρωες στα βιβλία του δεν μοιάζουν ποτέ με τους κλασικούς αμερικανικούς ήρωες το πλεόνασμα σωματικής δύναμης, ευστροφίας και γοητείας.

Είναι πάντοτε άνθρωποι μπλεγμένοι στον λαβύρινθο που σχηματίζει η ιστορία, οι σκοτεινές πλευρές της, αλλά και τα προσωπικά δράματα, όπως τα κουβαλούσε ο καθένας.

Άνθρωποι που παρότι ήταν εκπαιδευμένοι στην τέχνη της προδοσίας (τι άλλο είναι η κατασκοπεία παρά η τέχνη του να προδίδεις και να κάνεις άλλους να προδίδουν) ταυτόχρονα ήταν και οι ίδιοι διαρκώς και πολλαπλά προδομένοι.

Αρκεί να θυμηθούμε τον Σμάιλι, αυτή την τρομερή παλιά καραβάνα των μυστικών υπηρεσιών που καλείται διαρκώς να συμμαζέψει το χάος που άλλοι δημιούργησαν, αντιμέτωπος πάντα με το βάρος της προδοσίας των ανθρώπων γύρω του.

Το παράδοξο ήταν ότι σε αυτό το περιβάλλον, οι κεντρικές φιγούρες των έργων του πάντα αναζητούν μια ηθική πυξίδα, ένα σημείο αναφοράς σε ένα κόσμο όπου το βασικό του στοιχείο είναι ότι τα σημεία αναφοράς είναι απατηλά.

Γι’ αυτό και ποτέ δεν παρουσιάζεται με έναν «ηρωικό» τρόπο ο Ψυχρός Πόλεμος. Το αντίθετο: πάντα παρουσιάζεται ως η επικράτεια του κυνισμού, της προδοσίας, της εγκατάλειψης των ανθρώπων στην τύχη τους, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.

Και είναι σε αυτό το τοπίο που οι ήρωες του Λε Καρέ, κουβαλώντας ο καθένας τα δικά του λάθη, εμμονές και μικρότητες, αναζητούν να διασώσουν έναν πυρήνα ηθικού προσανατολισμού.

Ούτε είναι τυχαίο ότι σταδιακά ο Λε Καρέ θα γίνει ένας επικριτής της Δύσης και της εξωτερικής πολιτικής. Ή ότι στο στόχαστρό του θα μπουν όχι μόνο οι ραδιουργίες των μετακομμουνιστικών μυστικών υπηρεσιών, αλλά και οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες. Ή ότι θα ενώσει τη φωνή του με όλους εκείνους που διαμαρτύρονταν κατά του πολέμου στο Ιράκ, καταγγέλλοντας τα συμφέροντα πίσω από τις επιλογές των ΗΠΑ αλλά και τον τρόπο που ο Τόνι Μπλερ επίσης παράσερνε τη Βρετανία στον ίδιο πόλεμο, έναν πόλεμο που, όπως όλοι ξέρουμε τώρα, είχε στηριχτεί σε ανύπαρκτα στοιχεία.

Πάνω από όλα ο Λε Καρέ παρέμεινε ένας μεγάλος συγγραφέας, ένας μεγάλος αφηγητής, ένας τεχνίτης της γλώσσας, της περιγραφής, της ειρωνείας.

Να παίρνεις ένα βιβλίο και να μη θέλεις να τ’ αφήσεις πριν τελειώσει – αυτό δεν είναι η ουσία της λογοτεχνίας;