32 + 40 δισ. ευρώ στην Ελλάδα με «προίκα» ώριμων έργων – Τρία κορυφαία στελέχη μιλούν για την επόμενη ημέρα

Με έτοιμη «προίκα» ώριμων έργων και με τη δρομολόγηση νέων πρότζεκτ σχεδιάζει η κυβέρνηση να διαχειριστεί τα πρώτα κονδύλια των 32 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, σε συνδυασμό με τα σχεδόν 20 δισ. του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 και 20 δισ. ευρώ από τη νέα ΚΑΠ, μετά και το «πράσινο» φως που δόθηκε στη Σύνοδο Κορυφής κατά την οποία Ουγγαρία και Πολωνία απέσυραν την απειλή του βέτο φέρνοντας ενθαρρυντικά νέα για την ταχεία έλευση των κονδυλίων το πρώτο εξάμηνο του 2021 που υπολογίζονται σε πάνω από 5,5 δισ. ευρώ. Πέραν των μεταρρυθμίσεων – των οποίων η ελληνική κυβέρνηση θα έχει απόλυτη ιδιοκτησία – αλλά και των επενδύσεων που προάγουν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της οικονομίας, από τους βασικούς πυλώνες του Εθνικού Σχεδίου είναι η ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, μέσα από τη μείωση της φτώχειας.

Στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» μιλούν για την προετοιμασία, τις προτεραιότητες και τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου Ανάπτυξης ο πρώτος διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Νίκος Μαντζούφας και τα δύο κορυφαία μέλη της ειδικής ομάδας Task Force για το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, ο Δημήτρης Σκάλκος γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων και ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ) Μιχάλης Αργυρού.

Σκιαγραφούν τους στρατηγικούς άξονες των επόμενων μηνών στηριζόμενοι στη γενικότερη στόχευση της κυβέρνησης να προωθηθούν πολιτικές για την ανάκαμψη, τον μετασχηματισμό του παραγωγικού μοντέλου και τις τολμηρές μεταρρυθμίσεις.

Νίκος Μαντζούφας

Κινητοποίηση σημαντικών δυνάμεων για την ανάπτυξη

Ηπρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2020 «Benchmarking Infrastructure» στην κατηγορία «Καλές διαγωνιστικές διαδικασίες στα έργα ΣΔΙΤ» κατέταξε την Ελλάδα ανάμεσα σε 140 χώρες στη 2η θέση παγκοσμίως.

Εχοντας την τιμή και την ευθύνη τα τελευταία δέκα χρόνια να είμαι επικεφαλής ως Γενικός Γραμματέας στον τομέα των ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα), αισθάνομαι ιδιαίτερα περήφανος για αυτό το αποτέλεσμα. Το ίδιο ψηλά μπαίνει ο πήχης και για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Δεν είναι απλώς ένα ακόμα πρόγραμμα χρηματοδότησης έργων και προγραμμάτων ύψους 32 δισ. Φιλοδοξία μας είναι να πυροδοτήσει μια αλλαγή προτύπου στην ελληνική οικονομία και τους θεσμούς προς ένα πιο εξωστρεφές, παραγωγικό,  πράσινο, ψηφιακό οικονομικό μοντέλο.

Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν αφορά μόνο χρηματοδοτήσεις αλλά συνδυάζει συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις αλληλένδετες με τις επενδύσεις προκειμένου επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις να αλλάξουν ουσιαστικά το οικονομικό περιβάλλον. Στο ελληνικό σχέδιο περιλαμβάνονται ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, των οποίων η ελληνική κυβέρνηση θα έχει απόλυτη ιδιοκτησία αλλά και τη γνώση για το πώς θα εφαρμοστούν. Στόχος είναι να υλοποιηθεί μια μετάβαση που συνδυάζει οικονομική αποτελεσματικότητα, κοινωνική ένταξη και ίσες ευκαιρίες.

Το σχέδιο βασίζεται σε τέσσερις στρατηγικούς πυλώνες: 1) Πράσινο, 2) Ψηφιακό, 3) Απασχόληση, δεξιότητες και κοινωνική συνοχή και 4) ιδιωτικές επενδύσεις και οικονομικός και θεσμικός μετασχηματισμός. Σημαντικός επιπλέον στόχος είναι η αξιοποίηση των περίπου 13 δισ. δανείων που περιλαμβάνονται στο συνολικό ύψος χρηματοδότησης, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν επιπλέον κυρίως ιδιωτικές επενδύσεις που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και αναβαθμίζουν το παραγωγικό μοντέλο της χώρας μας.

Σε αυτό το πλαίσιο, το ελληνικό σχέδιο Ανάκαμψης αποσκοπεί να κινητοποιήσει σημαντικές δυνάμεις και από τον ιδιωτικό τομέα χρησιμοποιώντας και το μοντέλο των συμπράξεων δημοσίου ιδιωτικού τομέα και συγχρηματοδοτήσεις μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων ώστε να συγκεντρώσει σημαντικά επιπρόσθετα ιδιωτικά κεφάλαια.

Ομως και η ίδια η δομή του Ταμείου Ανάκαμψης περιέχει στον πυρήνα της μια ουσιαστική μεταρρύθμιση. Η αποδέσμευση των πόρων θα γίνεται στη βάση επίτευξης αποτελεσμάτων και οροσήμων. Αυτό σημαίνει όχι έργα για τα έργα αλλά έργα που φέρνουν απτά και συγκεκριμένα αποτελέσματα στην οικονομία, την κοινωνία. Και αποτελεί την επιπρόσθετη αφορμή να δράσουμε με σοβαρότητα, υπευθυνότητα, συλλογικότητα, αποτελεσματικότητα.

Ο στόχος είναι φιλόδοξος και ρεαλιστικός όμως. Η ελληνική δημόσια διοίκηση έχει τους ανθρώπους με τα κατάλληλα προσόντα, εντιμότητα και υπευθυνότητα που όταν βρεθούν σε οργανωμένο περιβάλλον διοίκησης καταφέρνουν το καλύτερο. Το ίδιο ισχύει και για τον ιδιωτικό τομέα. Στόχος είναι να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε η κάθε πλευρά να αναδείξει τον καλύτερο εαυτό της και συνθετικά να παραχθεί μια κουλτούρα αποτελεσματικότητας με ξεκάθαρους όρους και ίσες ευκαιρίες.

Ο Νίκος Μαντζούφας είναι διοικητής Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας του υπουργείου Οικονομικών

Δημήτρης Σκάλκος

Με σχέδιο και συνέργειες για την ανάπτυξη

Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης συνιστούν για τη χώρα μας μία μοναδική ευκαιρία. Μας δίνεται η δυνατότητα να καλύψουμε ένα σημαντικό μέρος του επενδυτικού κενού της οικονομίας των τελευταίων χρόνων και να στηρίξουμε χρηματοδοτικά μία δέσμη μεταρρυθμίσεων που θα μας επιτρέψουν να τροχοδρομήσουμε στις ράγες μιας δυναμικής και βιώσιμης ανάπτυξης. Στον βαθμό που οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης συνδυαστούν με τους επίσης αυξημένους πόρους του νέου ΕΣΠΑ για την περίοδο 2021-2027 και μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στις διαρθρωτικές υστερήσεις της οικονομίας, δεν θα ήταν υπερβολικό να μιλήσουμε για ένα σχέδιο Μάρσαλ που μπορεί να αλλάξει τη μορφή της χώρας.

Ωστόσο, οι πόροι αυτοί «ξεκλειδώνουν» υπό προϋποθέσεις. Τα Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης συνοδεύονται από την υποχρέωση της τήρησης συγκεκριμένων χρονικών οροσήμων και επίτευξης στόχων. Και τα νέα προγράμματα του ΕΣΠΑ επιβάλλουν, με τη μορφή αιρεσιμοτήτων, την εφαρμογή ολοκληρωμένων στρατηγικών (όπως για την έξυπνη εξειδίκευση, την ενέργεια και το κλίμα, τη διαχείριση των λυμάτων, των αποβλήτων και των υδάτων, την πολιτική προστασία, τα ευρυζωνικά δίκτυα, το εθνικό σχέδιο μεταφορών). Επιπρόσθετα στα επόμενα χρόνια καλούμαστε να απορροφήσουμε πόρους που υπερβαίνουν σημαντικά τις συνήθεις ετήσιες επιδόσεις μας.

Ο προβληματισμός είναι κατανοητός. Η μεμψιμοιρία όμως δεν μας ταιριάζει, ιδιαίτερα μάλιστα όταν δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα. Αυτό γιατί στο προηγούμενο διάστημα ολοκληρώθηκαν αλλά και προγραμματίζονται μία σειρά διαχειριστικών ενεργειών και νομοθετικών παρεμβάσεων για την απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών, κάτι που θα επιτρέψει την αποτελεσματική υλοποίηση του συνόλου των έργων. Επ’ αυτού περιορίζομαι σε τρεις παρατηρήσεις:

1. Πρώτον, η πρόοδος που έχει συντελεστεί στην υλοποίηση των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων το προηγούμενο διάστημα καταδεικνύει τις αυξημένες δυνατότητες του «συστήματος ΕΣΠΑ» (με βάση τα τελευταία στοιχεία της Επιτροπής, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση των ενδιάμεσων πληρωμών για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και στη δεύτερη θέση στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο).
2. Δεύτερον, τους προηγούμενους μήνες χρηματοδοτήθηκε πλήθος μελετών που σε συνδυασμό με τα έργα που πρόκειται να «μεταφερθούν» στην επόμενη προγραμματική περίοδο, διαμορφώνουν μία έτοιμη «προίκα» ώριμων έργων αρκετών δισεκατομμυρίων ευρώ που θα τροφοδοτήσουν το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης αλλά και τα νέα προγράμματα του ΕΣΠΑ.
3. Τρίτον, καθοριστική θα είναι η επίτευξη συνεργειών/συμπληρωματικότητας ανάμεσα στα διάφορα Ταμεία που θα χρηματοδοτήσουν τα ελληνικά αναπτυξιακά σχέδια καθώς στο μεγαλύτερο μέρος είναι κοινές οι προτεραιότητες («πράσινες» επενδύσεις, ψηφιοποίηση). Για τον σκοπό αυτό σχεδιάζονται οι κατάλληλες παρεμβάσεις στις δημόσιες υπηρεσίες που θα διαχειριστούν τα έργα αλλά και κατάλληλα εργαλεία όπως, π.χ., διεπαφές ανάμεσα στα ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα των έργων.

Στον βαθμό λοιπόν που διαθέτουμε εθνική αναπτυξιακή στρατηγική και ολοκληρωμένο επιχειρησιακό σχέδιο, είναι βέβαιο πως θα ανταποκριθούμε στην πρόκληση που αντιπροσωπεύουν οι αναμενόμενοι κοινοτικοί πόροι για την ελληνική οικονομία.

Ο Δημήτρης Σκάλκος είναι γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων

Αργυρού Μιχάλης

Το ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης είναι mainstream και πραγματιστικό

Πρόσφατα η ελληνική κυβέρνηση κατέθεσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το προσχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Υπολογίζεται ότι στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης η Ελλάδα μπορεί να αντλήσει συνολικό ποσό ίσο με περίπου 32 δισ. ευρώ (σε τιμές 2018) για τη χρηματοδότηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Το επόμενο βήμα προς την κατάρτιση του τελικού σχεδίου είναι η διαδικασία διαβούλευσης και οι προβλεπόμενες τεχνικές συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η καταληκτική ημερομηνία για την κατάθεση του τελικού σχεδίου είναι η 30η Απριλίου 2020. Στο πνεύμα των αποφάσεων του Συμβουλίου Κορυφής Ιουλίου 2020, το ελληνικό σχέδιο καταρτίζεται με τρεις κύριους στόχους.

Πρώτο, την ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας από το σοκ της πανδημία στο συντομότερο δυνατό διάστημα. Δεύτερο, την αλλαγή οικονομικού υποδείγματος, ώστε να ενισχυθεί σημαντικά η παραγωγική ικανότητα της χώρας. Τρίτο, την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, μέσα από τη μείωση της φτώχειας και του κινδύνου οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού. Πιο συγκεκριμένα, το ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης επιδιώκει αύξηση:

• Του δυνητικού προϊόντος μέσα από υψηλότερες επενδύσεις, μεγαλύτερη συμμετοχή στην αγορά εργασίας και υψηλότερη παραγωγικότητα κεφαλαίου και εργασίας.
• Της ανθεκτικότητας της οικονομίας σε αρνητικά σοκ, μέσα από μεγαλύτερη διαφοροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας ανάμεσα σε παραγωγικούς τομείς, μεγαλύτερη δυνατότητα προσαρμογής των αγορών εργασίας, προϊόντων και υπηρεσιών σε μεταβαλλόμενες συνθήκες, και μεγαλύτερη / αποτελεσματικότερη λειτουργία των αυτόματων σταθεροποιητών.
• Του βαθμού περιεκτικότητας / συμμετοχής στην οικονομική ανάπτυξη, μεταξύ νοικοκυριών, γενεών, φύλων και κοινωνικών ομάδων.

Κεντρικό ρόλο στην παραπάνω προσπάθεια, και πάλι σε πλήρη αρμονία με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Κορυφής Ιουλίου 2020, θα έχουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που προάγουν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της οικονομίας.

Η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης που κατέθεσαν προσχέδιο για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, έχοντας λάβει μέχρι τώρα δημόσια θετικά σχόλια από ευρωπαίους αξιωματούχους και τον διεθνή Τύπο. Η κατάθεση του προσχεδίου και του τελικού σχεδίου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα αποτέλεσε και αποτελεί αντίστοιχα ένα εξαιρετικά απαιτητικό έργο. Ταυτόχρονα, όμως, και ίσως απροσδόκητα, το έργο αυτό περιλαμβάνει και ένα στοιχείο απλότητας. Κινδυνεύοντας τη διατύπωση του προφανούς, το κλειδί για την κατάρτιση ενός καλού σχεδίου ανάκαμψης, είναι η καλή γνώση του τι πρέπει να γίνει. Και σε ό,τι αφορά την ελληνική οικονομία, αυτό είναι αρκετά σαφές, καθώς αποτυπώνεται ξεκάθαρα στα οικονομικά μεγέθη. Αυτό οδηγεί αβίαστα στην ταυτοποίηση των κύριων ζητουμένων, των οποίων η επίτευξη μπορεί να σχεδιασθεί με αναφορά στη mainstream οικονομική ανάλυση και διεθνή εμπειρία.

Το ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης καταρτίζεται στη βάση αυτού του πραγματιστικού, καθορισμένου από αντικειμενικά δεδομένα (evidence-based) πλαισίου. Χωρίς δογματικές παρωπίδες και ιδεολογικές προκαταλήψεις, και με βάση τη σύγχρονη οικονομική επιστήμη, το σχέδιο ανάκαμψης στοχεύει στο να καλύψει τις οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες της παρούσας αλλά και των επόμενων γενεών. Αυτή η πραγματιστική, mainstream προσέγγιση, σε συνδυασμό με την πολιτική ιδιοκτησία του σχεδίου, θέτουν τις βάσεις για την αποτελεσματική του εφαρμογή και τελική του επιτυχία, προς όφελος όλων των Ελλήνων.

Ο Μιχάλης Αργυρού είναι πρόεδρος Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, εκπρόσωπος της Ελλάδος στο Eurogroup Working Group, καθηγητής Οικονομικών Πανεπιστημίου Πειραιώς