Πώς θα αποκτήσουν πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες οι Έλληνες ασθενείς;

Με την πανδημία του κορωνοϊού να αποδεικνύει πέραν κάθε αμφισβήτησης τη σημασία των επενδύσεων στην υγεία και δη στη φαρμακευτική καινοτομία, η Ελλάδα παραμένει πολλά βήματα πίσω συγκριτικά με τους ευρωπαϊκούς της εταίρους σε ό,τι αφορά την πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες σοβαρών νοσημάτων. Το χρόνιο αυτό πρόβλημα, αλλά και τη δυνατότητα επίλυσής του μέσω της δημιουργίας «Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας» στην Ελλάδα, έθιξε σε σχετικό πάνελ του Πανελλήνιου Συνεδρίου για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές της Υγείας που πραγματοποιήθηκε φέτος με τον γενικό τίτλο «Δημόσια Υγεία και Πολιτική Οικονομία της Πανδημίας Covid-19», ο Γενικός Γραμματέας του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) και Διευθύνων Σύμβουλος της AbbVie, κ. Πασχάλης Αποστολίδης.

Επικίνδυνες καθυστερήσεις

Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Αποστολίδης, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (EFPIA), την περίοδο 2015 έως 2018, από τα συνολικά 172 φάρμακα που έλαβαν έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, μόλις τα 69 αποζημιώθηκαν στη χώρα μας, γεγονός που βρίσκει την Ελλάδα να υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Οι καθυστερήσεις αυτές μέχρι στιγμής αναπληρώνονται μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Προέγκρισης (Σ.Η.Π.), το οποίο αποζημιώνει μεν τους ασθενείς για την χρήση καινοτόμων θεραπειών, συνεπάγεται όμως αυξημένες γραφειοκρατικές διαδικασίες, αλλά και επιπλέον επιβάρυνση του προϋπολογισμού φαρμακευτικών δαπανών, από τη στιγμή που μέσω αυτής της οδού τα φάρμακα αποζημιώνονται χωρίς πρώτα να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες διαπραγμάτευσης της Επιτροπής Αξιολόγησης Φαρμάκων (HTA), δηλαδή έναντι της ονομαστικής τους αξίας. Ουσιαστικά, ένα σύστημα που στοχεύει στην κατ’ εξαίρεση πρώιμη εξυπηρέτηση ασθενών με επείγουσες ανάγκες, αυτή τη στιγμή λειτουργεί ως κύριος δίαυλος διάθεσης καινοτόμων θεραπειών στην ελληνική αγορά.

Ενίσχυση της υγείας των ασθενών και της οικονομίας

Δρώντας εντός του συγκεκριμένου δημοσιονομικού πλαισίου, και αναγνωρίζοντας τον ρόλο του ως σημαντικού κοινωνικού εταίρου, ο ΣΦΕΕ προχώρησε στην παρουσίαση πρότασης για την επίλυση του προβλήματος μεταξύ άλλων μέσω της δημιουργίας ενός «Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας». Μέσα από τη συγκεκριμένη πρόταση, που εντάσσεται σε ευρύτερο σχέδιο επτά πυλώνων ανάπτυξης που προέκυψαν από σχετική μελέτη της Deloitte, ο ΣΦΕΕ δεν κομίζει γλαύκα εις Αθήνας, αλλά προκρίνει την αναδιάρθρωση της ελληνικής αγοράς φαρμάκου στα πρότυπα καλών πρακτικών που εφαρμόζονται με επιτυχία εδώ και αρκετά χρόνια σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία, η Σκωτία και η Ουαλία.

Προτείνοντας το συγκεκριμένο εργαλείο, ο ΣΦΕΕ στοχεύει όχι μόνο στην ενίσχυση της δημόσιας υγείας στη χώρα μας, αλλά και στην ώθηση της ανάπτυξης. Η σχέση των δύο, άλλωστε, όπως τόνισε ο κ. Αποστολίδης, αποδείχθηκε με την μεγαλύτερη δυνατή αμεσότητα από τις εξελίξεις που προκλήθηκαν από την πανδημία του κορωνοϊού.

Ο ρόλος του Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας

Σύμφωνα με την πρόταση του ΣΦΕΕ, μέσω της ίδρυσης του Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας, οι Έλληνες ασθενείς θα αποκτούσαν ταχύτερη πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες, οι διαδικασίες εξορθολογισμού της ελληνικής αγοράς φαρμάκου θα επιταχύνονταν, ενώ η αύξηση της προβλεψιμότητας της αγοράς, θα αποτελούσε κίνητρο για περαιτέρω επενδύσεις.

Εντός ενός τέτοιου πλαισίου, τα αιτήματα για την εισαγωγή καινοτόμων θεραπειών στο Ταμείο θα προηγούνταν κατά ένα έτος της κατάθεσης του φακέλου στην HTA, επιτρέποντας στον ΕΟΠΥΥ και την επιτροπή να προσδιορίζουν εκ των προτέρων το ετήσιο budget της επόμενης χρονιάς. Στη συνέχεια, βάσει προκαθορισμένου αλγορίθμου καινοτομίας, τα φάρμακα θα παρέμεναν στο ταμείο για ένα έως δύο χρόνια, στη διάρκεια των οποίων θα αποζημιώνονταν μέσω αυτού εν αναμονή της ολοκλήρωσης της διαδικασίας διαπραγμάτευσης της αξίας τους.

Αντιστοίχως, ο κρατικός προϋπολογισμός θα ενισχυόταν βάσει του αποτελέσματος αυτής της διαπραγμάτευσης, προκειμένου η καινοτομία να μην λειτουργήσει επιβαρυντικά προς τα υπόλοιπα φάρμακα με τη μορφή του μηχανισμού υποχρεωτικών επιστροφών (Clawback), δηλαδή της επιστροφής εκ μέρους των φαρμακευτικών του κόστους των φαρμάκων που υπερβαίνει τον καθορισμένο κλειστό προϋπολογισμό φαρμακευτικών δαπανών.

Τέσσερα οφέλη κομβικής σημασίας

Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που, όπως επισήμανε ο κ. Αποστολίδης, πρόκειται να επιφέρει τέσσερα οφέλη κομβικής σημασίας για την ελληνική κοινωνία και οικονομία. Οι ασθενείς θα απολαμβάνουν άμεση πρόσβαση στη φαρμακευτική καινοτομία που έχει ήδη περάσει από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς έγκρισης ασφάλειας και αποτελεσματικότητας, αλλά αναμένει την ολοκλήρωση των διαδικασιών διαπραγμάτευσης. Τα φάρμακα που ήδη κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά και αποζημιώνονται λόγω της αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητάς τους δεν θα επιβαρύνονται με clawback εξαιτίας της εισόδου νέων κυκλοφοριών. Οι διαδικασίες εξορθολογισμού της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης θα επιταχυνθούν μέσα από τη δημιουργία ενός σημείου «μηδέν» από το οποίο ο προϋπολογισμός θα αρχίσει να αυξάνεται τεκμηριωμένα. Και, τέλος, θα επιτευχθεί η απελευθέρωση δυνάμεων προς την κατεύθυνση της υλοποίησης κρίσιμων ευρύτερων μεταρρυθμίσεων στο χώρο της υγείας, όπως είναι για παράδειγμα η θέσπιση πρωτοκόλλων και μητρώων, η εισαγωγή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στα νοσοκομεία, η ευρύτερη κάλυψη των αναγκών των ανασφάλιστων, κ.ά.

Θετική στάση της κυβέρνησης απέναντι στο Ταμείο

Την πρόταση του ΣΦΕΕ αντιμετωπίζει θετικά και η κυβέρνηση, όπως σημείωσε ο υφυπουργός υγείας, κ. Βασίλης Κοντοζαμάνης, μιλώντας στο Συνέδριο. Όπως εξήγησε, το ζήτημα της πρόσβασης στις καινοτόμες θεραπείες αλλά και ευρύτερα το ζήτημα των δημόσιων φαρμακευτικών δαπανών, καθίσταται ακόμη πιο φλέγον εν αναμονή της έγκρισης νέων γονιδιακών και κυτταρικών θεραπειών που, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, πρόκειται να επιφέρουν «τσουνάμι» δαπανών στο χώρο του φαρμάκου.

Συνεργατικό σχήμα χρηματοδότησης

Βασικός προβληματισμός του υπουργείου υγείας σε ό,τι αφορά την δημιουργία του Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας, δεν είναι άλλος φυσικά από το κόστος μιας τέτοιας μεταρρύθμισης. Όπως τόνισε, όμως, ο κύριος Αποστολίδης, αυτό μπορεί να επιμεριστεί μέσω ενός συνεργατικού σχήματος χρηματοδότησης που θα συνδυάζει του δημόσιους πόρους, σημαντικό μέρος των οποίων θα μπορούσε να αντληθεί από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, με το rebate φαρμάκων που εισάγονται στο ταμείο (όπως συμβαίνει στο αντίστοιχο Innovation Fund της Σκωτίας), ιδιωτικούς πόρους που προκύπτουν από δωρεές ιδρυμάτων ή στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, αλλά και μέσω της εξοικονόμησης που επιτυγχάνει η Επιτροπή Διαπραγμάτευσης, μέσα από διαδικασίες όπως ένα μελλοντικό cap στο Clawback.

Μοχλός οικονομικής ανάπτυξης

Ταυτόχρονα, στην περίπλοκη εξίσωση των φαρμακευτικών δαπανών, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το ισχυρό οικονομικό αποτύπωμα τόσο της φαρμακοβιομηχανίας στη χώρα, όσο και ενός αποτελεσματικού συστήματος υγείας, το οποίο φυσικά δεν νοείται χωρίς την πρόσβαση στην φαρμακευτική καινοτομία. Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθεί ότι για κάθε 1€ προστιθέμενης αξίας των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου δημιουργούνται άλλα 3,1€ στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας, ενώ αντίστοιχη είναι η συνεισφορά του κλάδου και στην απασχόληση εκπροσωπώντας το 3,6% των συνολικών θέσεων εργασίας στη χώρα μας.

Παράλληλα, επεσήμανε ο κ. Αποστολίδης, η φαρμακευτική καινοτομία επηρεάζει με άμεσο τρόπο και την αναπτυξιακή προσπάθεια που κάνει ήδη η κυβέρνηση να προσελκύσει συνταξιούχους από το εξωτερικό για μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα. Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, με δεδομένο ότι 2 στους 3 Ευρωπαίους άνω των 65 ετών πάσχουν από τουλάχιστον ένα χρόνιο νόσημα, η επιλογή τους να αγοράσουν μόνιμη ή δευτερεύουσα κατοικία στη χώρα μας και να εγκατασταθούν σε αυτή κρίνεται κυρίως από το αν θα έχουν το ίδιο επίπεδο πρόσβασης στα φάρμακα με αυτό που έχουν στην πατρίδα τους.