Διεθνής Ημέρα Μεταναστών : Τα ψυχικά τραύματα προσφύγων και μεταναστών στη Λέσβο και τη Σάμο

Διεθνής Ημέρα Μεταναστών η σημερινή και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εστιάζουν στην εύθραυστη ψυχική υγεία των 15.000 προσφύγων και μεταναστών που ζουν εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά και περνούν έναν ακόμη χειμώνα σε επικίνδυνες και εξευτελιστικές συνθήκες.

Το 2020, οι παιδοψυχολόγοι της οργάνωσης στη Λέσβο έχουν περιθάλψει 49 περιστατικά παιδιών με αυτοκτονικό ιδεασμό και απόπειρες αυτοκτονίας, ενώ μόνο τον Νοέμβριο, το 60% των νέων ασθενών που έφτασαν στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο εξέφρασε σκέψεις αυτοκτονίας και το 37% θεωρήθηκε ότι διέτρεχε τον κίνδυνο αυτοκτονίας.

Anna Pantelia/MSF

Στη Λέσβο, περισσότεροι από 7.000 αιτούντες άσυλο, από τους οποίους οι 2.500 είναι παιδιά, εξακολουθούν να ζουν σε σκηνές που πλημμυρίζουν συχνά, καθώς δεν προστατεύονται από τα στοιχεία της φύσης.

Η ανεπάρκεια μέτρων προστασίας

Πρόσφατα, το φρικτό επεισόδιο του βιασμού ενός τρίχρονου κοριτσιού μέσα στον καταυλισμό κατέδειξε τη σοκαριστική ανεπάρκεια των μέτρων προστασίας στον καταυλισμό, καθώς και την επείγουσα ανάγκη για ασφαλή και αξιοπρεπή καταλύματα για τους πιο ευάλωτους.

Μετά την πυρκαγιά και τη μεταφορά στον νέο καταυλισμό, οι παιδοψυχολόγοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εξακολουθούν να βλέπουν ανησυχητικά συμπτώματα στους ασθενείς τους, όπως υπνοβασία, εφιάλτες, συμπεριφορές παλινδρόμησης, καθώς και αυτοτραυματισμό και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Απελπισία και απόγνωση

«Εξακολουθούμε να βλέπουμε απελπισία, απόγνωση, συμπτώματα κατάθλιψης και κάποια ακραία περιστατικά αντιδραστικής ψύχωσης, αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικού ιδεασμού» λέει ο Θανάσης Χιρβατίδης, παιδοψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

«Τα πιο σοβαρά περιστατικά παιδιών που βλέπουμε είναι εκείνα που θέλουν να είναι απομονωμένα ή εκφράζουν την επιθυμία να δώσουν τέλος στη ζωή τους. Θέλουν να είναι μέσα στη σκηνή συνεχώς, δεν θέλουν να έχουν κοινωνικές επαφές και επιθυμούν να πεθάνουν, να σταματήσουν τον πόνο, να πάψουν να αισθάνονται έτσι.»

Στη Σάμο, 3.500 άνθρωποι συνωστίζονται σε ένα κέντρο που έχει σχεδιαστεί για 648 άτομα σε πραγματικά άθλιες συνθήκες. Οι περισσότεροι ζουν σε αυτοσχέδιες σκηνές στο δάσος δίπλα στην επίσημη δομή, χωρίς επαρκή ντους και τουαλέτες και χωρίς κατάλληλα καταλύματα για να προστατευτούν από το κρύο.

Η ομάδα ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στον καταυλισμό στο Βαθύ παρατήρησε πρόσφατα ανησυχητική αύξηση των ασθενών με σοβαρά συμπτώματα, για πολλοστή φορά μέσα στο 2020.

Επιδείνωση της ψυχικής υγείας

«Μετά από κάθε κρίσιμο συμβάν, όπως οι πυρκαγιές, ο πρόσφατος σεισμός και το lockdown, βλέπουμε άνοδο των σοβαρών περιστατικών στην κλινική μας, με πολύ ανησυχητική αύξηση στις σκέψεις αυτοκτονίας και αυτοτραυματισμού των ανθρώπων που είναι εγκλωβισμένοι στον καταυλισμό» λέει η Λίντσεϊ Σολέρα-Ντιούκαρ, ψυχίατρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο.

«Ο παρατεταμένος εγκλεισμός σε κακές συνθήκες διαβίωσης και η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τις αιτήσεις ασύλου συμβάλλουν στην επιδείνωση των προβλημάτων ψυχικής υγείας των κατοίκων του καταυλισμού, πολλοί από τους οποίους έχουν ήδη βιώσει τραυματικά γεγονότα στη χώρα προέλευσής τους ή στη διάρκεια του ταξιδιού τους στην Ελλάδα. Αν δεν αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα, είναι αδύνατον να προσφέρουμε αποτελεσματική φροντίδα στους ασθενείς μας. Χρειάζονται ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον για να βελτιωθεί η κατάστασή τους.»

«Παρά τις υποσχέσεις της ΕΕ, οι πυρκαγιές στη Μόρια, τη Σάμο και τη Χίο δεν έπληξαν την επιζήμια λογική του περιορισμού στα ελληνικά νησιά. Οι άνθρωποι θα αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν άλλον έναν χειμώνα σε απάνθρωπες συνθήκες εκτεθειμένοι στα στοιχεία της φύσης, σε απόλυτη απόγνωση, αυτή τη φορά εν μέσω μιας πανδημίας» λέει η Γενική Διευθύντρια του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Χριστίνα Ψαρρά.

Anna Pantelia/MSF

«Αυτό που κάνει τα πράγματα χειρότερα είναι ότι το μέλλον δείχνει ακόμη πιο απελπιστικό. Ένα νέο ‘’κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης πολλαπλών χρήσεων’’ έχει φτιαχτεί σε ένα απομονωμένο σημείο 5 χιλιόμετρα από τον καταυλισμό στο Βαθύ και πρόκειται να εγκαινιαστεί, ενώ άλλο ένα θα δημιουργηθεί στη Λέσβο. Για να περιορίζονται οι άνθρωποι, ακόμη και οι παιδικές χαρές της δομής περικλείονται από αγκαθωτό σύρμα. Θα είμαι σαφής: αυτά τα δυστοπικά σχέδια απλώς θα ανανεώσουν την απαράδεκτη μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ, με αποτέλεσμα περισσότερο ανθρώπινο πόνο, που θα είναι ακόμη πιο αόρατος.»

Ανάγκη για την μεταφορά των προσφύγων

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κάνουν έκκληση στις ευρωπαϊκές και ελληνικές αρχές να μεταφέρουν αμέσως όλους τους αιτούντες άσυλο, ιδίως τους πιο ευάλωτους, σε ασφαλή στέγη και να αναθεωρήσουν την απαράδεκτη δέσμευση για δημιουργία μεγάλων κλειστών καταυλισμών στα σύνορα, κάτι που θα παρατείνει τον εγκλωβισμό των ανθρώπων και θα οξύνει τα προβλήματα ψυχικής υγείας.

Ακόμη, οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να βελτιώσουν τις ειδικές εγγυήσεις για ασθενείς ψυχικής υγείας στα νησιά, καθώς και να μεταφέρουν τα πιο ευάλωτα άτομα σε ασφαλή στέγη στην ηπειρωτική χώρα ή σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Dora Vangi / MSF

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια σε αιτούντες άσυλο και μετανάστες στην Ελλάδα από το 1996. Το 2014 επαναπροσδιόρισαν τις δράσεις τους στην Ελλάδα, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες του αυξανόμενου αριθμού αιτούντων άσυλο, προσφύγων και μεταναστών που έφταναν στα ελληνικά νησιά και την ενδοχώρα από την Τουρκία.

Από το 2016, οι ιατρικές ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Ελλάδα παρέχουν πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, θεραπεία για χρόνια νοσήματα, υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, φυσιοθεραπεία, υπηρεσίες ψυχικής υγείας και ολοκληρωμένη φροντίδα κοινωνικής στήριξης. Σήμερα οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν προγράμματα στη Λέσβο, τη Σάμο και την Αθήνα.