Η σφήνα της Mitteleuropa

Αργά αλλά σταθερά, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποκόπτουν πλέον την Τουρκία. Παράλληλα, σχεδιάζουν να αποσύρουν περίπου 15.000 στρατιώτες από τη Γερμανία, που μάλλον θα στείλουν στην Πολωνία. Είναι δύο διαφορετικές μα ταυτόχρονες διεργασίες.

Που επανακαθορίζουν πολλά. Η αμερικανική απαγκίστρωση από την Τουρκία είχε πρώτο ορόσημο τη συρρίκνωση της βάσης του Ιντσιρλίκ. Και ως δεύτερο, μόλις προχθές, την επιβολή κυρώσεων στην Αγκυρα για την αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400 και για το σύνολο του επιθετικού αναθεωρητισμού της. Η μερική αποχώρηση των Αμερικανών από το γερμανικό έδαφος έχει επίσης πίσω της αρκετό χρόνο προετοιμασίας, αν και δεν είναι πλέον βέβαιο ότι θα συντελεστεί, τουλάχιστον όπως σχεδιαζόταν.

Η αλλαγή στον Λευκό Οίκο ίσως οδηγήσει πλέον σε αναθεώρηση αυτού του σχεδιασμού. Κάτι που ελπίζει η Γερμανία, μα το εκφράζει με υποκριτικές ανησυχίες ως δήθεν κίνδυνο για την ασφάλεια της Ευρώπης. Αλλά οι Αμερικανοί δεν είπαν ότι θα φύγουν από την Ευρώπη. Από τη Γερμανία είπαν. Που επί δεκαετίες απολαμβάνει την ανέξοδη αμυντική στρατηγική εξασφάλισή της και κρύβεται στη θαλπωρή της.

Στην πράξη το ίδιο ακριβώς έκανε μέχρι πρόσφατα και η Τουρκία. Επίσης επί δεκαετίες κεφαλαιοποιεί ακριβώς το ίδιο πλεονέκτημα που είχαν και οι Γερμανοί. Και οι δύο χώρες «περικυκλώνουν» την αχανή Ρωσία, όπως «περικύκλωναν» στον Ψυχρό Πόλεμο την ακόμα αχανέστερη Σοβιετική Ενωση και το γεωγραφικά τεράστιο Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Από εκεί αντλούσαν και η Γερμανία και η Τουρκία τη στρατηγική σημασία τους και τη δύναμη που αυτή τους εξασφάλιζε χωρίς να χρειαστεί να κάνουν τίποτα γι’ αυτό. Αυτό το κοινό τους σημείο έχει δύο όψεις: η μία αφορά τις σχέσεις και των δύο χωρών με τις υπερδυνάμεις ΗΠΑ και Ρωσία. Η άλλη αφορά τις σχέσεις μεταξύ τους. Είναι μία κρίσιμη, αν και όχι προφανής διάσταση των κοινών στρατηγικών συμφερόντων Τουρκίας και Γερμανίας που υπήρξαν πάντοτε ισχυρά, ακλόνητα και πάντοτε παρήγαγαν δεινά για την Ελλάδα.

Ακόμα και στις πιο επικίνδυνες περιόδους της Ιστορίας, οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες είχαν πάντοτε προνομιακή σχέση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που κράτησε μέχρι το τέλος και των δύο. Και που ουδέποτε διαταράχθηκε, ούτε και όταν οι πρώτες συγκρούστηκαν με τη Δύση σε δύο Παγκοσμίους Πολέμους.

Η ίδια βαθιά σχέση αναβιώνει, τηρουμένων των αναλογιών, και σήμερα. Σταδιακά, η Πολωνία παίρνει τη θέση της Γερμανίας στην αμερικανική στρατηγική ισορροπία, ενώ η Ελλάδα παίρνει τη θέση της Τουρκίας. Και η μερική απαγκίστρωση των Αμερικανών και από τις δύο χώρες, την ίδια στιγμή, εκφράζει μία νέα πολιτική. Που ανακαθορίζει στρατηγικές ζώνες. Και δείχνει κάτι καθοριστικό που συνήθως λανθάνει: άλλο Δύση, άλλο Mitteleuropa, «Μεσευρώπη». Δεν είναι αναγκαστικά το ίδιο όπως πολλοί πιστεύουν. Ηταν στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και της διαιρεμένης Γερμανίας. Δεν είναι πια. Η «Μεσευρώπη» είναι, πάλι σήμερα, διακριτή οντότητα. Που ξαναμπήκε διεκδικητικά ως σφήνα και που εγκλωβίζει μεγάλο μέρος της Ευρώπης.

Πολωνία και Ελλάδα είναι οι χώρες για τις οποίες ο Στάλιν έκανε ενιαία σκληρή διαπραγμάτευση με τον Τσόρτσιλ στη Συμφωνία της Γιάλτας. Αυτό κάτι σημαίνει, ακόμα και σήμερα: ότι οι μεγάλες γεωπολιτικές πλάκες κινούνται παράλληλα και σε αλληλεξάρτηση. Ειδικά από τη στιγμή που η Τουρκία έχει αποφασίσει να πάρει τον δρόμο ενός νέου Ιράν, που διαρκώς αψηφά προκλητικά τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ. Και αναπτύσσει ευρύτατες στρατηγικές σχέσεις με τη Ρωσία. Αυτά, τη στιγμή που η Γερμανία υπερπροστατεύει την Αγκυρα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο σε όλα τα επίπεδα, ενώ οι ΗΠΑ της επιβάλλουν κυρώσεις. Οι μεταβολές αυτές είναι σχεδόν τεκτονικές. Και για την Ελλάδα σωτήριες. Εφόσον φυσικά επενδύσει σε αυτές.