Περί ήθους

Εάν επιχειρούσαμε να συμπυκνώσουμε σε μία και μόνη πρόταση τα πολλά και ποικίλα ερμηνεύματα που περιλαμβάνουν τα κυριότερα λεξικά της νέας ελληνικής γλώσσας στο λήμμα ήθος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η λέξη αυτή, όσον αφορά το άτομο αυτό καθαυτό, σημαίνει το σύνολο των ψυχοπνευματικών στοιχείων που συναπαρτίζουν το χαρακτήρα ενός καλλιεργημένου και αξιοπρεπούς ανθρώπου και καθορίζουν τη συμπεριφορά του.

Ως γνωστόν, η διαδικασία που οδηγεί στην ηθική διάπλαση του ανθρώπου, στη σταδιακή ανέλιξή του σε μια οντότητα πραγματικά ξεχωριστή, με εσωτερική αξία, είναι μακρά, επίπονη και σε κάθε περίπτωση ασαφούς εκβάσεως.

Η διαμόρφωση του χαρακτήρα σύμφωνα με τα διδάγματα της ηθικής, η απόκτηση των αναγκαίων πνευματικών αρετών και ψυχικών χαρισμάτων, κοντολογίς το λεγόμενο ηθικό ανάστημα, άλλως πως το ηθικό έρμα, είναι ο καρπός της ευεργετικής επίδρασης που ενδέχεται να καταφέρουν να ασκήσουν στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια του βίου του οι ποικιλώνυμοι φορείς παιδείας, αρχής γενομένης από το οικογενειακό περιβάλλον και τη σχολική κοινότητα.

Εάν οι παιδευτικοί φορείς φέρουν όντως εις πέρας την ομολογουμένως δύσκολη αποστολή τους, τότε οικοδομούνται οι πυλώνες πάνω στους οποίους εδράζεται το ήθος σε όλες τις εκφάνσεις του (ανθρωπιστικό, δημοκρατικό, πολιτικό, επιστημονικό, παιδαγωγικό κ.ά.): η ταπεινότητα και η απλότητα, η εντιμότητα και η ειλικρίνεια, η ανεκτικότητα και η ενσυναίσθηση, το μέτρο και η μετριοπάθεια, προπάντων δε ο ανυπόκριτος σεβασμός προς τον εαυτό μας και προς το συνάνθρωπο.

Όπως συνάγεται από όλα τα ανωτέρω, το ποθούμενο ήθος, οι αρχές και οι αξίες που πρέπει να διέπουν τη ζωή μας, δεν είναι κάτι δεδομένο και αυτονόητο, ούτε αποκτώνται κληρονομικώ δικαιώματι.

Ως εκ τούτου, φρονώ ότι όσοι επιχειρούν, επίμονα και συστηματικά είναι η αλήθεια, να αυτοπροσδιοριστούν ως φορείς ηθικών αξιών και αυξημένων ευαισθησιών προτάσσοντας τις αριστερές καταβολές τους και μόνο, αφίστανται της πραγματικότητας.

Το «αριστερό πρόσημο» στην έννοια του ήθους, το πολλάκις αποκληθέν και «ηθικό πλεονέκτημα» της Αριστεράς, έχει σήμερα νόημα και περιεχόμενο όταν –και μόνο όταν– συνοδεύεται από έναν αντίστοιχο τρόπο συμπεριφοράς και δράσης σε όλα ανεξαιρέτως τα πεδία της καθημερινότητας.

Σε διαφορετική περίπτωση, φαντάζει ήκιστα πειστικό και εξόχως υποκριτικό.