Φάλαινα στον Πειραιά : Οι γίγαντες των ελληνικών θαλασσών

H σύγκρουση με κάποιο πλοίο φαίνεται πως στάθηκε η μοιραία αιτία για να εκβραστεί την Τετάρτη στην παραλία της Φρεαττύδας στον Πειραιά, μία μεγάλη πτεροφάλαινα. Είναι ασυνήθιστο το φαινόμενο σε μία τόσο κεντρική ακτή του Λεκανοπεδίου, να εκβράζεται νεκρός ένας τέτοιος θαλάσσιος γίγαντας. Ο πληθυσμός των πτεροφαλαινών δεν είναι ιδιαίτερα ανθηρός, είναι ευάλωτο είδος, τρωτό όπως αναφέρει το WWF και δεν παρατηρείται συχνά στο Αιγαίο.

Ομως γνωρίζουν οι επιστήμονες ότι οι συγκρούσεις μεταξύ πλοίων και κητωδών -ειδικότερα φυσητήρων, στις ελληνικές θάλασσες, αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για αυτά τα μοναδικά πλάσματα της Μεσογείου. Η πτεροφάλαινα που εκβράστηκε στη Φρεαττύδα είχε μήκος 7,5 μέτρα. Η ουρά της είχε κοπεί, πιθανόν ως αποτέλεσμα σύγκρουσης με κάποιο πλοίο. Η σύγκρουση μπορεί είτε να έγινε μεσοπέλαγα και να προκάλεσε τον θάνατό της ή να συνέβη αφού το ζώο είχε πεθάνει και πριν εκβραστεί στην παραλία της Φρεαττύδας.

Το WWF παρατηρεί ότι με βάση τα επιστημονικά δεδομένα των τελευταίων 10 ετών, πάνω από το 50% των εκβρασμένων νεκρών φυσητήρων έχει προκληθεί ως άμεσο αποτέλεσμα συγκρούσεων με μεγάλα πλοία που διασχίζουν την Ελληνική Τάφρο, την περιοχή που αποτελεί τον κύριο βιότοπό τους σε ολόκληρη την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.

Το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το WWF Ελλάς έχουν καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις μέτρων με στόχο τη μείωση των συγκρούσεων μεγάλων πλοίων με φυσητήρες. Οι προτάσεις συμπεριλαμβάνουν την αποφυγή σημαντικών περιοχών και τη μείωση ταχύτητας πλοίων, και η εφαρμογή τους θα συντελέσει στο 70% της μείωσης των συγκρούσεων. Αν και οι αρμόδιοι φορείς της πολιτείας έχουν αναγνωρίσει την ανάγκη λήψης μέτρων και έχουν δεσμευτεί να λάβουν εθελοντικά μέτρα με στόχο την αντιμετώπιση και μείωση της απειλής αυτής, η διαδικασία εκκρεμεί.

Όπως μας πληροφορεί το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας, Αρχιπέλαγος, η πτεροφάλαινα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κητώδες στον κόσμο μετά την γαλάζια φάλαινα. Το βάρος της κυμαίνεται από 60 έως 80 τόνους και η διάρκεια ζωής της είναι τα 80 χρόνια. Τρέφεται κυρίως με ζωοπλαγκτόν

Φυσητήρας 9 μέτρων στη Σαντορίνη

Ενα ακόμη μεγαλύτερο ζώο, ένας φυσητήρας που είχε μήκος 9 μέτρα, είχε εκβραστεί πριν από δύο χρόνια στις ακτές της Σαντορίνης, στην περιοχή του Ακρωτηρίου. Ο φυσητήρας είναι το τρίτο μεγαλύτερο ζώο που ζει στον πλανήτη.

Ο φυσητήρας διαθέτει τον μεγαλύτερο εγκέφαλο από κάθε άλλο πλάσμα στο ζωικό βασίλειο και μάλιστα τα θηλαστικά αυτά που ζουν στην Ελλάδα, φθάνουν σε μήκος μέχρι και 15 μέτρα, τα αρσενικά, και 10 μέτρα τα θηλυκά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως φαίνεται πως ο φυσητήρας ήταν νεαρής ηλικίας καθώς επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι το μήκος των νεαρών ατόμων αυτού του είδους που εκβράζονται στις ελληνικές ακτές, κυμαίνεται από 4 μέτρα έως 9 μέτρα.

Κατάδυση στα 2.000 μέτρα

Στην Ελλάδα συναντάει κανείς τον φυσητήρα κατά μήκος της Ελληνικής Τάφρου, στο Μυρτώο Πέλαγος και σε περιοχές του Αιγαίου Πελάγους, ειδικά όπου υπάρχουν μεγάλα βάθη. Η Ελληνική Τάφρος είναι η σημαντικότερη περιοχή για τους φυσητήρες στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, με βάση την υπάρχουσα γνώση. Ο φυσητήρας καταδύεται σε βάθος μέχρι και τα 2.000 μ.

Οι καταδύσεις του συνήθως διαρκούν 40-60 λεπτά, αλλά μπορούν να φτάσουν μέχρι και τη 1,5 ώρα. Κολυμπάει με πολύ μικρές ταχύτητες όταν βρίσκεται στην επιφάνεια της θάλασσας (συνήθως 3 χλμ./ώρα). Η συμπεριφορά του στην επιφάνεια διαφέρει από αυτή των άλλων κητωδών, αφού κρατάει σταθερή πορεία, διατηρώντας όλο το μπροστινό μέρος του σώματός του ορατό, ενώ παίρνει 5-6 αναπνοές ανά λεπτό.

Πλάσματα-γίγαντες στις ελληνικές θάλασσες

Ζουν σε μεγάλα βάθη και χρειάζονται ακόμη και 2 τόνους τροφή την ημέρα. Για να την εξασφαλίσουν, βουτούν σε βάθος μεγαλύτερο των 300 μέτρων. Τα τεράστια θηλαστικά των θαλασσών δεν συναντώνται μόνο στους ωκεανούς. Το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο του πλανήτη, η πτεροφάλαινα, είναι μόνιμος κάτοικος στα ελληνικά πελάγη και δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στο Ιόνιο. Την ίδια στιγμή, ο πληθυσμός των φυσητήρων, των κητωδών που φτάνουν τους 57 τόνους και κατοικούν στο Αιγαίο, είναι ο μεγαλύτερος της Μεσογείου.

Πηγή φωτογραφίας: Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών, ΑΡΙΩΝ

Πτεροφάλαινες, φυσητήρες, ο καρχαρίας προσκυνητής, ο λευκός καρχαρίας και οι ζιφιοί είναι οι μεγαλύτεροι οργανισμοί που ζουν στα ελληνικά πελάγη. Κυρίαρχη σε όγκο και σε μήκος, η μεσογειακή πτεροφάλαινα συγκεντρώνεται στη θαλάσσια περιοχή που ξεκινά από την Κέρκυρα και φτάνει έως και την Κεφαλονιά, ενώ σπανιότερα εμφανίζεται στο εσωτερικό Ιόνιο και μόνο μία φορά έχει παρατηρηθεί ομάδα πτεροφαλαινών στον Σαρωνικό. Ο πληθυσμός που συναντάται στη Μεσόγειο διαφέρει γενετικά με εκείνον που βρίσκεται στα νερά του Ατλαντικού Ωκεανού.
Πρόκειται δηλαδή για έναν καθαρά μεσογειακό πληθυσμό.

Η όψη της και μόνο προκαλεί φόβο, όμως είναι ιδιαίτερα ειρηνική και φιλική προς τον άνθρωπο. Τα κριλ, οργανισμοί που μοιάζουν με μικρές γαρίδες, είναι η τροφή της. Για να ζήσει τρέφεται τους έξι από τους 12 μήνες καθώς τους υπόλοιπους βρίσκεται σε περίοδο αναπαραγωγής.
Χρειάζεται τουλάχιστον 330 τόνους τροφής σε αυτό το διάστημα, καθώς το δικό της βάρος μπορεί να φτάσει ακόμη και τους 75 τόνους στα θηλυκά.

Οι ζιφιοί

Πηγή φωτογραφίας: Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών, ΑΡΙΩΝ

Το τόξο του Αιγαίου, η προτίμηση στα καλαμάρια και οι βουτιές σε μεγάλα βάθη, είναι κοινά χαρακτηριστικά και στους ζιφιούς, οι οποίοι όμως είναι πολύ μικρότεροι τόσο σε μήκος όσο και σε βάρος από τους φυσητήρες και ιδιαίτερα… ντροπαλοί. «Είναι πολύ δύσκολο να τους παρατηρήσει κανείς, καθώς δεν πλησιάζουν τα σκάφη, όπως άλλα κητώδη. Θα έλεγε κανείς πάντως ότι μοιάζουν με πολύ μεγάλα δελφίνια. Στη χώρα μας έχουν καταγραφεί οι περισσότερες παρατηρήσεις ζιφιών στη Μεσόγειο και όχι μόνο».

Ο καρχαρίας-προσκυνητής

Η εικόνα του με το τεράστιο ανοιχτό στόμα είνα εντυπωσιακή. Ο καρχαρίας προσκυνητής είναι μόνο στο… όνομα καρχαρίας, αφού είναι εντελώς ακίνδυνος για τον άνθρωπο. Στα σαγόνια του δεν αιχμαλωτίζει παρά μόνο μικρά ψάρια, γαρίδες και πλαγκτόν.

Σε αντίθεση με τους φυσητήρες, τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά και φτάνουν τα 8-9 μέτρα μήκος. Αν και μπορεί να βρεθούν σε διάφορα μέρη των ελληνικών θαλασσών, φαίνεται να προτιμούν την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα.

Ο λευκός καρχαρίας

Μπορεί να μην είναι πολλοί αυτοί που ζουν στη Μεσόγειο και στα ελληνικά νερά, σίγουρα όμως είναι οι πιο επικίνδυνοι. Οι λευκοί καρχαρίες συγκαταλέγονται ανάμεσα στα δύο πιο επικίνδυνα ζώα του είδους. Είναι σαρκοφάγοι και προτιμούν τα κητώδη, τις φώκιες, τα μεγάλα ψάρια, ακόμη και πουλιά.

Παρά το γεγονός ότι έχουν επιτεθεί σε ανθρώπους – έχουν καταγραφεί 4 επιθέσεις στην Ελλάδα – δεν δείχνουν ούτε να το επιδιώκουν ούτε να το απολαμβάνουν.

Ζώο μοναχικό, αν και κινείται με ταχύτητα 3 κόμβων την ώρα, όταν κυνηγά την τροφή του μπορεί να φτάσει και τους 15 κόμβους.