«Ο Έλλην και το σπίτι» – Πώς ένα κείμενο του 1937 μιλάει για τα Χριστούγεννα του 2020

Χριστούγεννα 2020. Η πανδημία Covid-19 κρατάει τα μπαρ και τα εστιατόρια κλειστά, και τις σαλοτραπεζαρίες των σπιτιών μας άδειες.

Κοιτάζεις το παραπάνω σκίτσο και «συλλαμβάνεις» τον εαυτό σου να μετράει πόσοι είναι οι παρευρισκόμενοι στη συγκεκριμένη χριστουγεννιάτικη γιορτή. Για να σας βγάλουμε από τον κόπο, ξεπερνούν, κατά 1, το όριο των 9 ατόμων.

Όταν πέρσι, 31 Δεκεμβρίου 2019, κοιτάγαμε κάθε τρεις και λίγο τα ρολόγια μας,  από το άγχος μην χάσουμε την αλλαγή του χρόνου, ούτε που περνούσε από το μυαλό μας ότι δώδεκα μήνες μετά, το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων του 2020 θα τα κοιτάμε, για να προλάβουμε να διώξουμε τους, μετρημένους στα δάκτυλα του ενός χεριού, φίλους μας ή να μας διώξουν εκείνοι για να προλάβουμε να φτάσουμε σπίτι πριν τις 22:00.

Το Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ», πάντως, ανακάλυψε το κείμενο που αρμόζει στην ιδιαίτερη αυτή εορταστική περίσταση.

Γράφτηκε το 1937, από τον Στέφανο Χαρμίδη, έχει τίτλο ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ και υπότιτλο το άκρως επίκαιρο: «ΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΜΑΣ» και μιλάει γι’ αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ, τη συμφιλίωση με το σπίτι μας.

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 24.12.1937, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Οι γιορτές αυτών των ημερών έχουν, μεταξύ των άλλων, και τον υψηλό προορισμό να μας συμφιλιώνουν με το σπίτι μας, με το ‘σπίτι’ γενικώς.

»Μη σας ξεγελούν οι πολυκατοικίες, τα μοντέρνα κουκλίστικά ‘απαρτεμάν’, τα καλοριφέρ, οι βίλλες, τα θαυμάσια έπιπλα που πουλιούνται τελευταίως στας Αθήνας και τα πλήθη των καταστημάτων οικιακής διακοσμήσεως, που ξεφύτρωσαν ολούθε.

»Ο Έλλην και το ‘σπίτι’ δεν έχουν τις τρυφερές σχέσεις που φαντάζεσθε. Δεν τις είχαν ποτέ. Και ούτε φαίνεται πιθανόν να τις αποκτήσουν ποτέ.

»Βέβαια δεν είμαστε πια στην μακαρία εποχή όπου ο Αθηναίος παρατούσε την κατεψυγμένη οικογενειακή του εστία και επήγαινε να ζεσταθη στο καφενείο με τα χνώτα των συμπολιτών του.

»Τα σπίτια μας δεν είνε πια οι άχαροι, οι αφιλόξενοι, οι ψυχροί στρατώνες με τους περιττούς χώρους, με τα άβολα δωμάτια. Τότε δικαίως τα αποφεύγαμε τα σπίτια μας. Τι είχαμε δα να τους αγαπήσωμε.

»Δεν μας έδιναν πρώτα-πρώτα τη θάλπωρη του σπιτιού. Τουναντίον μάς ξεπάγιαζαν. Οι σόμπες, τα τζάκια, και τα μαγκάλια εζέσταιναν το ένα δωμάτιο… Στα άλλα τούρτουρο Γροιλανδίας. Ύστερα η επίπλωσις. Το μεγάλο δράμα της αστικής επιπλώσεως της πρώτης εικοσαετίας του 20αιώνος.

»Η ψεύτικη και άσκοπη πολυτέλεια του σαλονιού ροκοκό που οι καρέκλες του τρίζανε μόλις καθόμαστε, οι άβολοι καναπέδες, οι στητές πολυθρόνες που ήσαν όργανα βασανιστηρίου για τις μέσες, τα ταμπουρέ, τα πουφ, οι τυπικές ανθοστήλες και οι αιώνιες εταζέρες με τα μπιμπλώ της μόδας, και το ψηλό αναιμικό τραπεζάκι της μέσης με το οικογενειακό άλμπουμ.

ΤΟ ΒΗΜΑ, 1953, Ιστορικό Αρχείο

»Και όλα αυτά κλειδωμένα – παρακαλώ-όλο το χρόνο, για ν’ ανοίξουν σε κάθε γιορτή, πανηγυρικώς και επισήμως, μυρωμένα με τις ευωδίες της κλεισούρας και της ναφθαλίνης.

»Όταν δεν ήταν επίσημος ημέρα – δηλαδή τις 360 ημέρες του χρόνου- ούτε αυτή η άχαρη πολυτέλεια δεν ήταν επιτετραμμένη. Η πρόσοψις του σπιτικού- το σαλόνι, η καλή τραπεζαρία κατεδικάζοντο. Η οικογένεια απεσύρετο στα ενδότερα…στη ‘μικρή τραπεζαρία’.

Το δράμα της «μικρής τραπεζαρίας»

»Και εκεί επαίζετο το μεγάλο δράμα, το ατελείωτο δράμα, η βαβυλωνία της αστικής οικογένειας, ανάμεσα σ’ ένα ξεχαρβαλωμένο μπουφέ, σε πέντε καρέκλες ξεκοιλιασμένες απ’ τα ποδαράκια των παιδιών, σε μια ξεφτυσμένη πολυθρόνα, προνόμιον, των γηρατειών της γιαγιάς…»

Ίσως οι ακόλουθες εικόνες, θυμίσουν κάτι στους άνω των 40 ετών αναγνώστες μας.

»Είς αυτό το περιβάλλον κατά περιέργον νεοελληνικόν χαρακίρι, ήταν καταδικασμένη να διαιτάται η νεοελληνική οικογένεια. Εκεί ερροχάλιζε ο παππούς, εκεί εμελετούσαν τα παιδιά, εκεί έκανε τους λογαριασμούς του ο μπαμπάς, εκεί η μαμά μαντάριζε τις κάλτσες, εκεί εγίνοντο δεκτοί οι στενοί συγγενείς και φίλοι, εκεί κελαϊδούσε το καναρίνι του σπιτιού, εκεί ο γάτος κοιμόταν κουλουριασμένος, εκεί ο σκύλος είχε την στρώμνην του…»

Αλφαβητάριο Α’ Δημοτικού. Ι.Κ. Γιαννέλης, Γ. Σακκάς. Εικονογράφηση: Κ. Γραμματόπουλος

(…)

«Από το σπίτι μας τώρα ζητούμε πολλά. Του απαιτούμε να είνε ζεστό, κομψό, ωραίο, συμπαθητικό, βολικό, πρακτικό, φιλόξενο (…) Καλείται να ικανοποιήση όλα τα γούστα, τις απαιτήσεις, και τις ιδιοτροπίες των ενοίκων του. Και το καϋμένο κάνει ό,τι μπορεί. (…)

»Το καλοριφέρ – όνειρον του 1910, προνόμιον των ζάμπλουτων του 1918 – έγινε κτήμα και του τελευταίου υπαλληλίσκου (…) Και το μπάνιο λικνίζει στην αγκαλιά του το κορμί της μοδιστρούλας. (…)

»Τα σαλόνια μας άνοιξαν διάπλατα και για τις 365 ημέρες του χρόνου. Οι καλαίσθητοι «ασσαμπλίστ» της σύγχρονης Αθήνας μάς τα επίπλωσαν και τα εστόλισαν. (…) Τα ταλαίπωρα κορμιά των Αθηναίων ευρήκαν, τέλος, την ανάπαυσιν τους.

Διαφήμιση πολυκαταστήματος, 1937, «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ»

Οι Έλληνες δεν είναι Εγγλέζοι

«Και εν τούτοις δεν την χαίρονται την ανάπαυσιν αυτή, τις βολές, τα κομφόρ, τα ωραία σπίτια, τα καλαίσθητα έπιπλα (…)

»Μ’ όλες τις ωμορφιές του και τις βολές του, και την ζεστασιά του το σπίτι μας δεν έγινε αυτό που είνε το ‘χόουμ’ του Εγγλέζου! Κι ούτε θα γίνη, φίλοι μου! Πώς να γίνη…»

Στο σημείο αυτός καλό είναι να σημειωθεί ότι το κομμάτι που ακολουθεί, δεν συνίσταται σε αναγνώστες που, λόγω lockdown, νιώθουν να έχουν φτάσει στα όρια τους.

«Πώς να κλειστούμε και ν’ αγαπήσωμε το σπιτικό μας, όταν αυτός ο μεγάλος εκμαυλιστής, ο ήλιος μας μπαίνη απρόσκλητος απ’ το παράθυρο και μας ξεμυαλίζει;

»Πώς ν’ αντισταθούμε στο κάλεσμα της μεγάλης κοινής μας στέγης του γαλανού ουρανού που δεν υποτάσσεται στο ημερολόγιο και φέρνει τον Απρίλη μές στο καταχείμωνο;

»Πώς να κλειστούμε μέσα, όταν έξω, χειμώνα καιρό, ανθίζουν οι λεμονιές…κι όταν κάτω απ’ το παράθυρό μας ο γαϊδουράκος πουλάει τούφες ανοιξιάτικά λουλούδια;…

»Την στιγμή που η ζωή βρυάζει έξω απ’ την πόρτα μας, και που οι εξοχές ολόγυρα στην Αθήνα έχουν διαρκώς ανοιξιάτικο πανηγυρί, πώς θέλετε να ποθήσωμε τη θαλπωρή του ‘χόουμ’».

Προσγείωση στην πραγματικότητα

Όλη αυτή η κατάσταση με τα χιλιάδες κρούσματα, τους θανάτους και τα μέτρα περιορισμού έχουν επιβαρρύνει την ψυχολογία μας αρκετά.

Όμως, ας έχουμε κατά νου ότι στη σημερινή Covid-19 εποχή, δυστυχώς, το να βρίσκεται κανείς χριστουγεννιάτικα κλεισμένος στο σπίτι, είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο, καθώς για πολλούς, τα φετινά Χριστούγεννα είναι Χριστούγεννα στο νοσοκομείο και την απομόνωση του θαλάμου καραντίνας, ενώ για εκατοντάδες οικογένειες είναι Χριστούγεννα πένθους.

Χρόνια πολλά με υγεία και προσεχώς καλύτερα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 25.12.1946, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»