Άντονι Φάουτσι : Από την επιδημία του HIV στην πανδημία του κοροναϊού

Το πρωί της 9^ης Νοεμβρίου, ενώ ο πλανήτης μάθαινε τα χαρμόσυνα νέα της αποτελεσματικότητας του εμβολίου της Pfizer, Ο Άντονι Φάουτσι, ο αρχίατρος των ΗΠΑ, έδινε συνέντευξη τύπου. Το θέμα της, όμως, δεν είχε καμία σχέση με τον κοροναϊό.

Ως επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων (NIAID) επί 36 χρόνια, ο Φάουτσι ήταν η κινητήριος δύναμη πίσω από τις κλινικές δοκιμές που μόλις είχαν αποδείξει ότι ένα ενδοφλέβιο φάρμακο, το cabotegravir, ήταν πολύ αποτελεσματικό στην αποτροπή της λοίμωξης των γυναικών από HIV.

«Ήθελα ο κόσμος να δει ότι παρά το απίστευτο στρες και την πίεση που μας ασκεί ο κοροναϊός, ο HIV εξακολουθεί να είναι μια πολύ σημαντική ασθένεια», δήλωσε ο Φάουτσι στον Guardian.

Σε συνέντευξή του με αφορμή τα ογδοηκοστά του γενέθλια στις 24 Δεκεμβρίου, αλλά και την τεσσαρακοστή επέτειο της επιδημίας του HIV το 2021, ο Φάουτσι μίλησε για τη μάχη που έχει καταλάβει ακριβώς τη μισή ζωή του.

«Η καριέρα μου και η ζωή μου έχουν καθοριστεί από τον HIV», εξηγεί ο Φάουτσι, που είναι υπεύθυνος για τον προϋπολογισμό $1,8 εκατ. του NIAID για τον HIV, αλλά και ηγέτης της παγκόσμιας διαχείρισης της ασθένειας. «Επειδή βρίσκομαι σε μια μοναδική θέση πλέον, ων κάποιος που ήταν παρόν από την πρώτη μέρα της επιδημίας του HIV».

Η Τζένιφερ Κέιτς, διευθύντρια παγκόσμιας υγείας και πολιτικής για τον HIV στο Kaizer Family Foundation, δήλωσε: «Αυτό που βλέπουν οι άνθρωποι για αυτόν, στο πλαίσιο της διαχείρισης του κοροναϊού, εξακολουθεί να το κάνει και για τον HIV».

Τα χρόνια της κρίσης

Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, ο περίπου 30άρης τότε Φάουτσι, εξοπλισμένος με τη διπλή του εκπαίδευση στην επιδημιολογία και τις λοιμώδεις ασθένειες, αναδείχθηκε γρήγορα σε σημαντικές θέσεις στο NIAID, ένα τμήμα των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (ΝΙΗ) στη Μπεθέσντα του Μέριλαντ.

«Χάρη στον εξαιρετικό μου μέντορα, που με συμπεριέλαβε σε ένα σημαντικό πρότζεκτ αλλά και χάρη στην τύχη και κάποιο ταλέντο», θυμάται, γελώντας με μετριοφροσύνη, «αναπτύξαμε θεραπείες για ασθένειες που έως τότε ήταν θανατηφόρες, και ξαφνικά είχαν 93% με 95% πιθανότητες υποχώρησης –αν όχι ίασης».

Ο Φάουτσι βρέθηκε να λαμβάνει τα συγχαρητήρια και τα «ευχαριστώ» αμέτρητων συναδέλφων του και ασθενών, ιδιαίτερα χάρη στην ανάπτυξη αποτελεσματικής θεραπείας για μια συχνά φονική αυτοάνοση ασθένεια των αιμοφόρων αγγείων, γνωστή ως αγγειίτιδα.

«Ακόμη και αν δεν είχε κάνει τίποτα άλλο στην καριέρα του, θα είχε μια καταπληκτική καριέρα», τονίζει ο Μύρον Κοέν, καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνα και επικεφαλής της έρευνας που απέδειξε το 2011 ότι η αντιρετροϊκή θεραπεία αποτρέπει τη μετάδοση του HIV.

Όμως η ζωή του Φάουτσι άλλαξε για πάντα στις αρχές του καλοκαιριού του 1981, όταν τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Ασθενειών (CDC) εξέδωσαν τις πρώτες δυσοίωνες εκθέσεις τους για την ασθένεια που έμεινε γνωστή ως AIDS.

«Είπα, Θεέ μου! Αυτό θα εκραγεί, θα γίνει κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί όμοιό του», θυμάται ο Φάουτσι, για το διάστημα που ενημερωνόταν για τους θανάτους γκέι ανδρών από πνευμονία και ένα σπάνιο είδος καρκίνου, το σάρκωμα Kaposi. Ο Φάουτσι σύντομα υπέθεσε σωστά ότι αυτές οι ασθένειες προέκυπταν από έναν σεξουαλικώς μεταδιδόμενο ιό που προσέβαλλε το ανοσοποιητικό σύστημα. Και γνώριζε ότι είχε την κατάλληλη εκπαίδευση για να αντιμετωπίσει την κρίση.

Οι μέντορές του τον είδαν, με σοκ και δυσαρέσκεια, να εγκαταλείπει την επιτυχημένη καριέρα του και να μελετά με όλες του τις δυνάμεις το AIDS και να περιθάλπει τους φορείς του.

Σε συνέντευξή του το 2016, ο Φάουτσι είχε δηλώσει ότι τα 15 χρόνια που χρειάστηκαν οι ερευνητές για να αναπτύξουν αποτελεσματικές θεραπείες για τον HIV, «ήταν τα πιο σκοτεινά χρόνια της ζωής και της καριέρας μου, επειδή σχεδόν όλοι οι ασθενείς μου πέθαναν. Και αυτό το συναίσθημα είναι απαίσιο».

Ο Χ. Κλίφορντ Λέιν, συνεργάτης του Φάουτσι εδώ και πολλά χρόνια, δήλωσε στον Guardian: «Από πολλές απόψεις, η εμπειρία του από τον HIV/AIDS τον προετοίμασε για αυτό που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή. Μια ολοκαίνουργια ασθένεια, χωρίς φάρμακα, χωρίς θεραπεία».

Ο Φάουτσι ήταν μόλις 43 ετών όταν, το 1984, του προσφέρθηκε η θέση του επικεφαλής του NIAID. Τη δέχτηκε με τον όρο ότι θα συνέχιζε την εργαστηριακή έρευνά του και θα διατηρούσε το ρόλο του γιατρού. Με κίνητρο τους θανάτους των ασθενών του, ο Φάουτσι, όπως λέει «έκανε lobbying για πόρους σαν τρελός», μέχρι που στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το 10% του προϋπολογισμού των ΝΙΗ ήταν αφιερωμένο στο AIDS.

Στην πορεία των ετών, ο Φάουτσι εγκαθίδρυσε μια σειρά από δίκτυα κλινικών δοκιμών για τον HIV. Φέτος, τη στιγμή που η Pfizer και η Moderna κατέθεταν αιτήσεις έκτακτης έγκρισης των εμβολίων τους, εν μέρει μέσω αυτών των καναλιών, η δουλειά του αποδείχθηκε ανεκτίμητη.

Η περίπλοκη σχέση του με τους ακτιβιστές

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, άλλη μιαισχυρή δύναμη άλλαξε τη ζωή και την καριέρα του Φάουτσι. Οι ακτιβιστές για το AIDS χρησιμοποιούσαν όλο και πιο επιθετικές τακτικές για να πιέσουν την ιατρική έρευνα, αλλά και τον ίδιο τον Φάουτσι, να υιοθετήσουν πιο ανθρωποκεντρικά και ισότιμα πρωτόκολλα θεραπείας.

Ο Φάουτσι συνειδητοποίησε γρήγορα ότι έπρεπε να συμπεριλάβει τους ακτιβιστές στη δουλειά του και η σχέση τους γρήγορα μετατράπηκε από εχθρική σε εγκάρδια.

Μέσω του Φάουτσι, ασθενείς που δεν μπορούσαν να λάβουν μέρος σε κλινικές δοκιμές, αποκτούσαν πρόωρη πρόσβαση σε πειραματικές θεραπείες που είχαν κριθεί ασφαλείς και δυνητικά αποτελεσματικές. Στο τέλος, οι ακτιβιστές συμμετείχαν ακόμη και σε επίσημες επιτροπές, πιέζοντας επιτυχώς για την αύξηση των γυναικών και των μαύρων στις κλινικές δοκιμές των φαρμάκων.

Ο βετεράνος του Act Up, Μαρκ Χάρινγκτον επιμένει ότι ο Φάουτσι θα έπρεπε να δεχτεί δριμεία κριτική για την (κατά τη γνώμη του) αποτυχία του στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 να βοηθήσει τους ακτιβιστές που καλούσαν σε πιο επιθετική αντιμετώπιση των ευκαιριακών λοιμώξεων που σκότωναν τους ασθενείς.

Πλέον, οι διαρκείς βελτιώσεις στη φροντίδα και τη θεραπεία των ασθενών με HIV έχουν παρατείνει το προσδόκιμο όριο ζωής ενός 21χρονου που λαμβάνει διάγνωση της ασθένειας από 12 έτη, που ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1980, σε 56 έτη.

Μιλώντας στον Guardian, ο Φάουτσι, που έσβησε σήμερα 80 κεράκια, δήλωσε ότι δεν έχει σκοπό να συνταξιοδοτηθεί πριν δώσει τέλος στην επιδημία του HIV, ιδανικά με την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου. Μετά από αυτό, θα μπορέσει να ηρεμήσει, ενώ όπως είπε, επιθυμεί να γράψει τα απομνημονεύματά του.

«Κανείς δεν έχει υπάρξει ξανά στη θέση του συμβούλου επτά διαφορετικών προέδρων των ΗΠΑ», εξηγεί «Επομένως, αυτό είναι κάτι που πραγματικά θα ήθελα να κάνω, με έναν τρόπο ώστε οι νέοι άνθρωποι να ωφεληθούν από την εμπειρία που θα καταγράψω».

«Μέχρι στιγμής ήμουν πολύ απασχολημένος για να μπορέσω να το κάνω».