Κρίσιμες αποφάσεις προ των πυλών – Διπλό σχέδιο για οικονομία και τράπεζες

Δύο παράλληλα σχέδια για την εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος και την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας βρίσκονται υπό επεξεργασία στο Μέγαρο Μαξίμου και στο οικονομικό επιτελείο. Ηδη από την προηγούμενη Τρίτη στο γραφείο του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει φτάσει η πρόταση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα για τη δημιουργία μιας Εταιρείας Διαχείρισης Στοιχείων Ενεργητικού (Asset Management Company – AMC ή Bad Bank). Πρόκειται για ένα αναλυτικό σχέδιο επίλυσης του τεράστιου προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, το οποίο επί της ουσίας έχει παραλύσει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.Βάσει της πρότασης του κ. Στουρνάρα, η Βad Βank θα μπορούσε να απορροφήσει μη εξυπηρετούμενα δάνεια της τάξεως των 40 δισ. ευρώ.

Ωρα αποφάσεων για τις τράπεζες

Σύμφωνα με πηγές της Τράπεζας της Ελλάδος, η ευθύνη για την υλοποίηση του σχεδίου βαρύνει πλέον την κυβέρνηση. Ο Πρωθυπουργός έχει πλήρη επίγνωση του προβλήματος, ο οικονομικός του σύμβουλος Αλέξης Πατέλης, ο οποίος έχει κομβικό ρόλο στο συγκεκριμένο θέμα, έχει παραλάβει και μελετά την πρόταση Στουρνάρα, απομένει όμως μια σειρά κρίσιμων βημάτων και αποφάσεων.Κατά τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, από το σημείο αυτό και έπειτα «απαιτείται σύμπραξη όλων των καλών δυνάμεων του τόπου», ενώ ο ίδιος επισημαίνει ότι είναι «μια κοινή προσπάθεια της κυβέρνησης και της ΤτΕ».

Το σχέδιο περιγράφεται ως το αρτιότερο δυνατό, στα πρότυπα όσων έχουν λειτουργήσει αποτελεσματικά σε Ιρλανδία, Ισπανία και Ιταλία. Με αυτό αντιμετωπίζονται οι δύο μεγάλες προκλήσεις για τις ελληνικές τράπεζες: α) το υψηλό επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων (37% επί του συνόλου των ιδιωτικών δανείων), β) το υψηλό ποσοστό της αναβαλλόμενης φορολογικής απαίτησης (DTC) στα συνολικά κεφάλαια των τραπεζών.

Οριστική λύση ή αναβολή;

Οι αποφάσεις, ωστόσο, δεν είναι τόσο απλές, καθώς παρουσιάζονται μια σειρά από πολιτικά ζητήματα. Ο κ. Στουρνάρας επισημαίνει ότι πλέον απαιτείται η υιοθέτηση του σχεδίου από την κυβέρνηση και η ανάθεση της υλοποίησής του σε έναν υπουργό, που θα αναλάβει και όλες τις απαραίτητες συνεννοήσεις στο εξωτερικό και στο εσωτερικό.

Στον ορίζοντα όμως διαφαίνεται ένα πρόβλημα με δύο πτυχές. Αφενός, ο αρμόδιος υφυπουργός Οικονομικών για το τραπεζικό σύστημα Γιώργος Ζαββός προωθεί τη δημιουργία ενός δεύτερου σχεδίου τιτλοποιήσεων με εγγυήσεις του Δημοσίου («Ηρακλής ΙΙ»). Αφετέρου διαπιστώνεται από συζητήσεις με κυβερνητικά στελέχη ότι υπάρχει ένα πρόβλημα επικοινωνίας και συνεννόησης με τις διοικήσεις των τραπεζών και ειδικότερα εκείνων με τα μεγαλύτερα προβλήματα λόγω όγκου ΜΕΔ.

Ο ενδεχόμενος κίνδυνος είναι, με βάση αυτά τα δεδομένα, να επιλεγεί μια ενδιάμεση λύση, ένα μεικτό σχήμα ανάμεσα στην πρόταση Στουρνάρα και τον «Ηρακλή ΙΙ». Κατά τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, κάτι τέτοιο δεν θα αποτελέσει λύση, το πρόβλημα των κόκκινων δανείων θα παραμείνει για μία επιπλέον δεκαετία. Υπό αυτήν την έννοια, κρίνεται προτιμότερο να προχωρήσει προς ολοκλήρωση ο «Ηρακλής Ι» και εντός του προσεχούς εξαμήνου να έχει στηθεί η «κακή τράπεζα», που θα δώσει οριστική λύση στο πρόβλημα των κόκκινων δανείων.

Η πρόταση του διοικητή της ΤτΕ

Σύμφωνα με τα όσα έχουν αναφέρει πηγές της τράπεζας, οι βασικοί άξονες της πρότασης Στουρνάρα είναι οι εξής:

• Mεταφορά σε ποσοστό μέχρι το 100% των σημερινών κόκκινων δανείων, καθώς και όσων θα προκύψουν μετά το τέλος της πανδημίας, στην AMC.
• Κατάρτιση συναλλαγών τιτλοποιήσεων αμιγώς με όρους αγοράς, με διάθεση του μεγαλύτερου τμήματος των υπό έκδοση τίτλων σε επενδυτές, για επιτάχυνση της εξυγίανσης των τραπεζών.
• Διαφοροποίηση των πηγών εσόδων για την αποζημίωση λαμβάνει το ελληνικό Δημόσιο, σε αντιστάθμιση για τη χορήγηση εγγύησης: α) με τη μορφή φορολογικών εσόδων σχετιζόμενων με το ύψος της ονομαστικής αξίας των υπό μεταφορά δανείων προς την AMC β) με ταμειακή μορφή, μέσω ενός σταθερού επιτοκιακού εσόδου επί του ποσού της ονομαστικής εγγύησης και γ) με τη μορφή τίτλων από τις τιτλοποιήσεις. Στόχος είναι η λήψη από το Δημόσιο της πιθανής υπεραξίας από την υπεραπόδοση, στο επίπεδο του ποσοστού εισπράξεων των τιτλοποιημένων απαιτήσεων.
• Καταλογισμός των ενδεχόμενων ζημιών από το υφιστάμενο απόθεμα κόκκινων δανείων στις τράπεζες και κάλυψή τους αποκλειστικά από αυτές και όχι από τον έλληνα φορολογούμενο.

• Ανάλωση, για την εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών, του τμήματος των εποπτικών τους κεφαλαίων, που αφορά αποκλειστικά και μόνο την αναβαλλόμενη οριστική και εκκαθαρισμένη φορολογική απαίτηση (DTC). Ενεργοποίηση του μηχανισμού συμψηφισμού με ενδεχόμενες ζημιές και όχι με το τμήμα των λοιπών στοιχείων του Δείκτη Κεφαλαίου Κοινών Μετοχών Κατηγορίας 1 (Common Equity Tier 1 – CET1).

Διευκόλυνση του τραπεζικού συστήματος με την παροχή δυνατότητας σταδιακής καταβολής του κόστους εξυγίανσης σε βάθος πενταετίας. Δίνεται έτσι ο απαραίτητος χρόνος ώστε να διαμορφωθεί ένας ομαλός οδικός χάρτης επιστροφής της ελληνικής οικονομίας σε διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης και, συνεπώς, ομαλής λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος.

Σε δύο χρόνια πρέπει να γίνουν όσα γίνονταν σε 10

«Το μοντέλο του Ταμείου είναι τελείως διαφορετικό από το ΕΣΠΑ και τα άλλα ευρωπαϊκά Ταμεία» αναφέρει στέλεχος του οικονομικού επιτελείου και εξηγεί: «Το ΕΣΠΑ έχει μεγάλη ευελιξία και άφθονο διαθέσιμο χρόνο. Από τον αρχικό σχεδιασμό μέχρι την τελευταία πληρωμή περνά σχεδόν μία δεκαετία. Στο Next Generation EU δεν υπάρχει ούτε μία εβδομάδα, ούτε μία ημέρα, ούτε μία ώρα για χάσιμο. Οι ταχύτητες που πρέπει να πετύχουμε είναι συνεπώς διπλάσιες ή τριπλάσιες σε σχέση με ό,τι έχει συνηθίσει η ελληνική διοίκηση και πρέπει να τις πετύχουμε απορροφώντας ταυτόχρονα το νέο ΕΣΠΑ». Κάτι τέτοιο σημαίνει πολύ απλά ότι όσα γίνονταν σε 10 χρόνια πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί την επόμενη διετία-τριετία. Είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την κυβέρνηση, που σε μεγάλο βαθμό θα καθορίσει και την πολιτική συνθήκη του προσεχούς διαστήματος.

Μάχη με τον χρόνο για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης

Παράλληλα με τις διεργασίες για την εξυγίανση των τραπεζών, στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης κυριαρχεί η αγωνία για την ανάκαμψη μετά την πανδημία. Στελέχη του υπουργείου Οικονομικών μιλούν για «αλλαγή μοντέλου, με κύριο στόχο τη στροφή σε μια πολύ πιο εξωστρεφή οικονομία, διεθνώς ανταγωνιστική και με δραστικό περιορισμό της “μαύρης οικονομίας”». Κατά τα όσα σημειώνουν, αυτά θα σημάνουν πολύ χαμηλότερες επιβαρύνσεις από φόρους και εισφορές. Τονίζεται ωστόσο από τις ίδιες πηγές ότι μία τέτοια μετάβαση προϋποθέτει και συμβαδίζει με θεμελειώδεις ανατροπές στα πεδία της τεχνολογίας, των αντιλήψεων και των θεσμών.

«Οσο το “μαύρο” στην οικονομία παραμένει τόσο εκτεταμένο, η κοινωνική δικαιοσύνη θα έχει πάντα αποχρώσεις του γκρίζου» σημειώνει υψηλόβαθμη πηγή του υπουργείου Οικονομικών και εξηγεί ότι υπό τις σημερινές συνθήκες σημαντικό κομμάτι των κοινωνικών πόρων αντί να πηγαίνει σε όσους πραγματικά έχουν ανάγκη, καταναλώνεται από όσους αποκρύπτουν τα πραγματικά τους εισοδήματα.

Το μεγάλο πρόβλημα για το οικονομικό επιτελείο είναι ο χρόνος, καθώς πλέον απαιτείται ταχύτερος σχεδιασμός και δράση απ’ ό,τι αρχικά είχε υπολογιστεί. Η πρόκληση αφορά την αξιοποίηση των 32 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι προϋποθέσεις για αυτό, ωστόσο, διαμορφώνουν ένα εξαιρετικά πιεστικό χρονοδιάγραμμα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ