Η τραγωδία και η σωτηρία

«Αν θέλουμε να μείνουν όλα όπως είναι, τότε πρέπει όλα να αλλάξουν», λέει ο ανιψιός του πρίγκιπα στον Γατόπαρδο. Η πανδημία τα άλλαξε όλα φέτος. Σκότωσε αποδεδειγμένα πάνω από 1,6 εκατομμύρια ανθρώπους (και ενδεχομένως εκατοντάδες χιλιάδες περισσότερους), προσέβαλε αποδεδειγμένα 70 εκατομμύρια (και ενδεχομένως 500 εκατομμύρια ακόμη που δεν παρουσίασαν συμπτώματα), γονάτισε την παγκόσμια οικονομία, σταμάτησε τα ταξίδια, ανέτρεψε την καθημερινότητά μας.

Τι περίεργο όμως! Για να την αντιμετωπίσουμε, κληθήκαμε να μην κάνουμε τίποτα: να κλειστούμε στα σπίτια μας, να πλένουμε τα χέρια μας και να περιμένουμε να παρασκευάσουν οι επιστήμονες τα εμβόλια που χρειάζονται.

Ετσι συμβαίνει με τις πανδημίες: στερούνται αφηγήματος. Είναι σαν τις σειρές του Netflix όπου το τέλος της μιας σεζόν λειτουργεί ως παύση μέχρι να αρχίσει η επόμενη, γράφει στο αφιέρωμα που ακολουθεί ο γνωστός βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας  Ιβάν Κράστεβ. Γι’ αυτό και τείνουμε να τις ξεχνάμε. Αν ρωτήσουμε κάποιον, για παράδειγμα, ποια είναι η σημαντικότερη καταστροφή του 20ού αιώνα, θα διαλέξει έναν από τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους, όχι την ισπανική γρίπη. Κι αυτό, παρ’ όλο που οι νεκροί από τη δεύτερη ήταν περισσότεροι από τους νεκρούς καθενός από τους πρώτους, ίσως δε και από το άθροισμά τους.

Μετά το παγκόσμιο σοκ που άλλαξε τα πάντα το 2020, θα μείνουν λοιπόν όλα όπως είναι; Θα ξεχάσουμε άραγε τόσο τις κακές όσο και τις «καλές» πλευρές αυτής της κρίσης, τις πρακτικές δηλαδή που μας οδήγησαν σ’ αυτήν, αλλά και τη σημασία των περιφρονημένων επαγγελμάτων που ανέδειξε; Θα θυμόμαστε αυτή την κρίση απλώς ως «μια μαζική παραίσθηση που προκλήθηκε από έναν συνδυασμό έλλειψης χώρου και περίσσειας χρόνου», όπως είχε περιγράψει ο Γιόζεφ Μπρόντσκι την ύπαρξη ενός φυλακισμένου;

Πρέπει να αγωνιστούμε για να μη συμβεί κάτι τέτοιο. Οι ανισότητες που ανέδειξε και όξυνε η πανδημία θα οδηγήσουν σε κοινωνική έκρηξη αν δεν αντιμετωπιστούν.

Η μείωση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας στο πρώτο, τουλάχιστον, κύμα της πανδημίας ήρθε να μας θυμίσει την άλλη μεγάλη φωτιά που σιγοκαίει, την κλιματική κρίση, που θα είναι πολύ πιο δύσκολα διαχειρίσιμη στο μέλλον αν αφεθεί τώρα στην τύχη της. Οπως και η πανδημία, έτσι και αυτά τα προβλήματα είναι παγκόσμια. Και μόνο παγκόσμια λύση μπορεί να έχουν.

Αν λοιπόν η Covid-19 γεννά μια ελπίδα, γράφει ο αμερικανός καθηγητής γεωγραφίας Τζάρεντ Ντάιαμοντ, είναι ότι για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία είμαστε όλοι αναγκασμένοι να αναγνωρίσουμε πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια κοινή απειλή που καμιά χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της. Αυτή η διαπίστωση είναι κομβικής σημασίας. Αν μεταφραστεί σε πράξη, δηλαδή σε μια κοινή δράση, μπορεί να οδηγήσει από την τραγωδία στη σωτηρία.