Οι εφημερίδες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας – Τι έγραφαν και πώς «κυκλοφορούσαν»

To 1441 o Γουτεμβέργιος φτάνει σε ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της δεύτερης χιλιετίας: Κατασκευάζει την τυπογραφική μηχανή και κατορθώνει να τυπώσει με μελάνι πάνω στις δύο όψεις ενός χαρτιού.

Έτσι ξεκινά η επανάσταση της τυπογραφίας και μαζί με αυτήν αναπτύσσεται το μέσον της εφημερίδας και η έντυπη δημοσιογραφία εν γένει.

Ο Γουτεμβέργιος και το τυπογραφικό του πιεστήριο

Οι εφημερίδες όμως είχαν εμφανιστεί πολύ πριν την τυπογραφία.

Η πολύ μεταγενέστερη εφημερίδα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» στις 28 Δεκεμβρίου 1931 παρουσιάζει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, τους ρωμαίους «προγόνους» της, τα «Άκτα Ντιούρνα» που δεν ήταν τίποτε άλλο από τις ημερήσιες ειδήσεις που τυπώνονταν πάνω σε πλάκες.

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 28.12.1931, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στα νέα της  29ης Μαρτίου του 168 π.Χ.:

      «– Την 29ην Μαρτίου. Ο Ύπατος Λιβάνιος ανέλαβε σήμερον την κυβέρνησι.

      – Δυνατή θύελλα ξέσπασε όλη την ημέρα χθες. Κεραυνός έπεσε επάνω εις μια βαλανιδιά λίγο έπειτα από το μεσημέρι εις το λόφο Βέλλη
         και την έσπασε σε δύο

      – Έγινε καυγάς εις το ξενοδοχείο που έχει σύμβολο μια αρκούδα, σιμά εις το λόφο του Ιανού. Ο ξενοδόχος ετραυματίσθη σοβαρά.

      – Ο δήμαρχος Τιτίνιος καταδίκασε τους χασάπηδες γιατί πώλησαν κρέας προτού το υποβάλουν εις την επιθεώρησι της εξουσίας.

      – Ο χρηματιστής Ανσίδιος εδραπετεύσε συναποφέρας ένα σημαντικό ποσό. Κατεδιώχθη και συνελήφθη. Είχε μαζί του όλα τα χρήματα που
           κατεχράσθη.

      – Ο λήσταρχος Δονίφων, συλληφθείς σταυρώθηκε σήμερα εις το λιμένα της Όστιας»

Όπως, πολύ σωστά, σημειώνουν τα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», τα ρωμαϊκά «Άκτα Ντιούρνα» «δεν διαφέρουν από τας σημερινάς εφημερίδας παρά μονάχα κατά τη συντομία, γιατί με λίγα λόγια έγραφαν εκείνα που χρειάζονται αι σημεριναί εφημερίδες ολόκληρες σελίδες για να εκθέσουν».

Acta Diurna του 131 π.Χ. Πηγή: sutori.com

Η αντιγραφή

Πιο σημαντική και από την σύνταξη των ειδήσεων, ήταν η εργασία της αντιγραφής.

Χωρίς αυτήν οι ειδήσεις θα παρέμεναν γραμμένες σε μία και μοναδική πλάκα, κι έτσι δεν θα τις διάβαζαν παρά ελάχιστοι.

Η δύσκολη δουλειά έπεφτε στους ώμους των απελεύθερων, στους δούλους δηλαδή που είχαν πλέον κερδίσει την ελευθερία τους.

» Αφού εγράφετο η ημερησία αυτή εφημερίδα εχρειάζεντο αντιγραφείς διά να την πολλαπλασιάσουν. Γιατί την εποχή εκείνη δεν είχε ακόμη βρεθή η τυπογραφία.

»Τη δυσκολία έλυσε ο άρχων, ο οποίος έθεσε στη διαταγή  του τριαοσίους ‘απελευθέρους’ με τη διαταγή όπως καθένας των κάμη κάθε ημέρα πέντε αντίγραφα της εφημερίδος αυτής που έβγαινε κάθε εβδομάδα εις δέκα χιλιάδες πεντακόσια αντίτυπα.

Η Ρωμαϊκή Αγορά (Forum Romanum) στη Ρώμη

Το περιεχόμενο

Οι ρωμαϊκές εφημερίδες δεν είχαν σε τίποτα να ζηλέψουν από την ύλη των σημερινών δημοσιογραφικών μέσων, καθώς είχαν πλούσιο πολιτικό και δικαστικό ρεπορτάζ αλλά και ειδήσεις για κάθε τομέα της ζωής.

«Εις τας εφημερίδας της Ρώμης εδίδοντο ακόμη και τα πρακτικά των περιφήμων δικών. (…) Επίσης η ρωμαϊκή αυτή εφημερίδα εδημοσίευε αγγελίας θανάτων, κηδείας, ανέκδοτα, σκάνδαλα, παιγνίδια ξιφομάχων, γάμους, διαζύγια, με άλλους λόγους ό,τι εδημοσιεύουν και αι σημεριναί εφημερίδες».

»Και εκτός από τα ξηρά γεγονότα βρίσκομε και σημειώματα με τα σημερινά κύρια άρθρα, εις τα οποία επίθενται εναντίον διαφόρων προσωπικοτήτων και καταδίκαζαν τη διαφορά των ηθών.

Επιπλέον υπήρχαν και κριτικές «δια τας παραστάσεις των παλαιστών και ξιφομάχων».

Ρωμαϊκά free press και ρωμαϊκά fake news

Οι εφημερίδες αυτές εκτίθονταν σε πολλά αντίτυπα σε συγκεκριμένα δημόσια μέρη.

«Ο καθένας λοιπόν μπορούσε να τας διαβάση δωρεάν και να τας αντιγράψη, για να τας στείλη εις απομεμακρυσμένες επαρχίες της αυτοκρατορίας. Επίσης εμοιράζοντο αντίτυπα εις τα δημόσια γραφεία και εις τας βιβλιοθήκας».

Φαίνεται πάντως ότι ήδη από ο ιός των ψευδών – ανακριβών ειδήσεων, υπήρχε από τότε.

«Οι ρεπόρτερ της εποχής εκείνης δεν διέφεραν από τους σημερινούς, οι οποίοι πολλές φορές δημοσιεύουν φανταστικές ειδήσεις.

»Επήγαιναν εις τα δημόσια γραφεία και προσπαθούσαν να βγάλουν από τους δημοσίους υπαλλήλους ειδήσεις από τας επαρχίας. Αλλά μ’ όλα αυτά έπεφταν συχνά εις γκάφες. Ούτω μια ημέρα ανήγγειλαν τον θάνατον του Κικέρωνος, ο οποίος ήταν πολύ καλά εις την υγείαν του».