2021: τι περιμένουν Ευρώπη και Ελλάδα;

Time past and time present… Πρώτα απ’ όλα, μετά το δυστοπικό 2020, Ευρώπη και Ελλάδα έχουν μια άμεση κύρια προτεραιότητα: να ελέγξουν πλήρως και να εξαφανίσουν, εάν είναι δυνατόν, την πανδημία με τις ολέθριες συνέπειές της σε ανθρώπινες ζωές και όχι μόνο. Και η επίτευξη του στόχου αυτού φαίνεται πιο ρεαλιστική τώρα, μετά την παραγωγή και έγκριση των εμβολίων. Το 2021 μπαίνει – ευτυχώς – με μια σημαντική κατάκτηση για την Ενωση συνολικά: Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (FRR) καθώς και ο πολυετής επταετής προϋπολογισμός της Ενωσης (MFF – 2021-2027) έχουν υιοθετηθεί από Συμβούλιο και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ετσι η Ενωση διαθέτει τώρα το Ταμείο συνολικού ύψους 750 δισ. ευρώ ως μέρος του προγράμματος «Ευρώπη της Νέας Γενιάς» για να αντιμετωπίσει τις τεράστιες κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Και έναν πολυετή προϋπολογισμό ύψους περίπου 1,1 τρισ. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη για την Ενωση, ιδιαίτερα καθώς, ως γνωστόν, η Ενωση και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για πρώτη φορά θα δανειστεί από τις χρηματαγορές σ’ αυτό το ύψος για να χρηματοδοτήσει το Ταμείο.

Από την άλλη μεριά, η πλέον ενδιαφέρουσα καινοτόμος εξέλιξη του 2021 θα είναι η σύγκληση (διά ζώσης ή ψηφιακά) της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης/Διάσκεψης των Πολιτών για το Μέλλον της Ευρώπης (European Conference for the Future of Europe). Η Συνέλευση «θέλει» να είναι μια πρωτόγνωρη άσκηση πανευρωπαϊκής δημοκρατίας που θα επιτρέψει στους πολίτες να εκφράσουν τις απόψεις και προσδοκίες τους για τη μελλοντική Ευρώπη που θέλουν. Ξεκίνησε ως ιδέα του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, αλλά υιοθετήθηκε από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, οι οποίοι και διαμόρφωσαν σχετικές θέσεις-προσεγγίσεις. Μέσα στον χρόνο θα υπάρξει βέβαια και η πλέον σημαντική πολιτική εξέλιξη με την αποχώρηση της Ανγκελα Μέρκελ από την ευρωπαϊκή και γερμανική πολιτική σκηνή.

Για την Ελλάδα, το 2021 δεν είναι μόνο το έτος-επέτειος της Παλιγγενεσίας, είναι επίσης το έτος συμπλήρωσης 40 χρόνων από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση – Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) το 1981. Και παρά την περιπετειώδη τεσσαρακονταετή πορεία, η Ελλάδα έχει καταφέρει να είναι μια χώρα-μέλος στον κεντρικό πυρήνα της Ενωσης με συμμετοχή σε όλες τις ενοποιητικές διαδικασίες, από την ευρωζώνη (ΟΝΕ) μέχρι την κοινή αμυντική πολιτική. Είναι σημαντικό. Με τα 32 δισ. που η Ελλάδα μπορεί να εισπράξει από φέτος από το Ταμείο Ανάκαμψης (72 δισ. συνολικά εάν συνεκτιμηθεί και ο πολυετής προϋπολογισμός μέσα στην επταετία) η χώρα έχει σημαντικούς πόρους για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της πανδημίας και να προωθήσει τον κοινωνικο-οικονομικό της εκσυγχρονισμό.

Αλλά και για το 2021 η μείζων πρόκληση για την Ελλάδα μπορεί να βρίσκεται στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων και προβλημάτων. Ας ελπίσουμε ότι οι εορτασμοί για το 1821 δεν θα δημιουργήσουν το λάθος κλίμα που θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τους χειρισμούς. Ο διάλογος/διερευνητικές επαφές θα πρέπει επιτέλους να ξεκινήσει. Και οι δύο πλευρές εμφανίζονται να τον θέλουν, αν και με διαφορετικούς όρους και θεματολογία. Κάπου θα πρέπει να βρεθούν οι κοινές συνισταμένες για να ξεπεραστούν τα προβλήματα αυτά. Το μεγαλύτερο βάρος γι’ αυτό φέρει η Τουρκία, οι έκνομες ενέργειες της οποίας και η τοξική ρητορική της θα πρέπει να σταματήσουν. Οχι άλλος ένας χρόνος έντασης. «Time is out of joint»…

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το βιβλίο του «Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης»