Το μέλλον που ζούμε!

Την εποχή που ήμουν φοιτητής – τέλος της δεκαετίας του ΄70, αρχές της δεκαετίας του ΄80- τα βιβλία των σύγχρονων διανοητών (thinkers) μεταφρασμένα στα ελληνικά έφθαναν στα ράφια και τους πάγκους των αθηναϊκών βιβλιοπωλείων με καθυστέρηση χρόνων – στη καλύτερη περίπτωση μια δεκαετία απόσταση. Υπήρχαν και οι εξαιρέσεις – αλλά εκείνες απλώς επιβεβαίωναν τον κανόνα.

Στις μέρες μας, διαβάζουμε ότι διαβάζουν και εκείνοι που ζουν στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, το Βερολίνο ή το Παρίσι – την ίδια, ακριβώς, εποχή όλα τα «φρέσκα» βιβλία με τις καινούργιες προσεγγίσεις για τον νέο παράξενο κόσμο μας. Στα ράφια και τους πάγκους των βιβλιοπωλείων μας – ακόμη και σε πόλεις της Περιφέρειας- βρίσκουμε σε καλές μεταφράσεις τα βιβλία του Ισραηλινού ιστορικού, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ Γιουβάλ Νώε Χαράρι.

Η τριλογία του – Sapiens. Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου, Homo Deus. Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος και 21 Μαθήματα για τον 21ο αιώνα-  είναι διαθέσιμη για όποιους θα ήθελα να «συνομιλήσουν» έστω και εξ αποστάσεως με έναν από τους πιο επιδραστικούς διανοητές της εποχής. Το ίδιο θα μπορούσε να ισχυριστώ και για το πολύ πρόσφατο βιβλίο «Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού» που υπογράφει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Harvard Σοσάνα Ζούμποφ ή ακόμη και για τα βιβλία του Αγγλου συγγραφέα, δημοσιογράφου και εξειδικευμένου ερευνητή της «Ιστορίας της Κουλτούρας» (Το μέλλον αρχίζει εδώ και τώρα. Περιπέτειες στον 21ο αιώνα, Μια ιστορία του 20ου αιώνα. Ο αιώνας των μεγάλων αλλαγών). Σε αυτά θα πρόσθετα, δίχως δεύτερη κουβέντα, το βιβλίο Ο πολιτισμός του χρυσόψαρου. Μικρή πραγματεία για την αγορά της προσοχής του Γάλλου Μπρυνό Πατινό  (σήμερα, διευθυντής σύνταξης του Arte France και  πρόεδρος στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του SciencesPο στο Παρίσι).

Η λίστα θα μπορούσε να έχει και συνέχεια. Αλλά, ας είναι. Υπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο το βασικό επιχείρημα: Διαβάζουμε τα ίδια βιβλία στον ίδιο χρόνο – ζούμε στην ίδια μεγάλη κοινότητα.

Διαβάζουμε, λοιπόν, τα ίδια βιβλία, συμμετέχοντας στις ίδιες πάνω- κάτω διεργασίες που συμβαίνουν στον κόσμο μας. Διαβάζουμε τα ίδια βιβλία όπως και βλέπουμε τις ίδιες ταινίες, τις ίδιες σειρές, τα ίδια ντοκιμαντέρ στις ψηφιακές πλατφόρμες διανομής οπτικοακουστικού περιεχομένου.

Το Netflix για παράδειγμα δεν μας φέρνει απλώς πιο κοντά στον καναπέ της απόλαυσης αλλά επιτρέπει να διαμορφώνονται την ίδια ώρα σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη οι όροι και οι προϋποθέσεις ενός διαλόγου και μιας επικοινωνίας που με αφορμή μια ταινία, μια σειρά ή ένα ντοκιμαντέρ οδηγείται πέρα από το έργο του δημιουργού για να προσεγγίσει τα πιο παράξενα μονοπάτια σκέψης και προβληματισμού…

Την ίδια ώρα, η πανδημία μαζί της, η περιβαλλοντική κρίση και κλιματική αλλαγή παγιώνουν καταστάσεις και συμπεριφορές και προετοιμάζουν το έδαφος για να καρποφορήσουν αλλαγές στο κυρίαρχο μοντέλο της οικονομικής δραστηριότητας ή και στις καθιερωμένες μορφές επιχειρηματικής πρωτοβουλίας και δράσης. Η εξ αποστάσεως εργασία και εκπαίδευση, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η παραγωγή και η διάχυση της πληροφορίας στηρίζονται και θα στηρίζονται στο μέλλον ολοένα και περισσότερο στη βάση που διαμορφώνουν οι τεχνολογίες αιχμής που έρχονται ως κομμάτια της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.

Η επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης, της διευρυμένης πραγματικότητας, της εξόρυξης και αξιολόγησης μεγάλων σε όγκο δεδομένων «πάνε» χέρι με χέρι με την στροφή στα προϊόντα LATTE (Local, Authentic, Transparent, Traceable & Ethical), με την ανάπτυξη της «βιομηχανίας της εμπειρίας», με την επαν-ανακάλυψη του χειροποίητου (μέσα και από μορφές σύγχρονης εξωστρεφούς αστικής οικοτεχνίας), με τις «κυψέλες ζωής» όπου η εργασία σμίγει αρμονικά στο χώρο της διαμονής, με προωθημένες μορφές κοινωνικής επιχειρηματικότητας, με επιχειρηματικές και επενδυτικές δράσεις με έντονο το κοινωνικό αποτύπωμα που δεν μπορεί παρά να είναι πράσινο. Και ας μην ξεχνάμε τις Συμπράξεις του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα σε πολλούς τομείς της δημόσιας ζωής.

Πάνω από όλα , όμως, ο εκδημοκρατισμός του κράτους περνάει σήμερα μέσα από τον ψηφιακό μετασχηματισμό, σημαντικό κομμάτι του οποίου για τα χρόνια που έρχονται είναι η ανάπτυξη δικτύων 5G.

Τι σημαίνουν όλα αυτά στη πράξη, στο καθημερινό επίπεδο λειτουργίας μιας πόλης, μιας χώρας; Νέες σελίδες και κεφάλαια στον τομέα των δικαιωμάτων σε προσωπικό αλλά και συλλογικό επίπεδο αλλά και νέες προκλήσεις για μεγάλες, καταλυτικές θεσμικές αλλαγές προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της ευελιξίας και της έγκαιρης προσαρμογής στα καινούργια δεδομένα.

Σε κάθε περίπτωση όλες αυτές οι αλλαγές θα οδηγήσουν στην κατάκτηση μιας νέας αυτονομίας στο επίπεδο τόσο των θεσμών όσο και της κοινωνίας των πολιτών, ενώ από την άλλη θα συμβάλλουν στην συνειδητοποίηση της ανάγκης ενός νέου τύπου διακυβέρνησης.

Τα επόμενα λίγα χρόνια ακόμη και τα κόμματα πολιτικής ενότητας θα φαντάζουν μακρινό παρελθόν μπροστά στην ένταση παλαιών και νέων προβλημάτων τα οποία και θα απαιτούν πλειοψηφίες διακυβέρνησης στη βάση ενός πλαισίου κυβερνητικού προγράμματος, μιας ομάδας στρατηγικής και διαχείρισης κυβερνητικού έργου και ενός πρωθυπουργού με την ιδιότητα του διευθύνοντος συμβούλου μιας «επιχειρησιακής μονάδα» λίγο πριν από το βήμα στο γκρεμό…