2021: Στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα

Η επικείμενη είσοδος σε ένα νέο έτος προσεγγίζεται συνήθως με ελπίδες και προσδοκίες. Ομως το 2021, που όλοι αισιοδοξούμε ότι μπορεί να σημάνει την έξοδο από τους εφιάλτες, οι οποίοι κυριάρχησαν το 2020, ταυτόχρονα προβάλλει με έντονες αμφιβολίες και δυσοίωνες προεκτάσεις.

Κυρίαρχο το δέος το οποίο προκαλεί ο προς το παρόν ακαταμάχητος κορωνοϊός (COVID-19), που αναστάτωσε τη ζωή μας, επέβαλε ασφυκτικούς περιορισμούς και συμπεριφορές, προσέβαλε με τη νόσο χιλιάδες και έστειλε στον τάφο εκατοντάδες, ενώ ταυτόχρονα κατάφερε οδυνηρό πλήγμα στην ομαλή λειτουργία της οικονομίας. Ιδιαίτερα δραματικός υπήρξε ο περιορισμός των εισοδημάτων, η διακοπή λειτουργίας και η χρεοκοπία χιλιάδων κυρίως μικρών επιχειρήσεων, η διόγκωση της ανεργίας και η μείωση του ΑΕΠ κατά τουλάχιστον 20 δισεκατομμύρια ευρώ προς το παρόν, όπως αντιστοίχως και των δημοσίων εσόδων και η συντριβή του πιο παραγωγικού τομέα της οικονομίας μας, του τουρισμού. Ασύμμετρη απειλή για την ελληνική οικονομία το 2021 – η οποία μπορεί να προκαλέσει κραδασμούς – θα είναι και οι συσσωρευμένες υποχρεώσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων προς το Δημόσιο και τις τράπεζες.

Ηδη η κοινωνία μας δοκιμάζεται από το δεύτερο κύμα lockdown και ουδείς ακόμα γνωρίζει, συμπεριλαμβανομένων και των ειδικών επιστημόνων οι οποίοι υποδεικνύουν τη σχετική πολιτική της κυβερνήσεως, ποια ακριβώς θα είναι η συνέχεια με την ανατολή του νέου έτους, ενώ εν το μεταξύ το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης ασφυκτιά και οι ασθενείς κινδυνεύουν πια να πεθαίνουν αβοήθητοι. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, η οποία ανέλαβε την εξουσία με ισχυρή λαϊκή στήριξη και με την προσδοκία εφαρμογής ευρέος μεταρρυθμιστικού προγράμματος, δέχθηκε αλλεπάλληλα πλήγματα πριν προλάβει να το δρομολογήσει. Εκτός της πολλαπλά επώδυνης πανδημίας κατά το 2020 εντάθηκε ακόμα περισσότερο η τουρκική επιθετική συμπεριφορά που συντηρεί ένα κλίμα επικείμενης πολεμικής σύρραξης, με ταυτόχρονη επιθετική κινητοποίηση μεταναστευτικών μαζών, που υποχρεώνουν την ελληνική κυβέρνηση σε δυστυχώς πολύ καθυστερημένη ισχυρότερη αμυντική θωράκιση της χώρας μας, και των χερσαίων και θαλασσίων συνόρων. Προστέθηκαν εκτεταμένες καταστροφές από ισχυρούς ανέμους και πλημμύρες σε σχεδόν ολόκληρη τη χώρα, για να ολοκληρωθεί ο εφιαλτικός κύκλος με τον ευτυχώς ήπιο σεισμό στη Σάμο.

Εισερχόμεθα στο 2021 με τις επιπτώσεις της πανδημίας στα όρια της αντοχής του κρατικού υγειονομικού συστήματος, με το δεύτερο lockdown σε πλήρη έξαρση και την προσδοκία αμυντικής αντιμετώπισής του με τα υπό δοκιμασίαν εμβόλια, η διάθεση των οποίων προβλέπεται να καταστεί δυνατή για τα ευρέα λαϊκά στρώματα το συντομότερο την προσεχή άνοιξη ή κατά τις ρεαλιστικότερες προβλέψεις το φθινόπωρο και με προς το παρόν μάλλον άγνωστη τη συμπεριφορά και αποτελεσματικότητά τους.

*

Στον τομέα της οικονομίας η επιδείνωση ασταμάτητα συνεχίζεται. Το ΑΕΠ σε ραγδαία υποχώρηση καθώς πολλαπλασιάζονται προβλήματα των επιχειρήσεων, τα κόκκινα δάνεια διογκώνονται, η ανεργία υπερβαίνει το 20% και το δημόσιο χρέος ξεπέρασε το ιλιγγιώδες 200% του ΑΕΠ, με μόνη πρόσκαιρη παρηγοριά τη διαβεβαίωση ότι παραμένει βιώσιμο, επειδή προς το παρόν οι διεθνείς αγορές προσφέρονται να μας δανείζουν με σχεδόν μηδενικά επιτόκια. Ο κρατικός προϋπολογισμός, συρρικνωμένος λόγω μειώσεως των δημόσιων εσόδων και στα όρια της αντοχής του λόγω αυξημένων δαπανών για τη στήριξη της ασθμαίνουσας ιδιωτικής οικονομίας και των πενόμενων πια λαϊκών στρωμάτων, προσβλέπει σε σημαντικές εισροές κυρίως από το Ταμείο Ανασυγκρότησης, το οποίο αποφασίστηκε να δημιουργηθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας (η χώρα μας προσδοκά 32 δισεκατομμύρια ευρώ, εξ ων 16,2 δισ. δωρεάν ενίσχυση και τα υπόλοιπα σε χαμηλότοκο δανεισμό για την προσεχή εξαετία) υπό την προϋπόθεση ότι θα αρθούν οι ενστάσεις Ουγγαρίας και Πολωνίας και αν καταστεί εφικτή η πλήρης απορροφητικότητα των σχετικών κονδυλίων σύμφωνα με τις αυστηρές προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα ταμειακά αποθέματα του Δημοσίου (το περίφημο μαξιλάρι των 37 δισεκατομμυρίων ευρώ) ελπίζεται ότι θα ανθέξουν, όσο ο δανεισμός από τη διεθνή χρηματαγορά συνεχισθεί με χαμηλά επιτόκια. Μια ξαφνική αλλαγή ατμόσφαιρας θα καταστήσει δυσχερή έως αδύνατη τη συνέχιση του δανεισμού, με αποτέλεσμα την ταχεία αποδυνάμωση των αποθεματικών και την προβληματική συνέχιση εξυπηρέτησης των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας. Σε μια τέτοια, προς το παρόν μη προβλεπόμενη, εξέλιξη η χώρα μας γρήγορα θα περιέλθει στα γνωστά προ οκταετίας αδιέξοδα, που οδήγησαν στη σκληρή επιτροπεία της ΕΕ και στα επώδυνα μνημόνιά της. Μια τέτοια δεύτερη υποτροπή θα ήταν καλύτερο να μην την πιθανολογήσουμε και να μην την αποτιμήσουμε, χωρίς όμως να μπορεί να αποκλεισθεί κατά το ανατέλλον νέο έτος αν η εξέλιξη της πανδημίας συναντήσει νέες δυσκολίες, που θα επιβάλουν την παράταση των συνεπειών της.

Κάτω από τις δυσμενείς αυτές συνθήκες η κυβέρνηση προγραμματίζει να θέσει σε εφαρμογή το φιλόδοξο σχέδιο ανάπτυξης που εκπόνησε η Επιτροπή Πισσαρίδη και που προσβλέπει στον ριζικό εκσυγχρονισμό του κράτους, στη διεθνώς ανταγωνιστική αναβάθμιση της οικονομίας και στην ευθυγράμμισή της στις απαιτήσεις της κλιματικής αλλαγής που υποχρεώνει στην πράσινη ανάπτυξη. Η σχετική δεδομένη βούληση εφαρμογής του από την κυβέρνηση θα προσκρούσει αναμφίβολα σε αντιδράσεις των θιγομένων και της αποχαλινούμενης αντιπολίτευσης, αλλά και στις αναστολές που είθισται να συνεπάγεται το διαβόητο πολιτικό κόστος.

*

Η προσδοκώμενη αποδυνάμωση της πανδημίας χάρις στην ελπίζεται σύντομη επιτυχή καταπολέμησή της από τον εμβολιασμό του πληθυσμού, καθώς και η αισιόδοξη εξέλιξη στα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας θα εξαρτηθούν και από εξωγενείς παράγοντες, των οποίων την απειλή ζούμε ως καθημερινότητα. Οι ηγεμονικές φιλοδοξίες του Ερντογάν ως ηγέτη ισχυρής περιφερειακής δύναμης στην περιοχή, όπου συνυπάρχουν η Ελλάδα και η Κύπρος, παράλληλα με τη στόχευσή του να ηγηθεί επιθετικά του ισλαμικού κόσμου (τουλάχιστον των σουνιτών) συνιστούν μείζονα απειλή στην οποία η Ελλάδα προσπαθεί να αμυνθεί επικαλούμενη το διεθνές δίκαιο και τη συμπαράσταση των εταίρων της στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στο ΝΑΤΟ. Ομως η στρατηγική σημασία της Τουρκίας, τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα τα οποία διακυβεύονται και η ιδιαίτερη δυσκολία συνεννόησης και συναπόφασης σε τέτοια πολυμελή σχήματα περιορίζουν τις προσδοκίες για μέτρα αποδυνάμωσης της τουρκικής απειλής και σωτήριας προληπτικής παρέμβασης, που θα παρεμπόδιζε την υλοποίηση των τουρκικών βλέψεων. Τι θα συμβεί αν η Τουρκία παραβιάσει τις κόκκινες γραμμές της Ελλάδας (στην περίπτωση της Κύπρου τις έχει προ πολλού όλες); Το πιθανότερο είναι ότι η Τουρκία θα εκβιάσει θερμό επεισόδιο, ώστε να επακολουθήσει η πίεση των χωρών ΕΕ και ΝΑΤΟ για να καθίσουμε στο τραπέζι των διμερών διαπραγματεύσεων με την προσδοκία ότι έτσι θα επιτύχει ελληνικές υποχωρήσεις, που θα ευνοούν τα σχέδια της Τουρκίας για το όραμα της Γαλάζιας Πατρίδας με ενισχυμένη παρουσία στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η χειρότερη εξέλιξη θα ήταν η κήρυξη πολέμου, τις συνέπειες του οποίου θα ήταν καλύτερο να μην εικάσουμε.

Παράλληλη αλλά προς το παρόν σε ύπνωση απειλή συνιστά και το Μεταναστευτικό. Με 4 περίπου εκατομμύρια πρόσφυγες στο έδαφός της και με διαρκή την απειλή να τα διοχετεύσει στη Δυτική Ευρώπη και κυρίως στη Γερμανία, η Τουρκία επιτυγχάνει την ανοχή και τη συμβιβαστική συμπεριφορά της ΕΕ, ενώ για την Ελλάδα μια απόπειρα μαζικής διέλευσής τους από ξηράς και θαλάσσης θα προκαλούσε εύλογη σκληρή αντίδραση της χώρας μας με εκατόμβες θυμάτων για τους μετανάστες και κοινωνική απορρύθμιση στα καθ’ ημάς, αφού μεγάλοι αριθμοί θα κατόρθωναν να εισβάλουν και να παραμείνουν στην Ελλάδα.

Το 2021 θα είναι πιθανότατα κρίσιμο έτος και για το Κυπριακό. Ηδη ο Ερντογάν υποστήριξε την εκλογή νέου προέδρου στη λεγόμενη και από ουδεμία χώρα πλην Τουρκίας αναγνωρισμένη Τουρκοκυπριακή Δημοκρατία. Ο κ. Ατάρ εξελέγη υποσχόμενος τη διχοτόμηση της νήσου σε δύο

ανεξάρτητα κράτη αντί της προωθούμενης από τον ΟΗΕ διζωνικής ομοσπονδίας. Η διχοτόμηση αυτή θα τερματίσει έτσι οριστικά την εκκρεμότητα του Κυπριακού προς χλευασμόν του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, που υποτίθεται ότι άλλα επεδίωκε ενώ με άσφαιρες αποφάσεις του είχε καταδικάσει την τουρκική εισβολή και κατοχή. Αναπόφευκτη συνέχεια αργά ή γρήγορα θα είναι η προσάρτηση του ψευδοκράτους στην Τουρκία. Και ευκαιρίας δοθείσης (κάποια μεθοριακά αιματηρά επεισόδια, κάποιο από τα συνηθισμένα λάθη της ελληνικής πλευράς) η Τουρκία θα εισβάλει και στο ελληνικό τμήμα και θα ενώσει την Κύπρο και πάλι ολόκληρη υπό τον τουρκικό ζυγό, όπως ακριβώς ίσχυε επί οθωμανικής αυτοκρατορίας, την αναβίωση της οποίας προωθεί ο Ερντογάν. Ο σχεδιασμός αυτός είναι προφανώς μακρόπνοος, αλλά σε μακρόπνοες στοχεύσεις βασίζεται μέχρι τώρα η εθνική πολιτική της Τουρκίας, όπως καταφανώς αποδεικνύουν τα γεγονότα.

*

Η πορεία της χώρας μας το 2021 θα διαμορφωθεί υπό την επήρεια των εξελίξεων στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στην παγκόσμια σκηνή. Την πρώτη πιέζουν αντίρροπες τάσεις. Η συνοχή της δοκιμάζεται από τη διασπαστική και εθνοκεντρική συμπεριφορά των νεότερων κρατών-μελών της, που προέκυψαν μετά τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και την κατάρρευση του κρατικού συστήματος που βασίστηκε στον μαρξισμό-λενινισμό. Με πρωτοστατούσα την Ουγγαρία και ακολουθούσα την Πολωνία χαράσσονται πολιτικές αντίθετες προς τις αρχές και αξίες στις οποίες βασίζεται το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, πράγμα που παρεμποδίζει την ολοκλήρωσή της. Αχτίδα φωτός προς την αντίθετη κατεύθυνση υπήρξε η πρωτοβουλία της Επιτροπής για τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού, η οποία ελπίζεται ότι θα υλοποιηθεί παρά τις προαναφερθείσες ενστάσεις.

Ταυτόχρονα κοσμογονικές ανακατατάξεις συνεχίζει να προκαλεί η παγκοσμιοποίηση, ιδιαίτερα στον τομέα της πληροφορικής, με τελευταία πρόκληση του 5G και τη γενίκευση της τηλεργασίας, όπως και οι διεθνείς πρωτοβουλίες για πράσινη ανάπτυξη υπό την πίεση της ραγδαίας κλιματικής αλλαγής, που συνεπάγονται όμως διαφορετικές προτεραιότητες στην οικονομική πολιτική. Η κρίση δημοκρατίας, που προκλήθηκε από τον ηττηθέντα στις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και έχει διχάσει τον αμερικανικό λαό, ελπίζεται ότι δεν θα οδηγήσει σε νέο εμφύλιο πόλεμο όπως φοβάται ο Πίτερ Τούρτσιν. Εξέλιξη που θα είχε δραματικές επιπτώσεις σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς οι δυνάμεις αντίδρασης που από καιρό αναπτύσσονται και πάλι στην Ευρώπη θα έβρισκαν έδαφος για να επικρατήσουν και πάλι, με άγνωστη αλλά μάλλον οδυνηρή συνέχεια. Εν τω μεταξύ η άλλη υπερδύναμη, που βαθμιαία κυριάρχησε στην Ασία και προωθείται μεθοδικά σε παγκόσμια κλίμακα, η Κίνα του νεοπαγούς συστήματος του κομμουνιστικού καπιταλισμού, ήδη διεκδικεί την πρώτη θέση από πλευράς οικονομικής ισχύος και μεθοδικά την παγιώνει. Τελευταία θεαματική εξέλιξη η δημιουργία ζώνης ελευθέρου εμπορίου Κίνας, Ιαπωνίας, Νότιας Κορέας, Αυστραλίας, Νέας Ζηλανδίας και των χωρών ASEAN (Ινδονησία, Ταϊλάνδη, Σιγκαπούρη, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Βιετνάμ, Βιρμανία, Καμπότζη, Λάος και Μπρουνέι). Πρόκειται για ένα κοινό εγχείρημα, που αφορά τον μισό σχεδόν πληθυσμό της Γης και όπου παράγεται το 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ενα εγχείρημα που αν ευδοκιμήσει θα θέσει σε δεινή δοκιμασία την οικονομική ισχύ της ακόμα πρώτης υπερδυνάμεως που παραμένουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ θα αφήσει πολύ πίσω την ούτως η άλλως γεμάτη προβλήματα Ευρωπαϊκή Ενωση.

*

Τέλος, δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί ο πάντα εν εξελίξει ιερός πόλεμος (τζιχάντ) που έχει εξαπολυθεί από ακραίους μουσουλμάνους, επιδιώκοντες τον εξισλαμισμό κυρίως της Ευρώπης και ως αντίδραση τα ακραία στοιχεία που κατατείνουν στην κατάλυση της δημοκρατίας και επαναφορά μορφών μαύρου και ερυθρού φασισμού, οι οποίοι φαίνεται ότι δεν έχουν ακόμα πει την τελευταία τους λέξη. Τον χορό στην Ελλάδα ήδη σέρνουν το ΚΚΕ και το κόμμα του Βαρουφάκη, με σιγοντάροντα τα αριστερά παρακλάδια και τους πάντα ακμάζοντες αναρχικούς από πλευράς Αριστεράς και τη συνεχώς ενδυναμούμενη Ελληνική Λύση του Βελόπουλου από πλευράς Ακροδεξιάς, με ευτυχώς αχρηστευθείσα προς το παρόν τη φασιστική Χρυσή Αυγή. Ολοι αυτοί μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ, παρά τους αυστηρούς υγειονομικούς περιορισμούς παραβιάζουν νόμους και απαγορεύσεις και υποδαυλίζουν τη δυσφορία και τις αγωνίες των λαϊκών στρωμάτων. Ηδη αναμετρούνται με τη νόμιμη κυβέρνηση, που αγωνίζεται κατά της πανδημίας, προσπαθώντας ταυτόχρονα να διασώσει την οικονομία και να προωθήσει το αναγκαίο μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα. Και φυσικά υπονομεύουν την ομαλότερη δυνατή έξοδο από την πανδημία και τις επιπτώσεις της. Και από τις πιθανότερες εξελίξεις και προοπτικές του νέου έτους αυτές οι τελευταίες διαλυτικές παρεμβάσεις είναι οι βεβαιότερες.

*

Αλλά ας αισιοδοξήσουμε, όπως επιβάλλει το πνεύμα των ημερών. Ο εμβολιασμός θα προωθηθεί ταχέως και έως το προσεχές φθινόπωρο ομαλοποιείται η κατάσταση και αφήνεται να εκδηλωθεί οικονομικό μπουμ από τις απελευθερωμένες δυνάμεις της ιδιωτικής πρωτοβουλίας με την αντίστοιχη προσπάθεια του κρατικού τομέα. Ετσι ελπίζεται ότι θα ανοίξει μία νέα περίοδος ανάπτυξης, που βαθμιαία θα θεραπεύσει τις πληγές που άνοιξε η επιδημία του κορωνοϊού και θα διαγράψει τις προοπτικές ενός καλύτερου αύριο για όλους.