Κοροναϊός : Η πανδημία «ευκαιρία για αναμόρφωση του καπιταλισμού»

Η πανδημία του κοροναϊού προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να διορθωθούν οι δομικές ατέλειες του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, γράφει στους Financial Times η οικονομολόγος Μαριάνα Ματσουκάτο, καθηγήτρια του University College του Λονδίνου και οικονομική σύμβουλος των κυβερνήσεων της Σκωτίας και της Νότιας Αφρικής.

«Οι ελαστικές μορφές εργασίας δεν προστατεύουν τους εργαζομένους σε δύσκολους καιρούς. Η διογκούμενη ανισότητα αναγκάζει τους ανθρώπους να στρέφονται στον δανεισμό για την κάλυψη των βασικών αναγκών τους, ανεβάζοντας την αναλογία του ιδιωτικού χρέους προς το διαθέσιμο εισόδημα» αναφέρει η Ματσουκάτο, η οποία συμμετέχει επίσης στην Επιτροπή Αναπτυξιακής Πολιτικής του ΟΗΕ.

«Οι επιχειρήσεις δίνουν ακόμα προτεραιότητα στη διανομή βραχυπρόθεσμων κερδών στους μετόχους. Οι λειτουργίες του κράτους απογυμνώνονται και παραδίδονται σε συμβουλευτικές εταιρείες. Την ίδια ώρα, μελλοντικές κρίσεις όπως η κλιματική αλλαγή επιδεινώνονται» γράφει η οικονομολόγος, επισημαίνοντας ότι το 53% των κονδυλίων ανάκαμψης που διανέμουν οι χώρες της G20 στον κλάδο της ενέργειας θα διατεθεί σε προγράμματα εκμετάλλευσης ορυκτών καυσίμων.

Για την Ματσουκάτο, αυτό που απαιτείται είναι πολιτικές για μια δίκαιη, πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη που εξυπηρετεί το δημόσιο όφελος και επιλύει τα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα.

Οι έξι προτάσεις της οικονομολόγου:

Πρώτον, οι επενδύσεις για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας πρέπει να ακολουθήσουν την κατεύθυνση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης που έχει θέσει ο ΟΗΕ,  όπως η ενδυνάμωση των συστημάτων υγείας και ο περιορισμός του ψηφιακού χάσματος.

Δεύτερον, η διεθνής κοινότητα πρέπει να αποφύγει τα λάθη που έγιναν στη διαχείριση της οικονομικής κρίσης του 2009, όταν καταβλήθηκαν τεράστια ποσά για τη διάσωση επιχειρήσεων που κρατούν τα κέρδη για τον εαυτό τους. «Στους άσχημους καιρούς το ρίσκο κοινωνικοποιήθηκε, στους καλούς καιρούς ιδιωτικωτικοποιήθηκε» υπενθυμίζει η Ματσουκάτο.

Ένας τρόπος να αποφύγουμε το ίδιο λάθος είναι να συνδέσουμε την κρατική οικονομική βοήθεια με αυστηρούς όρους που εξυπηρετούν το δημόσιο όφελος. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η διάσωση των αυτοκινητοβιομηχανιών συνδέθηκε με απαιτήσεις για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η Δανία αρνήθηκε την κρατική βοήθεια σε εταιρείες που χρησιμοποιούν φορολογικούς παραδείσους. «Οι προϋποθέσεις είναι ένας τρόπος να απομακρυνθούμε από τη νοοτροπία των επιδοτήσεων και να στραφούμε στη νοοτροπία της επίλυσης προβλημάτων».

Τρίτον, οι ιδιωτικοποιήσεις και οι περικοπές των δημόσιων δαπανών άφησαν τις ανεπτυγμένες χώρες απροετοίμαστες για τη διαχείριση της κρίσης της πανδημίας. Οι επενδύσεις σε δημόσιες υποδομές ήταν για παράδειγμα ο λόγος που το Βιετνάμ μπόρεσε να υλοποιήσει πρόγραμμα χαμηλού κόστους για εξετάσεις Covid-19 στα παιδιά, κάτι στο οποίο υστερούν χώρες όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ.

Τέταρτον, σε μια εποχή που οι περισσότερες ροές χρήματος επενδύονται σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, ασφάλειες και ακίνητα, η Βρετανία έλαβε τη σωστή απόφαση να εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας τράπεζας υποδομών. «Η δύναμη των τραπεζών δημοσίων επενδύσεων είναι ότι ‘επιλέγουν τους προθύμους’ –προσφέρουν υπομονετική, μακροπρόθεσμη στήριξη σε οντότητες που θα αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες τις οποίες αναγνωρίζει η πολιτική διακυβέρνησης, όπως η μετάβαση στην πράσινη οικονομία» γράφει η Ματσουκάτο. «Χρειαζόμαστε επίσης νέα μέτρα της επιτυχίας πέρα από το ακαθάριστο εθνικό προϊόν, αλλά και μεθόδους αξιολόγησης των πολιτικών πέρα από τις αναλύσεις κόστους-οφέλους».

Πέμπτον, απαιτείται ένα κοινωνικό μέρισμα υπό τη μορφή διανομής μετοχών σε ένα ταμείο που συνδέεται με τον εθνικό πλούτο, κάτι που θα οδηγούσε σε μια πιο δίκαιη οικονομία. «Το να δώσουμε στον πληθυσμό ένα άμεσο μερίδιο της αξίας που παράγει μια χώρα θα ήταν ένας σίγουρος τρόπος να κοινωνικοποιήσουμε τόσο το ρίσκο όσο και τα οφέλη» λέει η οικονομολόγος.

Και έκτο, η επιστήμη και η ιατρική οδηγούν σε καινοτομίες όταν οι ερευνητές ανταλλάσσουν και μοιράζονται τη γνώση ανοιχτά. Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση των εμβολίων κατά της πανδημίας. «Ένα ‘εμβόλιο του λαού’ σημαίνει ότι πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας προάγουν τη συλλογική νοημοσύνη υπό τη μορφή μιας δεξαμενής πατεντών. Η τιμολόγηση και η διανομή πρέπει να επιτρέπουν την καθολική πρόσβαση» γράφει η Ματσουκάτο, για να προσθέσει ότι οι ίδιες αρχές πρέπει να διέπουν τις ψηφιακές πλατφόρμες. «Το Διαδίκτυο και το GPS ήταν και τα δύο αποτελέσματα δημόσιας επένδυσης. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή δημόσιας αξίας και την εκμηδένιση του ψηφιακού χάσματος» λέει.