Ευρωπαϊκοί πόροι 24 δισ. στη μάχη της ανάκαμψης

Ενεση ρευστότητας στην οικονομία που θα αγγίξει τα 12 δισ. ευρώ έως το τέλος του χρόνου φαίνεται ότι πετυχαίνει η κυβέρνηση μέσα από τα τρία χρηματοδοτικά εργαλεία της επιστρεπτέας προκαταβολής, του Ταμείου Επιχειρηματικότητας ΙΙ και του Ταμείου Εγγυοδοσίας που προικοδοτήθηκαν από κονδύλια του ΕΣΠΑ και εθνικούς πόρους με κεφάλαια άνω των 8 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της COVID-19.

Από τον νέο κύκλο των  χρηματοδοτικών εργαλείων – υποπρογράμματος 4 του ΤΕΠΙΧ ΙΙ και β’ κύκλου Ταμείου Εγγυοδοσίας – θα διατεθούν στις αρχές του 2021 επιπλέον 3,3 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση περισσότερων από 20.000 ακόμη μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Την ίδια στιγμή το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων έχει έτοιμο και το νέο ΕΣΠΑ, από το οποίο οι κοινοτικοί πόροι για την περίοδο 2021-2027 μαζί με την εθνική συμμετοχή αναμένεται να ανέλθουν σε περίπου 24 δισ. ευρώ και στο οποίο θα στηριχθεί η μάχη της ανάκαμψης της οικονομίας.

Το νέο ΕΣΠΑ

Το σχέδιο του νέου ΕΣΠΑ που εκπόνησε ο υφυπουργός Γιάννης Τσακίρης προβλέπει την κατανομή των πόρων στους ακόλουθους τομείς με βάση και τους στόχους της κυβερνητικής πολιτικής:

1. Ο πρώτος στόχος πολιτικής του νέου ΕΣΠΑ αφορά την ανταγωνιστική οικονομία και την ψηφιακή μετάβαση (θα δεσμευτούν πόροι σε ποσοστό 20,3%).

Πιο συγκεκριμένα, αφορά τη διασύνδεση της έρευνας με τον παραγωγικό ιστό της χώρας, την προσαρμογή της ελληνικής βιομηχανίας στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον με τη δημιουργία αξίας σε όλα τα πεδία του επιχειρείν, την ενδυνάμωση της καινοτομικής ικανότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση και τη διεύρυνση του εύρους των χρηματοδοτικών εργαλείων με τη δημιουργία ενός θεσμικού περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις, καθώς και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, του κράτους και της οικονομίας.

2. Ο δεύτερος στόχος πολιτικής εστιάζει στο περιβάλλον, στην ενέργεια και στην πολιτική προστασία (με πόρους της τάξεως του 26,1%), στο πλαίσιο μιας πιο πράσινης και ανθεκτικής Ελλάδας και Ευρώπης με χαμηλές εκπομπές άνθρακα μέσω της προώθησης της δίκαιης μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, των πράσινων επενδύσεων, της κυκλικής οικονομίας, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης των κινδύνων.

3. Οι μεταφορές και τα ευρυζωνικά δίκτυα (15,3%) αποτελούν τον τρίτο στόχο πολιτικής, ο οποίος αφενός εστιάζει στην ανάπτυξη ενός ασφαλούς, συνεκτικού και διαλειτουργικού συστήματος σιδηροδρομικών μεταφορών υψηλής ποιότητας, στην εξασφάλιση προσβασιμότητας και στη βέλτιστη χρήση των αυτοκινητοδρόμων, των θαλάσσιων λιμένων και των αεροδρομίων της Ελλάδας με την κατασκευή τμημάτων και συνδέσεων που λείπουν από το δίκτυο και αφετέρου στην προώθηση μιας σειράς μεσοπρόθεσμων πρωτοβουλιών και δράσεων οι οποίες στοχεύουν στη δημιουργία ενός σύγχρονου και καλύτερου ψηφιακού περιβάλλοντος τόσο για τους πολίτες όσο και τις επιχειρήσεις της χώρας, με την υλοποίηση επενδύσεων σε ταχέα και υπερταχέα ευρυζωνικά δίκτυα, σε ανοιχτά ασύρματα δίκτυα για την πρόσβαση όλων στο Διαδίκτυο, καθώς και με την ανάπτυξη σύγχρονων δικτυακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων οπτικών ινών και των δικτύων 5G.

4. Τέταρτος στόχος πολιτικής είναι η απασχόληση, η εκπαίδευση και η κοινωνική προστασία – συμπεριλαμβανομένων των υποδομών υγείας και παιδείας – (31,9%), με τις προτεραιότητες της χώρας μας να εστιάζουν στις ίσες ευκαιρίες και στην ισότιμη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (ιδίως γυναικών, νέων και μακροχρόνια ανέργων) και στην κοινωνική σύγκλιση, στην ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, στην κατάρτιση και στη διά βίου μάθηση, στην κοινωνική προστασία και στην ένταξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, στην αντιμετώπιση της υλικής στέρησης και στον συστημικό εκσυγχρονισμό των αντίστοιχων θεσμών. Επιπρόσθετα, πόροι θα κατανεμηθούν και στην εφαρμογή ολοκληρωμένων μέτρων που αφορούν μεταξύ άλλων τη στέγαση και τις κοινωνικές υπηρεσίες και την εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης και της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης.

5. Πέμπτος στόχος πολιτικής είναι οι ολοκληρωμένες χωρικές παρεμβάσεις και η αστική ανάπτυξη (5,4%), στον οποίο δίδεται προτεραιότητα στην ενίσχυση της ολοκληρωμένης κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής τοπικής ανάπτυξης, με έμφαση στη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, της πολιτιστικής κληρονομιάς, του τουρισμού, της αναζωογόνησης δημόσιων χώρων και της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών και των παράκτιων περιοχών μέσω της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων.

Ολοι οι προαναφερθέντες στόχοι αποτυπώνονται στα έξι επιχειρησιακά (τομεακά) προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ:

α) Ανταγωνιστικότητα – Επιχειρηματικότητα.

β) Ανθρώπινο δυναμικό – Καταρτίσεις – Εκπαίδευση – Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης.

γ) Ψηφιακός μετασχηματισμός (το σύνολο των ψηφιακών και ευρυζωνικών, πλην της επιχειρηματικότητας).

δ) Ενιαίο σχέδιο δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης.

ε) Περιβάλλον – Ενέργεια – Κλιματική αλλαγή (συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής προστασίας).

στ) Μεταφορές.

Ακολουθούν τα 13 περιφερειακά προγράμματα της χώρας, καθώς και τα προγράμματα εδαφικής συνεργασίας (Interreg).

Ο στόχος της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων (τωρινό πρόγραμμα ΕΠΑνΕΚ) ενισχύεται συνολικά περίπου κατά 50%, με μεγάλο μέρος των κοινοτικών πόρων να κατευθύνεται στο νέο επιχειρησιακό πρόγραμμα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, το οποίο αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα της κυβέρνησης και του ίδιου του Πρωθυπουργού. Επίσης, το επιχειρησιακό πρόγραμμα για την απασχόληση και την εκπαίδευση παρουσιάζει εξίσου πολύ σημαντική αύξηση, όπως και εκείνο του περιβάλλοντος, με απώτερο στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και το οποίο πλέον θα περιλαμβάνει ενέργεια και πολιτική προστασία.

Το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων προχωρεί και σε λύσεις για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας, ενώ στις αλλαγές που φέρνει το ΕΣΠΑ συμπεριλαμβάνεται και η αποκέντρωση της διαχείρισης των κονδυλίων, με τις 13 Περιφέρειες να διαχειρίζονται το 1/3 των συνολικών πόρων.

Eπενδυτικό κενό σε όλη την Ευρώπη αφήνει η COVID-19

Το 45% των επιχειρήσεων στην ΕΕ ανέστειλε επενδύσεις εξαιτίας της πανδημίας. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) στην πέμπτη έκδοση της ετήσιας έρευνας επενδύσεων (EIB Investment Survey) κατέγραψε το διευρυνόμενο επενδυτικό κενό στην Ευρώπη, το οποίο απειλεί να υπονομεύσει τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Ενωσης για έναν πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό.

Η έρευνα κατέδειξε:

1. Τα επενδυτικά σχέδια μειώθηκαν σχεδόν στις μισές επιχειρήσεις της ΕΕ. Σχεδόν οι μισές επιχειρήσεις της ΕΕ (45%) δηλώνουν ότι ο κορωνοϊός είχε αρνητικό αντίκτυπο στα επενδυτικά τους σχέδια.

2. Περίπου 4 στις 10 επιχειρήσεις (42%) ανέπτυξαν ή εισήγαγαν νέα προϊόντα, διαδικασίες ή υπηρεσίες ως μέρος των επενδυτικών τους δραστηριοτήτων.

3. Η υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών παραμένει υψηλή προτεραιότητα μεταξύ των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Περίπου τα 2/3 των επιχειρήσεων της ΕΕ έχουν ήδη υιοθετήσει τουλάχιστον μία ψηφιακή τεχνολογία, είτε πλήρως είτε μερικώς.

4. Το 1/3 των εταιρειών στην Ελλάδα εκτιμούν ότι η COVID-19 θα έχει μακροπρόθεσμη επίπτωση στο χαρτοφυλάκιο υπηρεσιών ή προϊόντων τους (37%), στην αλυσίδα εφοδιασμού τους (35%) και στην αυξημένη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών (32%). Το 15% των επιχειρήσεων αναμένουν μόνιμη μείωση του προσωπικού τους. Οι εταιρείες μεταποίησης είναι λιγότερο πιθανό να υποστούν μόνιμη μείωση του προσωπικού ως μακροπρόθεσμη επίπτωση (8%), σε σύγκριση με τις κατασκευαστικές εταιρείες (18%) και τον τομέα των υπηρεσιών (21%).

5. Οι ελληνικές εταιρείες αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα υιοθέτησης ψηφιακών τεχνολογιών (54%) σε σύγκριση τόσο με την έκθεση EIBIS 2019 (66%) όσο και με τον μέσο όρο της ΕΕ (63%). Αυτό ισχύει σε όλους τους τομείς πλην των υποδομών, όπου οι επιχειρήσεις είναι πιο πιθανό να έχουν υιοθετήσει μία τουλάχιστον ψηφιακή τεχνολογία (63%).

Η κυρία Debora Revoltella, επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΤΕπ, σχολιάζοντας τις δυσμενείς εξελίξεις στην οικονομία επισήμανε:

«Η Ερευνα Επενδύσεων της ΕΤΕπ παρέχει μια σαφή εικόνα των αυξανόμενων προκλήσεων για τις επιχειρήσεις της ΕΕ.

Η COVID-19 φέρνει αλλαγές στην αγορά, απαιτώντας από τις εταιρείες να επενδύσουν και να προσαρμοστούν περισσότερο: περισσότερη ψηφιοποίηση, περισσότερη καινοτομία, περισσότερες δράσεις για το κλίμα και επανεξέταση των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας τους.

Οι επενδυτικές ανάγκες και η περιορισμένη εσωτερική χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών εταιρειών απαιτούν μακροχρόνιους επενδυτές με υπομονή με συνδυασμό ίδιων κεφαλαίων, δανεισμού, τεχνικής βοήθειας, καθώς και συμβουλευτικών υπηρεσιών».

Επενδύσεις 31,9 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης

Το Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, στο οποίο όλοι εναποθέτουν τις ελπίδες για την έξοδο της χώρας μας από τη βαθύτερη ύφεση που έζησε μετά τον Πόλεμο, αποτελείται από τέσσερις πυλώνες: Πράσινο και Ψηφιακό μετασχηματισμό, Απασχόληση και Ιδιωτικές επενδύσεις. Σε αυτούς θα κατευθυνθούν πόροι ύψους 31,9 δισ. ευρώ χρηματοδοτώντας δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις που μπορεί να αλλάξουν την οικονομία.

Πρωταρχικός στόχος του Σχεδίου είναι να καλύψει το μεγάλο κενό σε επενδύσεις, εθνικό προϊόν και απασχόληση, κενό ενδεικτικό των επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας κατά την τελευταία δεκαετία που επιδεινώθηκε ιδιαιτέρως λόγω της πανδημίας της COVID-19.

Το Ελληνικό Σχέδιο αποσκοπεί στο να κινητοποιήσει σημαντικές δυνάμεις από τον ιδιωτικό τομέα χρησιμοποιώντας:

– Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα για την πραγματοποίηση δημοσίων επενδύσεων.

– Εταιρείες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών για την πραγματοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης στο Δημόσιο.

– Συγχρηματοδοτήσεις μέσω ποικίλων χρηματοδοτικών εργαλείων ώστε να συγκεντρώσει σημαντικότατα επιπρόσθετα ιδιωτικά κεφάλαια.

Από τα 31,9 δισ. ευρώ του Ταμείου στόχος είναι να δοθούν τα 12,7 δισ. ευρώ των δανείων που αναλογούν στη χώρα επίσης ως δάνειο με μηδενικό επιτόκιο σε επιχειρήσεις, υπό την προϋπόθεση την κάλυψη τουλάχιστον του 50% των προτεινόμενων επενδύσεων από ίδια κεφάλαια.

1. Ως προς την πράσινη μετάβαση, οι μεταρρυθμίσεις του Σχεδίου περιλαμβάνουν διασύνδεση των ελληνικών νησιών, η οποία θα μειώσει σημαντικά το ενεργειακό κόστος νοικοκυριών και επιχειρήσεων και θα αξιοποιήσει το τεράστιο δυναμικό σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας του ελληνικού θαλάσσιου χώρου. Εγκατάσταση εκατομμυρίων έξυπνων τηλεμετρητών ενέργειας. Εκτεταμένο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών, κτιριακών υποδομών επιχειρήσεων και δημοσίων κτιρίων και υποδομών. Ανάπτυξη προσβάσιμων σταθμών φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα. Μεταρρύθμιση του πολεοδομικού σχεδιασμού με την εισαγωγή πολεοδομικών σχεδίων που θα πληροφορούν έγκυρα και αμέσως για τις δυνατότητες χρήσης γης για σχεδόν τα 4/5 της χώρας. Προώθηση στρατηγικών αστικών αναπλάσεων υψηλής αναπτυξιακής και περιβαλλοντικής αξίας.

2. Για την ψηφιακή μετάβαση, οι επενδύσεις του Σχεδίου περιλαμβάνουν: προεγκατάσταση υποδομής οπτικών ινών στα κτίρια για τη διευκόλυνση της μετάβασης στη χρήση δικτύων οπτικών ινών από επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ανάπτυξη διαδρόμων δικτύου 5G σε όλους τους ελληνικούς αυτοκινητοδρόμους. Ψηφιακό μετασχηματισμό επιχειρήσεων, με απόκτηση εξοπλισμού, υπηρεσιών cloud και διαδικτυακών υπηρεσιών. Ευρείες επενδύσεις σε ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες, στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (ΕΦΚΑ), πολεοδομίες, δήμους, Δικαιοσύνη (e-justice) και στις «έξυπνες» πόλεις (smart cities).

3. Ως προς τον πυλώνα απασχόλησης, δεξιοτήτων και συνοχής, οι μεταρρυθμίσεις του Σχεδίου περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων: Μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, που ενισχύει τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη διατήρησή τους σε περιόδους κρίσης. Προώθηση σύγχρονων Ενεργητικών και Μη Ενεργητικών Πολιτικών για την Αγορά Εργασίας (αποσκοπώντας σε ενεργοποίηση της αγοράς εργασίας, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και δικτύου προστασίας κατά της ανεργίας).

Μεταρρύθμιση του Συνταξιοδοτικού μέσω ενός ανταποδοτικού συστήματος επικουρικών συντάξεων. Μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που ενισχύουν την αυτονομία των ελληνικών πανεπιστημίων, τις επιδόσεις τους στην έρευνα και την ποιότητα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, περιλαμβανομένης και της σύνδεσής της με την αγορά εργασίας.

Μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις προς ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της ανθεκτικότητας του συστήματος υγείας, όπως ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόληψης, η αναβάθμιση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, η εισαγωγή θεραπευτικών πρωτοκόλλων στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, καθώς και η δημιουργία ατομικού ηλεκτρονικού φακέλου υγείας για κάθε ασθενή.

4. Σε ό,τι αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις και τον θεσμικό μετασχηματισμό, το Σχέδιο περιλαμβάνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, που περιλαμβάνουν ψηφιοποίηση, εκσυγχρονισμό του πλαισίου, δράσεις κατά του λαθρεμπορίου, ηλεκτρονική διασύνδεση των ταμειακών μηχανών και των POS με τις φορολογικές αρχές και χρήση τεχνητής νοημοσύνης για τη διευκόλυνση των φορολογικών ελέγχων.