Δικαιώματα των ζώων : Οι ελέφαντες της Ασίας κινδυνεύουν εξαιτίας του κοροναϊού

Η φετινή χρονιά ήταν δύσκολη για τους περισσότερους κατοίκους του πλανήτη, και οι ελέφαντες στο καταφύγιο Elefanjoy στο Τζαϊπούρ της Ινδίας δεν αποτελούν εξαίρεση. Όταν η πανδημία ξέσπασε τον Μάρτιο, η χώρα επέβαλε αυστηρό εθνικό lockdown και οι δεκάδες ελέφαντες του καταφυγίου δεν είχαν πλέον τη δυνατότητα να κάνουν την καθημερινή τους βόλτα 50 χιλιομέτρων, που είναι απαραίτητη για να διατηρηθούν σε καλή φυσική κατάσταση, αλλά και για την καλή λειτουργία του πεπτικού τους συστήματος.

Οι ελέφαντες άρχισαν να εμφανίζουν προβλήματα υγείας, που επιδεινώνονταν από τη μελαγχολία που βίωναν τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ζώα του καταφυγίου.

Ο Ankit Pareek, που διοικεί το καταφύγιο, δήλωσε στον Guardian: «Οι ελέφαντες μπορούσαν να νιώσουν το άγχος των ανθρώπων. Πολλοί έπεσαν σε κατάθλιψη, επειδή πλέον δεν ασκούνταν και δεν διασκεδάζονταν από τους τουρίστες που συνήθως περπατούσαν μαζί τους, τους έκαναν μπάνιο, έπαιζαν και φωτογραφίζονταν μαζί τους. Ανησυχούμε πολύ για τους ελέφαντες».

Όμως ο Pareek είχε ακόμη μεγαλύτερες ανησυχίες επειδή στηριζόταν αποκλειστικά στο εισόδημα και τις δωρεές που του παρείχαν οι τουρίστες. Οι ελέφαντες έχουν ανάγκη ακόμη και από 200 κιλά τροφής την ημέρα, που αντιστοιχεί στο 10% του σωματικού τους βάρους, η οποία κοστίζει έως και 5.000 ρουπίες (ή περίπου 56€) για κάθε ζώο.

«Δεν θέλαμε να αφήσουμε τους ελέφαντες να ταλαιπωρηθούν ούτε ελάχιστα, αξίζουν μόνο αγάπη και σεβασμό, επομένως πήραμε δάνεια για να καλύψουμε το κόστος της τροφής τους», εξηγεί ο Pareek, που έχει ζήσει και εργαστεί με τους ελέφαντες από την παιδική του ηλικία. «Όμως αν οι ξένοι τουρίστες δεν επιστρέψουν σύντομα, τα πράγματα θα είναι πολύ άσχημα για εμάς».

Οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων τονίζουν εδώ και καιρό ότι η εκπαίδευση των ελεφάντων που ζουν σε αιχμαλωσία προς όφελος του τουρισμού, είναι βάναυση και κακοποιητική. Σε χώρες όπως η Ινδία και η Ταϊλάνδη, όπου ο τουρισμός των ελεφάντων υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι μια εξαιρετικά κερδοφόρα βιομηχανία, η απουσία τουριστών δημιούργησε μια νέα κρίση για την ευημερία των ελεφάντων.

Ωστόσο, οι ακτιβιστές ελπίζουν ότι η φετινή αναταραχή, θα φέρει –επιτέλους- το τέλος της εκμετάλλευσης των ζώων μέσω του τουρισμού.

Τον Σεπτέμβριο, τέσσερις ελέφαντες εκπαιδευμένοι να μεταφέρουν τουρίστες, έχασαν τη ζωή τους. Η Ινδική Ομοσπονδία Οργανώσεων Προστασίας των Ζώων (FIAPO) διαπίστωσε ότι είχαν παραμείνει δεμένοι επί ολόκληρους μήνες, με περιορισμένη πρόσβαση σε τροφή και νερό από την έναρξη της πανδημίας και έπειτα, με αποτέλεσμα να εμφανίσουν φονικά προβλήματα υγείας.

Η Varda Mehrotra, εκτελεστική διευθύντρια του FIAPO, εξηγεί στον Guardian: «Επί χρόνια, καταγράφουμε σε πόσο άσχημες συνθήκες ζουν οι αιχμάλωτοι ελέφαντες της Ινδίας. Ο κοροναϊός έχει οξύνει όλα τα προβλήματα που εκθέτουμε εδώ και ολόκληρα χρόνια και πλέον οι ελέφαντες πεθαίνουν».

Ένα σημαντικό ζήτημα, τονίζει η Mehrotra, αφορά το γεγονός ότι υπάρχουν μόλις οκτώ καταφύγια ελεφάντων στην Ινδία, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν άλλους ελέφαντες, που πλέον έχουν μείνει «χωρίς δουλειά» και πεινούν.

Πολλοί από τους 1.800 ιδιόκτητους ελέφαντες της Ινδίας εργάζονται για να παράγουν εισόδημα και να προσελκύσουν δωρεές, μέσα από τον ρόλο τους στις ινδουιστικές εορταστικές τελετές, γνωστές ως pujas ή μέσω των γαμήλιων τελετών. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις έχουν απαγορευτεί εξαιτίας των μέτρων για την πανδημία.

Οι κυβερνήσεις των πολιτειών Κεράλα και Ρατζαστάν έχουν δώσει μικρά ποσά ως οικονομική ενίσχυση προς τους ιδιοκτήτες ελεφάντων στη διάρκεια του lockdown, όμως αυτές οι πληρωμές έχουν έκτοτε σταματήσει. Άλλες πολιτείες δεν έχουν προσφέρει καν αυτό.

Ο Hareshbabu Rengan, 37 ετών, η οικογένεια του οποίου διαθέτει δύο 40χρονους ελέφαντες στην περιοχή Ταμίλ Ναντού, τον Lakshmi και την Kusma, έχει καταφύγει στα κοινωνικά δίκτυα για να συγκεντρώσει χρήματα, όχι μόνο για τους δικούς του ελέφαντες αλλά και για άλλους, αναρτώντας βίντεο και δημιουργώντας μια σελίδα για δωρεές. «Ανησυχώ πολύ για τους ελέφαντες σε όλη την Ινδία», τονίζει, μιλώντας στον Guardian. «Κανείς δεν θέλει να πει ανοιχτά ότι παλεύει για να φροντίσει τους ελέφαντές του και ότι έχει ανάγκη από κάποια χρηματοδότηση, γιατί ανησυχούν ότι θα τους αντιμετωπίσουν ως θύματα».

Στην Ταϊλάνδη, όπου 2.000 ελέφαντες είναι αιχμάλωτοι σε camps για τουρίστες, τα ζώα πλέον βιώνουν την εγκατάλειψη. Αν και η κυβέρνηση πρόσφερε κάποια υποστήριξη, διανέμοντας προμήθειες έκτακτης ανάγκης όπως γρασίδι και σανό στις αρχές του έτους, ορισμένα camps αναγκάστηκαν να κλείσουν για πάντα.

Ακολούθησε μια σειρά από καραβάνια ελεφάντων σε όλη την Ταϊλάνδη, με περίπου 1.000 ζώα να περπατούν επί μέρες ολόκληρες προς τα χωριά των οδηγών τους –όπου συχνά είχαν γεννηθεί και τα ίδια- σε τοποθεσίες από τις οποίες απουσίαζαν επί ολόκληρες δεκαετίες.

Τον Μάρτιο, τρεις θηλυκοί ελέφαντες, οι Suparp, Dok Mai και Hong Fah, έφτασαν στο Φυσικό Πάρκο Ελεφάντων της Shangdeaun Chailert, στο Τσιάνγκ Μάι. Το καταφύγιο του Shangdeaun ζήτησε από τον οδηγό του να μείνει εκεί για λίγο καιρό. Μέχρι το πρωί, ο άνδρας είχε εξαφανιστεί. Αργότερα εξήγησε ότι απλώς δεν διέθετε τους πόρους για να φροντίσει τα ζώα του.

«Είναι όπως όταν οι άνθρωποι φέρνουν τον σκύλο τους στην κλινική και μετά τον αφήνουν εδώ. Πίστευα ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο με έναν σκύλο ή μια γάτα. Τώρα μας αφήνουν ελέφαντες», εξηγεί στον Guardian η Shangdeaun. Το κέντρο του φιλοξενεί 97 ελέφαντες, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι ηλικιωμένα, «συνταξιοδοτημένα» ζώα, που έχουν διασωθεί από την κακοποίηση.

Η κρίση έχει ρίξει τις τιμές των ελεφάντων στην Ταϊλάνδη κατά περισσότερο από 50%, σύμφωνα με την Shangdeaun. Λίγο καιρό πριν, ένα ελεφαντάκι μπορεί να κόστιζε έως και $100.000, πλέον το ίδιο ζώο μπορεί να πωληθεί ακόμη και για $40.000. Ανησυχεί ότι οι ελέφαντες δεν θα παραμείνουν για πολύ καιρό ακόμη με τις οικογένειες που τους φροντίζουν εδώ και ολόκληρες γενιές, ότι ενδέχεται να πωληθούν για ψίχουλα σε μεγάλες εταιρείες.

Για τους ελέφαντες που ζουν ακόμη στα camp της Ταϊλάνδης, η ζωή επιφυλάσσει αλυσίδες, με τις οποίες παραμένουν ακινητοποιημένοι για μεγάλα χρονικά διαστήματα. «Έχουν κατάθλιψη και είναι τόσο εκνευρισμένοι που επιτίθενται ο ένας στον άλλο», λέει στον Guardian η Shangdeaun.

Ορισμένα camps έχουν μειώσει τον αριθμό των οδηγών, με αποτέλεσμα λιγότεροι άνθρωποι να φροντίζουν τους ελέφαντες. Ο Theerapat Trungprakan, πρόεδρος της Ταϊλανδέζικης Ένωσης για τους Ελέφαντες, αναφέρει ότι λαμβάνει όλο και περισσότερες κλήσεις για παροχή κτηνιατρικής βοήθειας από τον Μάρτιο και έπειτα.

Η Pattita Traiwet, πρόεδρος του Καταφυγίου Elephant Jungle, με παραρτήματα σε όλη την Ταϊλάνδη, υποστηρίζει ότι έχει καταφέρει μεν να διατηρήσει σταθερή την καθημερινότητα των ζώων, όμως οι τουρίστες έχουν παρατηρήσει την απουσία των τουριστών που έκαναν ουρές για να τους προσφέρουν μπανάνες και ανανάδες. «Στην αρχή ήταν μπερδεμένοι: Πού είναι οι άνθρωποι; Γιατί κανείς δεν μου δίνει μπανάνα;», εξηγεί.

Παρόλα αυτά, για εκατοντάδες ελέφαντες που επέστρεψαν σπίτι μαζί με τους οδηγούς τους, η πανδημία ίσως είναι μια μοναδική ευκαιρία για να περιπλανηθούν στις ζούγκλες και τα ποτάμια του τόπου τους.

Πολλοί άνθρωποι ελπίζουν ότι ακόμη και όταν οι τουρίστες επιστρέψουν, αυτοί οι ελέφαντες θα παραμείνουν εγκατεστημένοι στο φυσικό τους περιβάλλον.