Το 1969, ένα διοικητικό λάθος είχε ως αποτέλεσμα οι Ινδιάνοι Σάμις της Ουάσινγκτον να αφαιρεθούν από την ομοσπονδιακή λίστα με τις αναγνωρισμένες φυλές. Χρειάστηκαν σχεδόν τρεις δεκαετίες εξαντλητικής αναζήτησης ιστορικών εγγράφων και επώδυνων δικαστικών διαδικασιών, μέχρι τα μέλη της να κερδίσουν και πάλι αυτή την αναγνώριση, αλλά και τα ομοσπονδιακά επιδόματα και δικαιώματα που αυτή εξασφαλίζει.

Η επιτυχία τους στηρίχτηκε στη συγκέντρωση ενός «θησαυρού» από έγγραφα. Δικαστικές υποθέσεις, οικογενειακές ιστορίες, αλληλογραφία μεταξύ της φυλής και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, μεγάλο μέρος των οποίων βρέθηκε στο κτίριο Εθνικών Αρχείων στο Σιάτλ, σύμφωνα με τον Tom Wooten, επικεφαλής της φυλής Σάμις.

«Ήταν σκληρός αγώνας, αλλά αντέξαμε», εξηγεί ο Wooten μιλώντας στον Guardian. «Και για να είμαι ειλικρινής, αν αυτές οι πληροφορίες δεν ήταν διαθέσιμες στα αρχεία, θα ήταν πολύ δύσκολο να υποστηρίξουμε τη θέση μας».

Όμως το αρχείο, που βρίσκεται στην άκρη της λίμνης Ουισκόνσιν, αυτή τη στιγμή απειλείται. Ανήκει στις δεκάδες ομοσπονδιακές ιδιοκτησίες σε όλες τις ΗΠΑ που αναμένεται να διατεθούν προς πώληση την επόμενη χρονιά, αφού έχουν αναγνωριστεί ως «περιουσιακά στοιχεία υψηλής αξίας». Η συγκεκριμένη κίνηση θα μπορούσε να στερήσει την κοινότητα των αυτοχθόνων της περιοχής από κρίσιμους πόρους.

Το αρχείο περιλαμβάνει περίπου 174 εκατ. σελίδες (!) εγγράφων που προέκυψαν από ομοσπονδιακές υπηρεσίες και δικαστήρια μεταξύ των δεκαετιών του 1860 και του 2000. Πρόκειται για μια αχανή συλλογή που περιλαμβάνει καίριες πληροφορίες για τους αυτόχθονες λαούς της Ουάσινγκτον, του Όρεγκον, του Άινταχο, ακόμη και της Αλάσκα, μετά το κλείσιμο των Εθνικών Αρχείων της Αλάσκα το 2014.

Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, οι αυτόχθονες φυλές έχουν αξιοποιήσει αυτά τα έγγραφα για υποθέσεις που αφορούσαν την αναγνώριση φυλών, τα δικαιώματα αλιείας ή ακόμη και για ατομικές αιτήσεις εγγραφής σε φυλές. Αν το κτίριο πωληθεί, τα έγγραφα αναμένεται να τοποθετηθούν σε εγκαταστάσεις στο Μιζούρι και την Καλιφόρνια.

Η κίνηση έχει επικριθεί από τις φυλές της γύρω περιοχής που υποστηρίζουν ότι το «σπάσιμο» των αρχείων και η μετακίνησή τους σε άλλα σημεία της χώρας θα έχει αρνητικές συνέπειες. Μόνο ένα μικροσκοπικό τμήμα (περίπου το 1% με 3%) των αρχείων έχουν ψηφιοποιηθεί, πράγμα που σημαίνει ότι η πρόσβαση στη συντριπτική πλειοψηφία τους θα είναι εφικτή μόνο μέσα από ταξίδια εκατοντάδων –ή και χιλιάδων- χιλιομέτρων.

Ο Josh Reid, αναπληρωτής καθηγητής αμερικανικών ινδιάνικων σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον και καταγεγραμμένο μέλος της φυλής Σνοχόμις, αναφέρει στον Guardian ότι αυτή η απόφαση θα πλήξει με τεράστια ένταση τις φυλές των αυτοχθόνων.

«Ακόμη υπάρχει μια σειρά από φυλές που δεν έχουν αναγνωριστεί από το ομοσπονδιακό κράτος, επομένως κάτι τέτοιο θα πάει ακόμη πιο πίσω τις προσπάθειές τους», εξηγεί. «Πρόκειται για τεράστια απώλεια. Πραγματικά δυσκολεύομαι να αντιληφθώ τη λογική τους, εξηγείται μόνο ως απλή ανικανότητα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης».

Σε ανακοίνωσή τους που απέστειλαν στον Guardian, τα Εθνικά Αρχεία αναφέρουν ότι έχουν δεσμευτεί να ψηφιοποιήσουν τα αρχεία του Σιάτλ, ώστε να είναι δωρεάν διαθέσιμα σε όλους, ανεξάρτητα από την τοποθεσία τους.

Τα αρχεία που δεν έχουν ακόμη ψηφιοποιηθεί μπορούν να σκαναριστούν και να αποσταλούν στους ανθρώπους που δεν είναι σε θέση να επισκεφθούν το χώρο, με τίμημα 80 cents ανά σελίδα, εξήγησε η Susan Karren, διευθύντρια των Εθνικών Αρχείων στο Σιάτλ.

Όμως οι υποθέσεις που αφορούν τους αυτόχθονες συχνά είναι πολύ περίπλοκες και σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο ποια έγγραφα είναι αναγκαία.

Οι αυτόχθονες λαοί είναι η μοναδική φυλετική ομάδα στην οποία είναι αφιερωμένος ένας ολόκληρος τίτλος του αμερικανικού νομικού κώδικα, με νόμους που σχετίζονται με εκείνους. Ο Jon Shellenberger, κορυφαίος αρχαιολόγος της φυλής Γιακάμα, υποστηρίζει ότι το γεγονός αυτό αποδεικνύει πόσο περίπλοκα είναι τα πράγματα στη μάχη για την αναγνώριση των δικαιωμάτων τους. Μιλώντας στον Guardian, αναφέρθηκε στο γεγονός ότι η φυλή του έχει παραστεί στο ανώτατο δικαστήριο 9 φορές στη διάρκεια των τελευταίων 150 ετών μόνο και μόνο για να υπερασπιστεί τα δικαιώματά της στον τομέα της αλιείας.

«Κερδίσαμε όλες τις φορές, όμως αυτό απαιτεί δουλειά, πληροφορίες, εξέταση των εγγράφων», τονίζει.

Ο Shellenberger εξηγεί ότι το ταξίδι προς άλλες εγκαταστάσεις θα απαιτούσε πολλούς επιπλέον πόρους και περισσότερο χρόνο.

«Θα χρειάζεται να πετάξεις μέχρι εκεί, και με τα λεφτά τίνος θα το κάνεις αυτό; Η πάλη για τα δικαιώματα δεν έχει κάποιον χρηματοδότη», επιμένει.

Ο Robert Kentta, μέλος του συμβουλίου και διευθυντής πολιτισμικών πόρων στην Ομοσπονδία Φυλών Ινδιάνων Σιλέτζ στο Όρεγκον, τονίζει ότι αυτή η κίνηση θα καταστήσει σχεδόν αδύνατη την πρόσβασή τους στα αρχεία.

«Η ιστορία μας βρίσκεται εκεί, μεγάλο μέρος της. Η καταγραφή του πώς δημιουργήθηκε ο οικισμός μας, πώς μειώθηκε, πώς διαφορετικά μέρη του κατέστησαν διαθέσιμα για εγκατάσταση μη-αυτοχθόνων», εξηγεί ο Kentta, συμπληρώνοντας ότι έχουν υπάρξει εποχές κατά τις οποίες είχε χρειαστεί να συμβουλευτεί τα αρχεία ακόμη και πέντε φορές στη διάρκεια της ίδιας χρονιάς, περνώντας κάθε φορά τέσσερις ημέρες μελετώντας.

Ο Robert de los Angeles, επικεφαλής της φυλής των Ινδιάνων Σνοκουαλμί της Ουάσινγκτον, αποκάλεσε την απόφαση για κλείσιμο του αρχείου «ανεύθυνη». Εξήγησε μέσω e-mail στον Guardian ότι τα αρχεία που βρίσκονται στις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις αποδείχθηκαν κρίσιμα για τη μάχη της φυλής να ανακτήσει την ομοσπονδιακή αναγνώριση στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950.

Όπως έγραψε: «Πιστεύουμε ότι οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να διατηρηθούν και τα αρχεία να παραμείνουν στην περιοχή ώστε να είναι άμεσα προσβάσιμα στους Σνοκουαλμί και σε άλλες φυλές».

Ο γενικός εισαγγελέας της πολιτείας της Ουάσινγκτον, Bob Ferguson, δήλωσε ότι θα καταθέσει μήνυση για να αποτρέψει την άμεση πώληση του κτιρίου. Προηγουμένως είχε προχωρήσει σε άλλες μηνύσεις εναντίον τριών υπηρεσιών που εμπλέκονταν στην απόφαση για το κλείσιμο της εγκατάστασης, σε μια προσπάθεια να αποκτήσει πρόσβαση σε αρχεία που σχετίζονται με την πώληση. Η νέα μήνυση έρχεται ως απάντηση σε αυτό που περιγράφει ως «δραματική αλλαγή στους χρόνους πώλησης», εξηγώντας ότι αναμενόταν να συμβεί στη διάρκεια του 2021, όμως πλέον δεν αποκλείεται να συμβεί ήδη από την αρχή του.

Ο Adam Bodner, εκτελεστικός διευθυντής της Επιτροπής Μεταρρύθμισης Δημοσίων Κτιρίων, που έκανε την πρόταση για την πώληση της εγκατάστασης, δήλωσε στον Guardian ότι η πώληση δεν αναμένεται να συμβεί πριν τον Σεπτέμβριο το νωρίτερο και ότι η Διοίκηση Εθνικών Αρχείων και Εγγράφων θα συνεχίσει να λειτουργεί από εκεί επί τρία χρόνια μετά την πώληση, μέχρι να ολοκληρωθεί η μετεγκατάσταση των εγγράφων.

Επιπλέον, τόνισε ότι η απόφαση για την πώληση του κτιρίου λήφθηκε μετά από συζητήσεις με την υπηρεσία και ότι αφορά μόνο το κτίριο:

«Η συγκεκριμένη ιδιοκτησία εμφανίστηκε στην ανάλυσή μας επειδή είχε μεγάλη αξία και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν διαθέτει επαρκείς πόρους για τη συντήρησή της», υποστηρίζει ο Bodner. «Χρειάζεται εκτεταμένες επισκευές και τροποποιήσεις. Επομένως, από μεσιτικής σκοπιάς, δεν βγάζει νόημα η κυβέρνηση να συνεχίσει να επενδύει σε αυτό».

Όμως οι αρχηγοί των φυλών τονίζουν ότι υπήρξε ελάχιστη επικοινωνία μαζί τους γύρω από τη συγκεκριμένη απόφαση. Ο Wooten θυμάται ότι τον προσκάλεσαν σε μια «συζήτηση» αξιωματούχων πριν από ένα χρόνο σχεδόν, αλλά όπως λέει την ίδια ώρα είχε προγραμματιστεί μια σημαντική εκδήλωση του Εθνικού Κογκρέσου Αμερικανών Ινδιάνων, με αποτέλεσμα ελάχιστες φυλές να καταφέρουν να εμφανιστούν.

«Στην πραγματικότητα δεν επρόκειτο για συζήτηση», υπογραμμίζει. «Μας είπαν ότι «θα κάνουμε αυτό, τώρα το μάθαμε, έτσι έχουν τα πράγματα». Λίγο πολύ αυτά».

Ο Wooten επισημαίνει ότι δεν του έγιναν ξεκάθαροι οι λόγοι που η κυβέρνηση σχεδιάζει να πουλήσει το τεράστιο ακίνητο, παρά τις ανησυχίες που εκφράστηκαν από τις φυλές.

«Το μόνο που τους νοιάζει είναι τα δολάρια», τονίζει. «Είναι δύσκολο να κοστολογήσεις την ιστορία, όμως φαίνεται πως ορισμένοι άνθρωποι μπορούν. Είναι κάπως θλιβερό».

Headlines