Επιλογή αντιπολίτευσης

Το πολιτικό προφίλ μιας παράταξης το σχηματίζει και το ενισχύει η επιθετικότητα των αντιπάλων της. Μια κυβέρνηση μπορεί ουσιαστικά να «δημιουργήσει» τον αντίπαλό της. Οπως βέβαια και να τον εξαφανίσει. Επιλέγοντας τον πολιτικό της «απέναντι» μια κυβέρνηση μπορεί να του δώσει οντότητα και να τον αναγορεύσει σε πολιτική δύναμη.

Στην τελευταία κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, πριν ακόμη το ΠΑΣΟΚ γίνει μεγάλη πολιτική δύναμη, θυμάμαι πως προσπαθούσα να εξηγήσω στα τότε κορυφαία κυβερνητικά στελέχη πως ήταν λάθος τακτική να δίνουμε σημασία στην κάθε κριτική της τότε σοσιαλιστικής αντιπολίτευσης. Και μάλιστα να αναφέρουμε συνέχεια το όνομα του ΠΑΣΟΚ και του προέδρου του Ανδρέα Παπανδρέου. Θα ήταν πολιτικά σοφότερο, και ασφαλέστερο, να αναγορεύαμε σαν αντίπαλο την κομμουνιστική Αριστερά και τον ηγέτη της Χαρίλαο Φλωράκη. Αφενός αυτό θα μίκραινε ουσιαστικά την απήχηση του Ανδρέα Παπανδρέου, διότι θα έστελνε προς τα εκεί όσους μας αντιπαθούσαν. Από την άλλη, η τακτική αυτή θα εξασφάλιζε την κυβερνητική μακροημέρευση της ΝΔ, μια και με βάση το κλίμα της εποχής, θα ήταν αδύνατον να εκλεγεί κομμουνιστική κυβέρνηση.

Στη λογική όμως πως τέτοιες ιδέες είναι παρακινδυνευμένες, αυτές οι απόψεις δεν έγιναν δεκτές. Ετσι το ΠΑΣΟΚ γιγαντώθηκε, και με τη βοήθεια των επιθέσεων και της κριτικής της ΝΔ. Ως συνέπεια ήρθε ο θρίαμβος του Ανδρέα Παπανδρέου στις επόμενες εκλογές και η συνακόλουθη κατρακύλα της ελληνικής οικονομίας προς την τελική χρεοκοπία του 2010. Στη λογική πως «φίλος μου γίνεται ο εχθρός του εχθρού μου», οι εκλογείς επιλέγουν να στηρίξουν εκείνον που αντιπαλεύει όποιον αντιπαθούν. Ετσι, με τις δικές τους επιλογές οι ασκούντες την κυβερνητική εξουσία αναδεικνύουν τον αντίπαλό τους (βλ. και Giovanni Sartori, «The Theory of Democracy Revisited, vol. I» 1987 και Maximilian Konrad, «Michels Reconsidered: Is there an «Iron Law of Oligarchy»?» 2019).

Στις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις παρατηρώ κάτι παράδοξο. Με την έλλειψη ουσιαστικού αντιπολιτευόμενου πολιτικού λόγου η κυβέρνηση επιλέγει να συγκρούεται με την εντελώς αδιάφορη πολιτικά αξιωματική αντιπολίτευση. Ανακαλύπτουν λοιπόν εντελώς περιθωριακές κι ασήμαντες δηλώσεις και αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε δημόσιες περιθωριακές τοποθετήσεις, στα οποία ουδείς θα έδινε την παραμικρή σημασία κάτω από διαφορετικές συνθήκες, και χτίζουν ολόκληρη πολεμική και πολιτικό αντίλογο. Λ.χ. πρόσφατα παρατήρησα σε κείμενο έγκριτου σχολιογράφου κεντρική αναφορά σε κάποια ανάρτηση του βουλευτή Παύλου Πολάκη, την οποία κανονικά ουδείς θα είχε λάβει υπ’ όψιν.

Γίνεται λοιπόν συζήτηση για εντελώς αδιάφορα πολιτικά ζητήματα. Κι όλα αυτά σε μία περίοδο που ο επίσημος λόγος της αντιπολίτευσης θα περνούσε σχεδόν ολοκληρωτικά απαρατήρητος αν δεν τον κρατούσαν στην επιφάνεια οι απαντητικές κινήσεις της κυβέρνησης.

Αυτά βέβαια εξηγούνται από τη γενικότερη ένδεια συγκροτημένου πολιτικού λόγου των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Γιατί όμως να μην εκμεταλλευθεί η κυβέρνηση αυτές τις αδυναμίες επικεντρώνοντας τον πολιτικό της σχεδιασμό αποκρινόμενη σε απόψεις που επιλέγει να προβάλει. Επιλέγοντας έτσι μια ουσιαστική αντιπολίτευση, την οποία έχει ανάγκη για να γίνει αποτελεσματικότερη και ουσιαστικότερη η κυβερνητική της συμπεριφορά. Αγνοώντας την περιθωριακή, και ουσιαστικά θεσμοϋπονομευτική, αντιπολίτευση η κυβέρνηση μπορεί να αναδείξει πολιτικό αντίπαλο και να ισχυροποιήσει μακροπρόθεσμα τους δημοκρατικούς θεσμούς.