O Τζένγκις Χαν αθωώνεται για την εξαφάνιση των πολιτισμών της Αράλης

Η λεκάνη της Αράλης, μιας γιγάντιας λίμνης που εξαφανίστηκε στις αρχές του 21^ου αιώνα, ήταν σημαντικός κόμβος στο Δρόμο του Μεταξιού και φιλοξένησε σημαντικούς πολιτισμούς, οι οποίοι όμως εξαφανίστηκαν απότομα τον 13^ο αιώνα.

Η απώλειά τους αποδίδεται συνήθως στην εισβολή του Τζένγκις Χαν, του μεγάλου στρατηλάτη που ίδρυσε την Μογγολική Αυτοκρατορία.

Στην πραγματικότητα, οι παραποτάμιοι πολιτισμοί της Κεντρικής Ασίας πιθανότατα έπεσαν θύματα της ξηρασίας και όχι των Μογγόλων κατακτητών, υποστηρίζει διεθνής μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση PNAS.

Η μελέτη εξετάζει τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μεσαιωνικά αρδευτικά κανάλια της όασης Οτράρ στο σημερινό Καζακστάν, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO που βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Συρ Ντάρια και Άρυς που τροφοδοτούσαν κάποτε την Αράλη. Η όαση υπήρξε κομβικό σημείο στο Δρόμο του Μεταξιού που συνέδεε την Ανατολή με τη Δύση.

Οι ερευνητές μελέτησαν το πότε εγκαταλείφθηκαν τα αρδευτικά κανάλια και εξέτασαν τις αυξομειώσεις της στάθμης στον ποταμό Άρυς, ερευνώντας για παράδειγμα τη διάβρωση της κοίτης.

Η ανάλυση αποκάλυψε ότι η εγκατάλειψη των αρδευτικών έργων συνέπεσε με μια περίοδο ξηρασίας και χαμηλής στάθμης των υδάτων από τον 10^ο έως τον 14^ο αιώνα. Αντίθετα, χρονικός συσχετισμός με την επέλαση των Μογγόλων δεν διαπιστώθηκε.

«Η μελέτη μας δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή, και όχι ο Τζένγκις Χαν, ήταν τελικά η αιτία της παρακμής των ξεχασμένων παραποτάμιων πολιτισμών της Κεντρικής Ασίας» σχολιάζει ο Μαρκ Μάκλιν, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λίνκολν στη Βρετανία και μέλος της ερευνητικής ομάδας.

«Διαπιστώσαμε ότι η Κεντρική Ασία ανέκαμψε γρήγορα μετά τις εισβολές των Αράβων τον 7^ο και 8^ο αιώνα χάρη στις ευνοϊκές υγρές συνθήκες» αναφέρει.

Όμως η παρατεταμένη ξηρασία στη διάρκεια της εισβολής των Μογγόλων και έπειτα από αυτή μείωσε τις αντοχές των τοπικών πληθυσμών και εμπόδισε την επιστροφή στη γεωργία μεγάλης κλίμακας που βασιζόταν στα αρδευτικά έργα».

Η κατάρρευση των παραποτάμιων πληθυσμών σήμανε την αρχή του τέλους για την Αράλη, ανάμεσα στο Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν, η οποία στις αρχές της δεκαετίας του 1960 είχε έκταση 68.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων και ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη του κόσμου.

Λόγω των σοβιετικών έργων εκτροπής των ποταμών που τροφοδοτούσαν τη λίμνη, η Αράλη αποξηράνθηκε εντελώς τη δεκαετία του 2010.