Μεγάλη εορτή του χριστιανισμού, σε ανάμνηση της βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (ή Βαπτιστή).
Η εορτή τελείται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου και είναι η τρίτη και τελευταία του λεγομένου Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα.
Λέγεται επίσης Επιφάνια και Φώτα.
Το όνομα της εορτής προκύπτει από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που σύμφωνα με τις Γραφές συνέβη κατά τη Βάπτιση του Ιησού.
Στις Δυτικές Εκκλησίες τα Θεοφάνια είναι περισσότερο συνδεδεμένα με την προσέλευση και την προσκύνηση των Τριών Μάγων στη φάτνη της γέννησης του Ιησού.
Ιστορικό
Όταν ο Ιησούς έγινε 30 ετών, βαπτίστηκε στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, που ήταν κατά έξι μήνες μεγαλύτερός του και ασκήτευε στην έρημο, κηρύσσοντας το βάπτισμα της μετανοίας.
Τη στιγμή της Βάπτισης κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα ακούστηκε φωνή εξ ουρανού που έλεγε:
«Ούτος εστί ο Υιός του Θεού ο αγαπητός, διά του οποίου ευδόκησε ο Θεός να σώσει τους αμαρτωλούς».
Το γεγονός αυτό έχουν καταγράψει οι τρεις από τους τέσσερις Ευαγγελιστές, ο Μάρκος, ο Ματθαίος και ο Λουκάς.
Αυτή δε είναι η πρώτη και μοναδική εμφάνιση στη Γη της Αγίας Τριάδας, σύμφωνα με τις Γραφές.
Το πότε καθιερώθηκε να εορτάζονται τα Θεοφάνια δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα.
Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς αναφέρει ότι κάποιοι αιρετικοί Γνωστικοί γιόρταζαν από τις αρχές του 2ου αιώνα τη Βάπτιση του Ιησού, κατ’ άλλους μεν στις 6 Ιανουαρίου, κατ’ άλλους στις 10 Ιανουαρίου.
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος παραδέχεται και περιγράφει την εορτή ως αρχαία πανήγυρη στην Αντιόχεια τη Μεγάλη και ότι από εκεί την παρέλαβαν οι Γνωστικοί.
Κατά τον 4ο αιώνα, η εορτή των Θεοφανίων γιορτάζεται πλέον με λαμπρότητα σε όλη την Εκκλησία ως εορτή του φωτισμού της ανθρωπότητας διά του Αγίου Βαπτίσματος, απ’ όπου και το όνομα «Τα Φώτα», εορτή «των Φώτων».
Τελετές
Δύο είναι οι κυριότερες τελετές των Θεοφανίων:
Ο Μέγας Αγιασμός, που λαμβάνει χώρα εντός των εκκλησιών.
Η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού, που ακολουθεί το Μεγάλο Αγιασμό.
Η ανέλκυση του Σταυρού
Ο Σταυρός καταδύεται σε θαλάσσιο χώρο εντός λιμένων, σε όχθες ποταμών ή λιμνών και στην ανάγκη σε δεξαμενές νερού, όπως στην Αθήνα, κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου.
Η εκδήλωση αυτή στη χώρα μας έχει και πολιτικό χαρακτήρα, καθώς παρίστανται οι Αρχές της κάθε περιοχής.
Στην πρωτεύουσα, η επίσημη κατάδυση ορίστηκε να γίνεται από το 1900 στον Πειραιά έναντι της παλαιάς βασιλικής αποβάθρας ή του παλαιού Δημαρχείου, σήμερα μπροστά στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνος.
Παρόμοιες τελετές γίνονται σε όλες τις περιοχές της χώρας.
Ο εκκλησιαστικός ύμνος που κυριαρχεί τη συγκεκριμένη ημέρα και βρίσκεται στα χείλη κάθε πιστού είναι το Απολυτίκιο των Θεοφανίων:
Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις του γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι αγαπητόν Σε Υιόν ονομάζουσα και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς εβεβαίου του λόγου το ασφαλές Ο επιφανής Χριστέ ο Θεός Και τον κόσμον φωτίσας δόξα Σοι.
Έθιμα
Τα κάλαντα των Φώτων ψάλλονται από τα παιδιά την παραμονή της εορτής σε πολλές παραλλαγές.
Οι περισσότερες αρχίζουν με τους στίχους:
«Σήμερα είν’ τα Φώτα και ο φωτισμός/και χαρά μεγάλη και αγιασμός…»
Η ανέλκυση του Σταυρού (το «πιάσιμο του Σταυρού») από κολυμβητές, τους λεγόμενους βουτηχτάδες, κατά την τελετή της κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού. Νεαρά κυρίως άτομα βουτούν στα παγωμένα νερά, για να πιάσουν πρώτα το Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου, αλλά και να δεχτούν τις τιμές και τις ευχές των συντοπιτών τους.
Ο αγιασμός των οικιών από τους ιερείς γίνεται πρώτη φορά την παραμονή των Θεοφανίων και λέγεται «Μικρός Αγιασμός» ή «Πρωτάγιαση» ή «Φώτιση». Με την Πρωτάγιαση, ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό «αγιάζει» ή «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών, για να φύγει μακριά κάθε κακό. Παλαιότερα οι λαϊκές δοξασίες συνέδεαν το φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των καλικάντζαρων, τους οποίους φαντάζονταν να φεύγουν περίτρομοι με την έλευση του ιερέα.
Η εορτή των Θεοφανίων περικλείει άλλωστε και πολλές εκδηλώσεις που αποτελούν διαιώνιση αρχαίων ελληνικών εθίμων.
Ο αγιασμός στη χώρα μας έχει και την έννοια του καθαρμού, του εξαγνισμού των ανθρώπων, καθώς και της απαλλαγής τους από την επήρεια των δαιμονίων.
Η τελευταία αυτή έννοια δεν είναι αυστηρά χριστιανική, αλλά έχει τις ρίζες της στην αρχαία λατρεία.
Στην πρώτην πανελλαδική έρευνα για το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών καταγράφεται η απογοήτευση των Ελλήνων για τις συνέπειες στα ελληνοτουρκικά, το Κυπριακό και την ομογένεια.
Προωθούνται αλλαγές για 1.213 νέους διορισμούς στη Δημοτική Αστυνομία σε 158 δήμους - Οι δημοτικοί αστυνομικοί θα μπορούν να ανακρίνουν, αλλά και να προβαίνουν σε συλλήψεις
Το έργο, που ονομάζεται «Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου» (La Basilica di San Pietro), ξεκίνησε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα και εκπονήθηκε από τη Microsoft και το Βατικανό.
Στη μελέτη «Ιστορία, έθνος και μυθιστόρημα στη Μεταπολίτευση» ο Δημήτρης Τζιόβας προσεγγίζει τη σχέση λογοτεχνίας και έθνους μέσα από τις μεταμορφώσεις του λεγόμενου «ιστορικού μυθιστορήματος», της μνήμης και των τραυμάτων
Μετά από 24 χρόνια αναμονής, ο «Μονομάχος» επέστρεψε στις σκοτεινές αίθουσες. Το θέμα είναι αν το sequel του Ρίντλεϊ Σκοτ θα φανεί αντάξιο της ιστορίας του.
