«Ιππής» : Πάσα ομοιότητα είναι απολύτως συμπτωματική

Στους «Ιππής» του Αριστοφάνη στηλιτεύεται και χλευάζεται, ως γνωστόν, η δημαγωγική πολιτική και η φαύλη συμπεριφορά του Κλέωνος, που κόπτεται δήθεν για την περίφημη αθηναϊκή δημοκρατία.

Τα πρόσωπα που πλάθει ο Αριστοφάνης, ο βυρσοδέψης Παφλαγόνας (δηλαδή, ο Κλέων) και ο Αλλαντοπώλης, αγωνίζονται να εξασφαλίσουν την εύνοια των πολιτών και να κατακτήσουν την εξουσία μετερχόμενοι τα ίδια μέσα: μια κατ’ επίφασιν φιλολαϊκή πολιτική, σε συνδυασμό με μπόλικη αθλιότητα και πανουργία.

Στο απόσπασμα που ακολουθεί («Ιππείς» του Αριστοφάνη 150-234, μτφρ Ηλίας Σ. Σπυρόπουλος, Ζήτρος 2005) ο Πρώτος και ο Δεύτερος Δούλος συνομιλούν με τον Αλλαντοπώλη, προσπαθώντας να τον πείσουν ότι αυτός, ο σαλαμοπουλητής ή και γαρδουμποπουλητής, είναι ο σωτήρας της πόλης και δικός τους, αυτός που θα πάρει στα χέρια του την εξουσία της πόλης εκτοπίζοντας τον δερματοπουλητή Παφλαγόνα:

ΑΛΛΑΝΤΟΠΩΛΗΣ Τι έχουμε; Γιατί με φωνάζετε;

ΠΡΩΤΟΣ ΔΟΥΛΟΣ Κόπιασε, για να μάθεις πως έχεις τύχη βουνό και η ευτυχία σου τρέχει απ᾽ τα μπατζάκια σου.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΔΟΥΛΟΣ Άιντε τώρα, κατέβασε από την πλάτη του τον πάγκο και ξήγησέ του τι γράφει ο χρησμός του θεού. Εγώ πάω μέσα για να παραφυλάω τον Παφλαγόνα. (Μπαίνει στο σπίτι).

ΠΡ. Δ. Έλα τώρα, ακούμπησε πρώτα τα σύνεργα και την πραμάτεια σου χάμω· ύστερα πέσε και προσκύνα τη γη και τους θεούς.

ΑΛΛ. Έγινε. Κι ύστερα;

ΠΡ. Δ. Βρε συ τυχερέ, βρε συ πλούσιε, βρε συ που
«μηδενικό ᾽σαι σήμερα
κι αύριο μεγάλος στους μεγάλους
ηγέτης στην Αθήνα μας την τρισευτυχισμένη!»

ΑΛΛ. Δεν με παρατάς, ρε παλικάρι μου, να πλύνω τις κοιλιές και να πουλώ τα λουκάνικά μου — γιατί σπάζεις πλάκα με το χάλι μου;

ΠΡ. Δ. Τι κοιλιές κάθεσαι και μου λες, ρε βλάκα! (Δείχνει τους θεατές). Για κοίτα προς τα δω!
«Των λαών που στο θέατρο ήρθαν
τις πυκνές τις γραμμές δεν τις βλέπεις;»

ΑΛΛ. Τις βλέπω.

ΠΡ. Δ. Όλων αυτών θα γίνεις αυτοκράτορας, και της αγοράς και των λιμανιών και της Πνύκας· θα τσαλαπατήσεις τη βουλή, θα κουτσουρέψεις τους στρατηγούς, θ᾽ αλυσοδέσεις, θα μπουντρουμιάσεις, θα κάνεις το πρυτανείο μπουρδέλο.

ΑΛΛ. Εγώ;

ΠΡ. Δ. Αμ ποιος άλλος; κι ακόμα ούτε τα μισά δεν είδες. Για ξανανέβα πάνω στον πάγκο σου κι αγνάντεψε όλ᾽ αυτά τα νησιά που σχηματίζουν κύκλο.

ΑΛΛ. Τα βλέπω.

ΠΡ. Δ. Και τ᾽ άλλα; Τα εμπορικά λιμάνια και τις μαούνες;

ΑΛΛ. Εντάξει.

ΠΡ. Δ. Δεν σου ᾽λεγα λοιπόν ότι η ευτυχία τρέχει απ᾽ τα μπατζάκια σου; Κι ακόμα, που λες, ρίξε το μάτι σου το δεξί κατά τη Μικρασία (δείχνει ανατολικά) και τ᾽ άλλο κατά την Καρχηδόνα (δείχνει προς τη δύση).

ΑΛΛ. Πώς, πώς, η ευτυχία θα τρέχει απ᾽ τα μπατζάκια μου, αν γίνω αλλήθωρος!

ΠΡ. Δ. Κάθε άλλο· ίσα-ίσα όλ᾽ αυτά θα τα βγάλεις στο σφυρί. Γιατί το γράφει τούτος εδώ ο χρησμός, γίνεσαι ο πιο μεγάλος πολιτικός μας άντρας.

ΑΛΛ. Και δεν μου λες, πώς εγώ, ένας σαλαμοπουλητής, θα γίνω μέγας ανήρ;

ΠΡ. Δ. Μα για τούτο ακριβώς γίνεσαι μέγας ανήρ, επειδή είσαι χαμένο κορμί, παιδί της πιάτσας, μούτρο.

ΑΛΛ. Να μου λείπουν τα μεγαλεία! Δεν είμαι άξιος γι᾽ αυτά.

ΠΡ. Δ. Αλίμονό μου, τι σε κάνει να λες ότι δεν τ᾽ αξίζεις; Ψυλλιάζομαι ότι κάτι τίμιο κρύβεις μες στην ψυχή σου. Μήπως οι γονιοί σου ήταν καθώς πρέπει και τίμιοι άνθρωποι;

ΑΛΛ. Μα τους θεούς, ήταν του σκοινιού και του παλουκιού.

ΠΡ. Δ. Μη βασκαθείς για την τύχη σου — τα ᾽χεις με το παραπάνω τα προσόντα του κυβερνήτη.

ΑΛΛ. Για σιγά, λεβεντιά μου· εγώ καλά-καλά ούτε μόρφωση πήρα· μόνο γραφή κι ανάγνωση έμαθα, κι αυτά κουτσά στραβά.

ΠΡ. Δ. Μόνο αυτό γράφεται στο παθητικό σου, ότι τα ᾽μαθες, έστω και κουτσά στραβά. Γιατί το κομματαρχιλίκι δεν χρειάζεται μόρφωση και χαρακτήρα, αλλά αγραμματοσύνη και παλιανθρωπιά. Όμως μην αφήσεις να φύγουν απ᾽ τα χέρια σου όσα σου δίνουν οι θεοί — καταπώς τα λένε οι χρησμοί.

ΑΛΛ. Λοιπόν, πώς τα λένε οι χρησμοί;

ΠΡ. Δ. Όμορφα, μα τους θεούς και περίτεχνα και με σοφούς υπαινιγμούς:
«Μα τη στιγμή που ο βυρσαϊτός, ο τσεγκελονυχάτος,
μαγκώσει με το ράμφος του το φίδαρο το τέρας
τον ματοπότη κουτεντέ, χάθηκε, τότε, πάει
των Παφλαγόνων ολονών η σκορδοσαλαμούρα·
δόξα λαμπρή τότ᾽ ο θεός βδοκά στους πατσατζήδες,
αν θα δεχτούν να κλείσουνε τα πατσατζίδικά τους».

ΑΛΛ. Κι από πού κι ως πού τούτα δα έχουν να κάνουν με μένα; Για κάν᾽ τα μου λιανά.

ΠΡ. Δ. Βυρσαϊτός βέβαια είναι ο Παφλαγόνας (χειρονομία προς το σπίτι) από δω.

ΑΛΛ. Και γιατί τον λεν τσεγκελονυχάτο;

ΠΡ. Δ. Το λέει από μόνο του — επειδή αρπάζει με το γαντζόχερό του και κάνει τη μπάζα του.

ΑΛΛ. Κι ο φίδαρος τι δουλειά έχει;

ΠΡ. Δ. Αυτό είναι φως φανάρι. Ο φίδαρος δεν είναι μακρουλός; Ε και τα λουκάνικα είναι μακρουλά. Τέλος και τα λουκάνικα κι ο φίδαρος ρουφάν αίμα. Λοιπόν, ο χρησμός λέει ότι ο φίδαρος θα βάλει κάτω τον βυρσαετό, φτάνει να μη τον τυλίξουν με λόγια πλανερά.

ΑΛΛ. Πάει καλά, μου καλαρέσουν οι χρησμοί. Μόνο δεν χωρά στο μυαλό μου πώς θα τα βγάζω πέρα με τη διακυβέρνηση του λαού.

ΠΡ. Δ. Χαρά στο πράμα· τι κάνεις κάθε μέρα; συνέχισε την ίδια δουλειά: πάρε στα χέρια σου όλες τις υποθέσεις, δώσ᾽ τους κοπάνισμα κι ανακάτεμα· πάρε τον λαό με το μέρος σου γλυκαίνοντάς τον με λόγια που βγαίνουν από καλή κουζίνα. Κι έχεις όλα τ᾽ άλλα χαρίσματα του δημαγωγού: φωνή που φέρνει αναγούλα, σόι ξεφτιλισμένο, παιδί της πιάτσας. Δεν σου λείπει τίποτα απ᾽ ό,τι χρειάζεται για να κυβερνάς την πόλη. Κι ακόμα οι χρησμοί και της Πυθίας τα μαντέματα σού έρχονται γάντι. Μπρος λοιπόν, στολίσου με στεφάνια και κάνε σπονδή στον θεό της Χοντροκεφαλιάς. Μόνο προσοχή, πώς θα τα βγάλεις πέρα με τον άνθρωπό μας.

ΑΛΛ. Και θα ᾽χω κανέναν σύμμαχο; Γιατί οι πλούσιοι τον τρέμουν κι η φτωχολογιά κλάνει πατάτες απ᾽ τον φόβο της.

ΠΡ. Δ. Ναι, αλλά έχουμε χίλιους λεβέντες ιππείς που τον μισούν και θα σε βοηθήσουν, όπως και οι τίμιοι και άξιοι πολίτες, κι από τους θεατές όσοι είναι ανοιχτομάτες, κι εγώ από κοντά — θα βάλει το χεράκι του κι ο Απόλλωνας. Και μη φοβάσαι· γιατί δεν θα εμφανιστεί με μάσκα που του μοιάζει, καθώς κανείς σκηνογράφος δεν δέχτηκε να την κατασκευάσει. Βέβαια και μ᾽ όλ᾽ αυτά οι θεατές θα τον αναγνωρίσουν· γιατί είναι ανοιχτομάτες.

ΔΕ. Δ. (Η φωνή του ακούεται από μέσα). Κακό που μας βρήκε! βγαίνει ο Παφλαγόνας!

Τα ανωτέρω αποτελούν ασφαλώς προϊόν μυθοπλασίας.

Ως εκ τούτου, πάσα ομοιότητα με πρόσωπα και γεγονότα της διεθνούς επικαιρότητας είναι απολύτως συμπτωματική.