Οι ΗΠΑ έζησαν μερικές από τις χειρότερες και δυσκολότερες στιγμές της πολιτικής ιστορίας τους, με την εισβολή ενός ακροδεξιού όχλου στο Καπιτώλιο σε μια προσπάθεια να εμποδιστεί η τυπική επικύρωση της εκλογής του Τζο Μπάιντεν στη θέση του προέδρου των ΗΠΑ. Ήταν εικόνες που σόκαραν και ανέδειξαν μια βαθιά και ακόμη αξεπέραστη πολιτική κρίση.

Και τα πράγματα κάνει ακόμη χειρότερα το γεγονός ότι μέχρι τις 20 Ιανουαρίου 2021 τις ΗΠΑ θα κυβερνά ο άνθρωπος που προκάλεσε αυτές τις σκηνές βίας, καλώντας ουσιαστικά τους οπαδούς του να ασκήσουν τη μέγιστη δυνατή πίεση προς το Κογκρέσο και αρνούμενος μέχρι την τελευταία στιγμή να αποδεχτεί την ήττα του στις εκλογές του Νοεμβρίου, επιμένοντας να μιλάει για «κλεμμένη εκλογή».

Είναι αυτό το γεγονός που φέρνει αντιμέτωπο το αμερικανικό πολιτικό σύστημα και το περίπλοκο σύστημα με το οποίο είναι οργανωμένη η συνολική αμερικανική διακυβέρνηση, με το ερώτημα εάν θα πρέπει να αναζητηθεί τρόπος να εκπέσει από το αξίωμα του ο Ντόναλντ Τραμπ πριν από την 20η Ιανουαρίου, ημέρα στην οποία λήγει αυτοδίκαια η θητεία του και αναλαμβάνει ο νεοεκλεγείς Τζο Μπάιντεν.

Με έναν τρόπο, ένα θέμα με το οποίο έχει ασχοληθεί κατ’ επανάληψη το Χόλιγουντ, δηλαδή το ενδεχόμενο να κυβερνά τις ΗΠΑ ένας πρόεδρος που παίρνει αποφάσεις που τον φέρνουν σε αντιπαράθεση με την ίδια του την κυβέρνηση και οι οποίες παραπέμπουν σε συμπεριφορά που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι απέχει από το να θεωρηθεί έλλογη, σήμερα αποκτά επείγουσα θεσμική επικαιρότητα.

Πώς μπορεί να μεθοδευτεί η αποπομπή ενός προέδρου;

Η απομάκρυνση ενός Προέδρου από το αξίωμα μπορεί να γίνει καταρχάς μέσα από τη διαδικασίας της απαγγελίας κατηγορία εναντίον του, με απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων και στη συνέχεια την εκδίκαση της υπόθεσης από τη Γερουσία.

Αυτό είναι κάτι που ήδη έγινε μία φορά σε βάρος του Τραμπ, με την Γερουσία να τον δικαιώνει τελικά, όμως είναι μια διαδικασία μακρόχρονη που δύσκολα μπορεί να ολοκληρωθεί στον σύντομο χρόνο για τον οποίο μιλάμε.

Η άλλη λύση είναι αυτή της επίκλησης της 25ης Τροπολογίας του Αμερικανικού Συντάγματος. Η συγκεκριμένη τροπολογία, που υιοθετήθηκε στην επαύριον της δολοφονίας του προέδρου Κένεντι το 1963 και επικυρώθηκε το 1967, αφορά τα ζητήματα της διαδοχής και αντικατάστασης του προέδρου όταν δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του.

Την τροπολογία αυτή επικαλέστηκε το 2002 ο Τζορτζ Μπους, για να μεταφέρει για σύντομο χρόνο την εξουσία στον αντιπρόεδρο Ντικ Τσένεϊ γιατί έπρεπε να κάνει μια κολονοσκόπηση και για ένα διάστημα θα ήταν σε κατάσταση αναισθησίας.

Στην περίπτωση του Τραμπ το ερώτημα είναι εάν μπορεί να γίνει χρήση της τέταρτης ενότητας της 25ης Τροπολογίας που αφορά τη δυνατότητα που δίνεται στον αντιπρόεδρο και την πλειοψηφία του υπουργικού συμβουλίου να διαπιστώσουν ότι ο πρόεδρος δεν είναι σε θέση να ασκήσει τα καθήκοντά του και άρα να τον απομακρύνουν από τη θέση του.

Σύμφωνα με το κείμενο της τροπολογίας ο πρόεδρος έχει τη δυνατότητα να δηλώσει σε επόμενη στιγμή ότι είναι πλέον ικανός να ασκήσει τα καθήκοντά του και να αναλάβει πάλι τα καθήκοντά του, εάν ο αντιπρόεδρος και η πλειοψηφία του υπουργικού συμβουλίου δεν εκφράσουν αντίρρηση μέσα σε διάστημα τεσσάρων ημερών.

Εάν το υπουργικό συμβούλιο διαφωνήσει με τη δήλωση του προέδρου, τότε το πρόβλημα αναλαμβάνει να λύσει το Κογκρέσο. Εάν μια πλειοψηφία δύο τρίτων και των δύο σωμάτων αποφασίσουν ότι ο πρόεδρος δεν είναι σε θέση να ασκήσει τα καθήκοντά του, τότε ο αντιπρόεδρος συνεχίζει να ασκεί τα καθήκοντά του προέδρου.

Μπορεί να γίνει επίκληση της 25ης τροπολογίας;

Η συζήτηση για την επίκληση της 25ης τροπολογίας ξεκίνησε ύστερα από πληροφορίες ότι μέλη του υπουργικού συμβουλίου συζητούσαν αυτό το ενδεχόμενο, χωρίς όμως αυτές οι πληροφορίες να αναφέρουν τον αριθμό των υπουργό που εμπλέκονταν στη σχετική συζήτηση.

Ωστόσο, το πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι η συγκεκριμένη τροπολογία αφορά κυρίως περιπτώσεις σωματικής ή ψυχικής ασθένειας που καθιστά τον πρόεδρο ανίκανο να ασκήσει τα καθήκοντά του. Δεν είναι μια τροπολογία που μπορεί εύκολα να θεωρηθεί ότι νομιμοποιεί την αποπομπή του επειδή έχει εσφαλμένη πολιτική, ακόμη και εάν τα πολιτικά του σφάλματα οδήγησαν σε μία από τις χειρότερες πολιτικές κρίσεις στην πρόσφατη αμερικανική ιστορία.

Με αυτή την έννοια είναι ένα ερώτημα εάν ο Μάικ Πένς, που ερχόμενος σε πλήρη ρήξη με τον Τραμπ εγγυήθηκε την ολοκλήρωση της διαδικασίας επικύρωσης του εκλογικού αποτελέσματος στο Κογκρέσο, θα αναλάβει μια τέτοια πρωτοβουλία που θα προϋπέθετε την κατάδειξη ότι ο Τραμπ είναι ανίκανος να ασκήσει τα καθήκοντά του μέχρι και την 20η Ιανουαρίου.

Από την άλλη, εάν κανείς κοιτάξει τα αμερικανικά μέσα και τις αντιδράσεις πολλών μελών του Κογκρέσου, αλλά και τις τοποθετήσεις αναλυτών, θα διαπιστώσει μια μεγάλη πίεση για να υπάρξει κάποιου είδους απάντηση και να μην μείνει κατά μία έννοια «ατιμώρητη» η στάση του Τραμπ, παρά το γεγονός ότι τελικά και ο ίδιος δήλωσε στις 20 Ιανουαρίου θα γίνει μια ομαλή μετάβαση και θα παραδώσει κανονικά το αξίωμά του στον Τζο Μπάιντεν.

Headlines