Από τον Αχιλλέα στον Μπάφαλο Μπιλ

Σε μια χώρα, που εκατομμύρια ψηφοφόροι ανέθεσαν την τύχη τους στην εργασία, στην υγεία και, κυρίως, παρέδωσαν τα κλειδιά των πυρηνικών κεφαλών στον Τραμπ, όλα μπορεί να τα περιμένει κανείς. Εχω επισκεφθεί τις ΗΠΑ ήδη από το 1961, όταν περιοδεύαμε με το «Πειραϊκό Θέατρο» του Ροντήρη με αρχαία τραγωδία. Και γνώρισα τις τρεις διαφορετικές Αμερικές. Τελείως διαφορετικές, κάθετα, λες και ήταν ανθρώπινες κοινότητες που ζούσαν σε διαφορετική χώρα, σε διαφορετικόν αιώνα και διαφορετική ηθική, κοινωνική και οικονομική ζώνη.

Δεν αποφάσισα, βέβαια, ξαφνικά να αναφερθώ σε αυτά, κι όχι μόνον, διότι αλλάζει (και θα δούμε πόσο και πώς) το πολιτικό σκηνικό σ΄αυτή την απέραντη πλούσια χώρα (όταν το 1961 πετούσα από Νέα Υόρκη προς Λος Αντζελες, ταξίδι 11 ωρών – όσων από Αθήνα προς Νέα Υόρκη – επί 5 ώρες κοιτούσα από το παράθυρο του αεροπλάνου κάμπους, ούτε έναν λόφο)! Αλλά για άλλη μια φορά με άφησε άναυδο μια είδηση που αναστάτωσε την ελληνική (2.500 χρόνων), αλλά και την ευρωπαϊκή παράδοση παιδείας. Η είδηση, λοιπόν, που με άφησε άναυδο είναι μια είδηση και ένα σχόλιο από τη σημαντική εφημερίδα «Wall Street Journal» που έντρομη κρίνει τη νέα μόδα που ξεκίνησε και διαδίδεται στις ΗΠΑ. Και μάλιστα, από εκατοντάδες καθηγητές λογοτεχνίας και συγγραφείς. Αυτοί, λοιπόν, οι νέοι νεάτερνταλ ανθρωποπίθηκοι ξεκίνησαν μιαν εκστρατεία εναντίον των κλασικών συγγραφέων όλων των παγκόσμιων λογοτεχνικών περιόδων. Ξεκινώντας από τον Ομηρο, τον οποίον ζητούν μετά βδελυγμίας να αφαιρεθεί από την ύλη των εκπαιδευτικών βαθμίδων. Δεν τον αφήνουν χωρίς παρέα στην απομόνωση και, ίσως, και στα βασανιστήρια. Μαζί του ο Σαίξπηρ, ο Νίτσε, ο Αμερικανός Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ.

Με ποιο σκεπτικό (αν μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε σοβαρά ως σκεπτόμενα, δίποδα ζώα); Τον Ομηρο, λοιπόν, με τα γνωστά, ήδη από άλλες εκδηλώσεις του αμερικανικού βίου, επιχειρήματα τον ρίχνουν στην πυρά (ενώ πιστεύαμε, οι αφελείς, πως γλιτώσαμε από την Ιερά Εξέταση, τον ναζισμό και τον σταλινισμό), διότι, λέει, είναι κείμενο που αναδεικνύει τη βία, τον ρατσισμό και τον μισογυνισμό!!! Σκεφτείτε τώρα τι θα σούρνουν στον Σαίξπηρ για τον «Οθέλλο» (είναι και σκυλάραπας!), τον «Μάκβεθ» και τον «Ληρ». Σκέψου σε ποια κιτάπια αποστροφής θα έχουν γράψει τον πατροκτόνο και αιμομείκτη Οιδίποδα, την παιδοκτόνο Μήδεια, αφήστε σε ποιο βαθύ λάκκο θα έθαβαν την Αγαύη των «Βακχών» που σκοτώνει και περιφέρει σε μανική κατάσταση το κεφάλι του γιου της στις οργιαστικές γυναικείες γιορτές του Διονύσου.

Δηλαδή, όλα τα μεγάλα ποιητικά κατορθώματα του ανθρώπου που για χιλιάδες χρόνια, όχι μόνο επιβίωσαν, αλλά συνεχίζουν στην εκπαίδευση, στην τέχνη, στις επιστήμες να αποτελούν θεμέλια του λεγόμενου δυτικού πολιτισμού, άσε που δοξάστηκαν και στην Αφρική και στην Ασία και στην Αυστραλία ως θεμέλια παιδείας και οδοδείχτες βίου. Αλλά και στην «άλλη Αμερική», των πανεπιστημίων με την εξαίσια προσφορά στην παγκόσμια γνώση (Χάρβαρντ, ΜΙΤ, Πανεπιστήμιο του Λος Αντζελες, Πρίνστον κ.ά.), τα οποία λειτουργούν ως περίκλειστα γκέτο, εστίες που συντηρούν τελείως διαφορετικές ιδέες, μεθόδους και σκοπούς γνώσης, οι επιστήμονες, ελεύθεροι από όλες τις χώρες και τις παραδόσεις της γης, στις αίθουσες που δίδαξαν ο Αϊνστάϊν, ο Τσόμσκι, ο Φώκνερ και πάνω από 60 τιμημένοι με Νομπέλ επιστήμονες από όλες τις εθνότητες και φυλές της οικουμένης, καλλιεργούν τις επιστήμες χωρίς ίχνος προκαταλήψεων και απαγορεύσεων.

Υπάρχει, βέβαια, και μια τρίτη Αμερική, των φυλετικών γκέτο, κυρίως μαύρων, ακόμη και στη πιο φιλελεύθερη Νέα Υόρκη, σε σχέση με τον Νότο. Η Αμερική των κουκουλοφόρων Κου Κλουξ Κλαν και όσων σκοτώνουν σαν τα σκυλιά νέγρους συνανθρώπους και συμπολίτες (!) τους. Αλλά ότι θα μαθαίναμε πως πολίτες αμερικανοί λογοτέχνες και πανεπιστημιακοί θα δημιουργούσαν παιδαγωγικό «κίνημα» αποπομπής από την εκπαίδευση κειμένων που, όχι μόνο επιβίωσαν 3.000 χρόνια, αλλά και γονιμοποίησαν την παγκόσμια τέχνη και μας κληροδότησαν αρχές, αξίες, μορφές, πρότυπα βίου, στρατηγικής σκέψης και συνεχίζουν να τροφοδοτούν απανταχού της Γης μοντέλα παιδείας, αυτό είναι έξω από κάθε λογική των καιρών μας. Σε μια χώρα, όπου η ψυχανάλυση έχει γίνει ένα είδος καθημερινής ασπιρίνης και βασίζεται σε δύο αρχαία ελληνικά, μυθικά αρχέτυπα βίου, το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας.

Κάποιοι, επιτρέψτε μου, αδιάβαστοι λογοτέχνες και πανεπιστημιακοί, εξορίζουν από την αίθουσα διδασκαλίας την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια», όταν στη χώρα τους η μοναδική δική τους λογοτεχνική ζώσα παράδοση είναι το γουέστερν, με τους Ινδιάνους και τους αποίκους της πολιορκίας των πόλεων με τα τείχη και τις μονομαχίες πιστολάδων που δεν είναι, παρά εξαμερικανισμένη λαϊκή μίμηση της «Ιλιάδας» και της πολιορκίας της Τροίας και της μονομαχίας Αχιλλέα – Εκτορα, Εκτορα – Αίαντα, Πάριδος – Μενελάου. Αφήνω τις «Οδύσσειες» περιπλανώμενων καουμπόις από σαλούν σε σαλούν και από πόλη σε πόλη, μονομαχώντας με τους ληστές, όπως στον «Οδυσσέα» του Τζόυς στην περιπλάνηση του ήρωα από μπαρ σε μπαρ.

Τρεις Αμερικές και ίσως και μια τέταρτη, η στρατιωτική τους Ακαδημία, που διδάσκει ως κύριο μάθημα τον Θουκυδίδη!!! Σκεφτείτε μόνο πως, όταν ιδρύθηκαν οι ΗΠΑ, για μια ψήφο έχασαν την ευκαιρία να είναι γλώσσα τους η αρχαία ελληνική!!!