Ο τέταρτος από τους 12 Καίσαρες, ο Καλιγούλας – επίσημα, ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας Γερμανικός – ήταν ένας ιδιότροπος, εύφλεκτος λαϊκιστής του πρώτου αιώνα που έμεινε στην ιστορία, ίσως άδικα, ως ο πιο τυραννικός ηγέτης της αυτοκρατορίας.

Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών που ο Καλιγούλας κατέλαβε τον ρωμαϊκό θρόνο, το αγαπημένο του καταφύγιο ήταν ένας αυτοκρατορικός κήπος αναψυχής που ονομάζεται Horti Lamiani, το Μαρ-α-Λάγκο της εποχής του. Το τεράστιο συγκρότημα κατοικιών απλωνόταν στον λόφο Esquiline, έναν από τους επτά λόφους στους οποίους χτίστηκε αρχικά η πόλη, στην περιοχή γύρω από την τρέχουσα Piazza Vittorio Emanuele II.

Εκεί, ακριβώς στην άκρη της πόλης, βίλες, ιερά και αίθουσες δεξιώσεων τοποθετήθηκαν ανάμεσα σε προσεκτικά κατασκευασμένα «φυσικά» τοπία. Μια πρώιμη εκδοχή ενός πάρκου άγριας φύσης, το Horti Lamiani περιλάμβανε οπωρώνες, σιντριβάνια, βεράντες, ένα λουτρό στολισμένο με πολύτιμα χρωματιστά μάρμαρα από όλη τη Μεσόγειο, αλλά και εξωτικά ζώα, μερικά από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και στο Κολοσσαίο.

Όταν ο Καλιγούλας δολοφονήθηκε στο παλάτι του στον Παλατινό Λόφο το 41 μ.Χ., το σώμα του μεταφέρθηκε στο Χόρτι Λαμιάνι, όπου αποτεφρώθηκε και θάφτηκε βιαστικά πριν μεταφερθεί στο Μαυσωλείο του Αυγούστου στην πανεπιστημιούπολη του Μάρτιο, βόρεια του Λόφου του Καπιτωλίου. Σύμφωνα με τον Suetonius, ο ελίτ κήπος στοιχειωνόταν από το φάντασμα του αυτοκράτορα.

Φέτος την άνοιξη, το Υπουργείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων και Τουρισμού της Ιταλίας θα ανοίξει το Μουσείο Νυμφαίου της Piazza Vittorio, μια υπόγεια γκαλερί που θα παρουσιάσει ένα τμήμα του αυτοκρατορικού κήπου που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια μιας ανασκαφής από το 2006 έως το 2015.  Κάτω από τα ερείπια ενός  συγκροτήματος διαμερισμάτων του 19ου αιώνα, βρέθηκαν πολύτιμοι λίθοι, νομίσματα, κεραμικά, κοσμήματα, κεραμικά, γυαλί καμέου, μάσκα θεάτρου, σπόροοι φυτών όπως το κίτρο, το βερίκοκο και η ακακία που είχαν εισαχθεί από την Ασία και οστά παγώνια, ελάφια, λιοντάρια, αρκούδες και στρουθοκαμήλους.

«Τα ερείπια λένε εξαιρετικές ιστορίες, ξεκινώντας από τα ζώα», δήλωσε η Mirella Serlorenzi, διευθύντρια ανασκαφών του υπουργείου Πολιτισμού. «Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ζώα, μερικά κλουβιά και μερικά τρέχουν άγρια, σε αυτό το μαγευτικό περιβάλλον.»  Η ομάδα επιστήμης αρχαιοτήτων του Πανεπιστημίου Sapienza της Ρώμης συνεργάστηκε για αυτό το έργο.

Τα αντικείμενα και τα δομικά υπολείμματα που εκτίθενται στο μουσείο ζωγραφίζουν μια ζωντανή εικόνα του πλούτου, της δύναμης και της πολυτέλειας. Μεταξύ των εκπληκτικών παραδειγμάτων της αρχαίας ρωμαϊκής τέχνης είναι περίτεχνα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, μια μαρμάρινη σκάλα, κιονόκρανα από χρωματιστό μάρμαρο και ασβεστόλιθος, και ένα χάλκινο καρφίτσα από αυτοκρατορική φρουρά με χρυσό και μαργαριτάρι. «Όλα τα πιο εκλεπτυσμένα αντικείμενα και η τέχνη που παράγεται στην Αυτοκρατορική Εποχή εμφανίστηκαν», είπε ο Δρ Serlorenzi.

Η κλασική Daisy Dunn είπε ότι τα ευρήματα ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακά από ό, τι περίμεναν οι μελετητές. «Οι τοιχογραφίες είναι απίστευτα περίτεχνες και πολύ υψηλού διακοσμητικού επιπέδου», σημείωσε ο Δρ Dunn, του οποίου το βιβλίο «In The Shadow of Vesuvius» είναι μια διπλή βιογραφία του Πλίνιου του Γέροντα – ενός σύγχρονου του Καλιγκούλα – και του ανιψιού του Πλίνιου του Νεότερου.

Σε μια υποβλητική μαρτυρία, ο φιλόσοφος Φίλων, ο οποίος επισκέφθηκε το κτήμα το 40 μ.Χ. για λογαριασμό των Εβραίων της Αλεξάνδρειας, και οι συνάδελφοί του απεσταλμένοι έπρεπε να ακολουθήσουν τον Καλιγκούλα καθώς εξέταζε τις πολυτελείς κατοικίες «εξετάζοντας τα δωμάτια των ανδρών και των γυναικείων δωματίων… και δίνοντας παραγγελίες για να γίνουν πιο εκλεπτυσμένες ακόμα » Ο αυτοκράτορας, έγραψε ο  Φίλων, «διέταξε τα παράθυρα να γεμίζουν με διαφανείς πέτρες που μοιάζουν με λευκούς κρυστάλλους που δεν εμποδίζουν το φως, αλλά που κρατούν τον αέρα και τη ζέστη του ήλιου».

Τα στοιχεία δείχνουν ότι μετά από τον βίαιο θάνατο του Καλιγκούλα – δέχτηκε επίθεση από τους σωματοφύλακές του – το σπίτι και ο κήπος επέζησαν τουλάχιστον μέχρι τη δυναστεία των Σεβέρεων, η οποία κυβέρνησε από το 193 έως το 235 μ.Χ.  Τα αγάλματα του κήπου δεν ανακαλύφθηκαν μέχρι το 1874, τρία χρόνια μετά τη Ρώμη που έγινε η πρωτεύουσα του πρόσφατα ενωμένου Βασιλείου της Ιταλίας. Με τον λόφο Esquiline στη μέση της έκρηξης του κτιρίου, ο Ιταλός αρχαιολόγος Rodolfo Lanciani αποκάλυψε μια τεράστια γκαλερί με δάπεδο από αλάβαστρο και κυματοειδείς κολώνες giallo antico, που θεωρούνται τα καλύτερα από τα κίτρινα μάρμαρα.

Αργότερα, έπεσε πάνω σε μια πλούσια συλλογη κλασικών γλυπτών που, σε κάποιο σημείο της ιστορίας του κήπου , είχαν σκόπιμα κρυφτεί για να προστατευθούν. Οι θησαυροί περιελάμβαναν το Lancellotti Discobolus, που στεγάζεται τώρα στο Εθνικό Μουσείο της Ρώμης. η Εσκιλίνη Αφροδίτη και μια προτομή του Commodus που απεικονίζεται ως Ηρακλής, τώρα στα Μουσεία του Καπιτωλίου. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα γλυπτά αφαιρέθηκαν, τέθηκαν τα θεμέλια μιας πολυκατοικίας και τα αρχαία ερείπια ξαναγεννήθηκαν.

Πριν από δεκαέξι χρόνια, το ακίνητο τριών και μισού στρεμμάτων αγοράστηκε από την Enpam, ένα ιδιωτικό ίδρυμα που διαχειρίζεται τις συντάξεις για τους Ιταλούς γιατρούς και οδοντιάτρους. Η διερευνητική διάτρηση για υπόγειο γκαράζ έξι επιπέδων έφερε στην επιφάνεια έναν πλούτο λειψάνων του πρώτου αιώνα, από τον τύπο γυαλιού παραθύρου που περιγράφεται από τον Φίλωνα έως τους σωλήνες μολύβδου με το όνομα Claudius, που ήταν θείος και διάδοχος του Caligula.

Ολόκληρο το έργο συντήρησης και αποκατάστασης 3,5 εκατομμυρίων δολαρίων αναλήφθηκε από την Enpam. «Ο νέος χώρος, στο υπόγειο του Ένπαμ, φέρνει στο φως ένα από τα μυθικά μέρη της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας, μια από τις κατοικίες στον κήπο που αγαπούν οι αυτοκράτορες», δήλωσε η διευθύτρια μουσείου Ντανιέλα Πόρο.

Νομίζουμε ότι αυτοί οι κήποι θα αγαπηθούν από όλους που θα τους «περπατήσουν» σε μερικούς μήνες από σήμερα…

Με πληροφορίες από τους New York Times

Headlines