Οι ελλείψεις και τα λάθη στη Δημόσια Υγεία προαναγγέλλουν… θύελλες: Έκθεση – κόλαφος της ΕΝΑΠ

Το ΕΣΥ έχει χιλιάδες θετικά για να “καμαρώνει”. Είναι, ακόμα, δωρεάν, στελεχώνεται από εξαιρετικούς υγειονομικούς, τηρεί ένα πρωτόκολλο πολλαπλών εξετάσεων, είναι ένα φιλόξενο σύστημα υγείας. Τόσο που σε ελληνικά νοσοκομεία έχουν επιλέξει να παρακολουθούνται ασθενείς από άλλες χώρες. Ωστόσο, τα διαχρονικά προβλήματα της Δημόσιας Υγείας μπορούσαν, ίσως, να κρυφτούν, όσο ακόμα η ζωή ήταν ευκολότερη.

Με την πανδημία αναδείχθηκαν και οι ελλείψεις του ίδιου του συστήματος και οι ελλείψεις, ή -πιο σωστά- οι αρνήσεις για πρωτοβουλίες. Μια έκθεση της Ένωσης Αποφοίτων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΝΑΠ) καταφέρνει να καταδείξει το διαχρονικό πρόβλημά που τώρα βρίσκεται μπροστά μας ως η μεγαλύτερη τροχοπέδη.

Το Δημόσιο Σύστημα Υγείας στην εποχή της πανδημίας

Το διαχρονικό πρόβλημα της υποχρηματοδότησης και της συνεπακόλουθης υποβάθμισης του ΕΣΥ, έρχεται τώρα να μας “πιάσει από τον λαιμό”. Τα προηγούμενα χρόνια η ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα και η αποστελέχωση του δημοσίου, συνοδευόμενη και από την υποβάθμιση των Κέντρων Υγείας, ως πρωτογενείς μονάδες, δημιούργησαν ένα κενό στην κάλυψη των αναγκών, ένα κενό που η πανδημία κατάφερε να αναδείξει με το χειρότερο δυνατό τρόπο. Στη χώρα μας πεθαίνουν 100 άνθρωποι την ημέρα, ενώ για ολόκληρες περιφέρειες, όπως για παράδειγμα εκείνη της Ηπείρου, δεν έχει καν προκηρυχθεί θέση γιατρού ΜΕΘ. Αυτήν την στιγμή, γιατροί από όλη τη χώρα βρίσκονται σε κατάσταση επιστράτευσης, όπου μετακινούνται κυριολεκτικά εν μία νυκτί από τα νοσοκομεία στα οποία υπηρετούν σε νοσοκομεία που είναι υποστελεχωμένα και με πολλά κρούσματα. Αυτή η επιστράτευση των υγειονομικών έχει πλάνο μέχρι και εξαμήνου.

Η έκθεση της ΕΝΑΠ με τον τίτλο “Το Δημόσιο Σύστημα Υγείας στην εποχή της πανδημίας”, θέτει τις πρώτες προβληματικές και προτείνει συντεταγμένες.

“Μέχρι τώρα, η ενίσχυση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας για την αντιμετώπιση της πανδημίας είχε χαρακτήρα έκτακτο και αποσπασματικό και δε διασφάλισε τη σταθερότητα και το απαιτούμενο βάθος της παρέμβασης. Μέσα από την παρούσα μελέτη, η ΕΝΑΠ απευθύνει τις ακόλουθες συστάσεις προκειμένου το σύστημα υγείας της χώρας να καταστεί αξιόπιστο και ικανό να αντιμετωπίσει τις έκτακτες αλλά και σταθερές υγειονομικές ανάγκες:

• Στρατηγικός Σχεδιασμός που θα χαρακτηρίζεται από σταθερότητα, θα βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα και θα προσαρμόζεται στις έκτακτες υγειονομικές συνθήκες
• Μόνιμη ενίσχυση με ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνικό εξοπλισμό
• Αύξηση της εθνικής και ενωσιακής χρηματοδότησης
• Διαφάνεια των στοιχείων, της μεθοδολογίας και των δεδομένων που αφορούν την αντιμετώπιση της πανδημίας
• Πολιτική υγείας που θα βασίζεται στην αντικειμενική ενημέρωση, το διάλογο και την κοινωνική λογοδοσία
• Αξιοκρατία στη διοίκηση του συστήματος υγείας, αναδιοργάνωση των διοικητικών δομών, σύγχρονη και δημοκρατική διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού  και απαλοιφή φαινομένων αντιδεοντολογικής και εκδικητικής αντιμετώπισης εργαζομένων
• Διασφάλιση της ισότιμης και δωρεάν πρόσβασης όλων στο σύστημα υγείας και στα μέσα πρόληψης και αντιμετώπισης της πανδημίας (τεστ, εμβόλια, κλπ)
• Ενίσχυση της ΠΦΥ, της Ψυχικής Υγείας, των Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας και όλων εκείνων των υποσυστημάτων, η σημασία των οποίων αναδείχθηκε μέσα από τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης
• Στοχευμένα μέτρα για ευπαθείς και ευάλωτες ομάδες καθώς και παρεμβάσεις με στόχευση στους κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς προσδιοριστές υγείας”, αναφέρει η ΕΝΑΠ.

Χρηματοδότηση και διαχείριση

Η μακροσκελέσης και πληρέστατη έκθεση της ΕΝΑΠ εξετάζει όλους τους παράγοντες που οδήγησαν στο υγειονομικό Βατερλώ.  Η χώρας μας βρίσκεται ανάμεσα σε αυτές που δαπάνησαν τα λιγότερα χρήματα ανά άτομο για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιουνίου 2020 του Μηχανισμού Παρακολούθησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το πώς ανταποκρίνονται τα συστήματα υγείας στην πανδημία (HSRM, Health System Response Monitor,  2020), η Ελλάδα κατατάσσεται σε χαμηλή θέση ανάμεσα σε 24 ευρωπαϊκές χώρες για τις πρόσθετες δαπάνες ενίσχυσης του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Η Ελλάδα είχε δαπανήσει μέχρι τότε 26 δολάρια ανά άτομο, τη στιγμή που η Λιθουανία είχε ξοδέψει 386 δολάρια ανά άτομο.

Η πολιτική τακτική της χρηματοδότησης του ΕΣΥ μέσα στην πανδημία χαρακτηρίζεται από προχειρότητα στην λογική των “έκτακτων μέτρων”.  Το φιάσκο με τις μοριοδοτήσεις των επικουρικών, η μη ουσιαστική οικονομική ενίσχυση του υπουργείου Υγείας προς το ΕΣΥ, ακόμα και η μη νομιμοποίηση των υγειονομικών, όλα αυτά δείχνουν τις πολύ ξεκάθαρες προθέσεις της κυβέρνησης να αποδυναμώσουν το δημόσιο σύστημα Υγείας, καταφεύγοντας σε -διά της πλαγίας, αρχικά- ενίσχυση των ιδιωτών.

Για το 2021, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του κρατικού προϋπολογισμού και στο πλαίσιο των οικονομικών και υγειονομικών δεδομένων που μας «κληροδότησε» η πανδημία, προβλέπονται μειωμένες μεταβιβάσεις προς Νοσοκομεία και Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΥΠΕ – ΠΕΔΥ) κατά 1,5% (από 1,484 δις € το 2020 σε 1,462 δις €) και μειωμένες μεταβιβάσεις για παροχές υγείας προς τον ΕΟΠΥΥ κατά 50% (από 608 εκ. € σε 300 εκ. € το 2021).

Η έκθεση της ΕΝΑΠ στέκεται σε ακόμη ένα διαχρονικό πρόβλημα του συστήματος υγείας. Όπως αναφέρει, “Επισημαίνεται επίσης ότι η μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης, όπως προβλέπεται στον Κοινωνικό Προϋπολογισμό (ΕΟΠΥΥ) και για το 2021, αποτελεί διαχρονικό χαρακτηριστικό του συστήματος υγείας. Στον περιορισμό των δαπανών υγείας έχουν συμβάλει και συστήματα αναγκαστικής συμμόρφωσης των φαρμακευτικών εταιρειών και των ιδιωτικών παρόχων υγείας στις προϋπολογισμένες δημόσιες δαπάνες υγείας (rebate και clawback). Σημειώνεται ότι αυτές οι παγιωμένες πρακτικές ασκούν αρνητική επίπτωση στις αναπτυξιακές προοπτικές των θιγόμενων εταιρειών, και πρέπει να αντικατασταθούν με παρεμβάσεις -μεταξύ άλλων- στη δομή της συνταγογράφησης και των παραγγελιών διαγνωστικών εξετάσεων. Όσον αφορά στο clawback και το rebate, αξίζει να σημειωθεί ότι έχουν αυξηθεί κατά πολύ οι δικαστικές προσφυγές των εταιριών, ενώ ελέγχεται και από την Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ε. Επιτροπής (DG COMP) το μέτρο ως ασύμβατο με το ευρωπαϊκό δίκαιο περί ανταγωνισμού”.

“Έκτακτη ανάγκη” αντί ουσιαστικής παρέμβασης

Ο δεύτερος χρόνος της πανδημίας μας βρίσκει ακόμη δέσμιους της λογικής της “έκτακτης ανάγκης” για την αντιμετώπιση του κακού, ενώ η ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκάλεσε η πανδημία στο δημόσιο νοσοκομείο, για μία διακυβέρνηση που θα ενδιαφερόταν να τονώσει το ΕΣΥ, θα γινόταν παράλληλα με την κάλυψη των ήδη υπάρχοντων προβλημάτων, όπως με την ενίσχυση των ΤΟΜΜΥ και την πρόσληψη υγειονομικών.

Ωστόσο, η πανδημία βρίσκει την κυβέρνηση να επιλέγει την τακτική της “κουβέρτας πάνω από αναμμένα κάρβουνα”. Κουκουλόνοντας τα διαχρονικά προβλήματα, το υπουργείο βρίσκει την λύση της… περικοπής των δαπανών, έναντι της αύξησης.

Η πραγματικότητα είναι ότι το πρώτο δεκάμηνο της πανδημίας αποφύγαμε την ανεξέλεγκτη διασπορά, λόγω της έγκαιρης εφαρμογής των μέτρων την καραντίνας. Ωστόσο, το δεύτερο κύμα της πανδημίας, αναδεικνύει τις τρομερές ελλείψεις, που ήταν μόνο ζήτημα χρόνου να έρθουν στην επιφάνεια.

“Ο αριθμός των τεστ ανά κρούσμα ανέρχεται σε 15,0 τη στιγμή που στην Κούβα ανέρχεται σε 79,9, στη Γαλλία σε 32,2, στη Δανία σε 30,1, στο Ισραήλ σε 25,3, στην Κύπρο σε 19,7 και στο Βέλγιο σε 14,Ο (Roser et al, Οur World in Data, 1.1.2021). Η διαχείριση αυτής της κρίσης απαιτεί πλέον σημαντικές παρεμβάσεις από την Πολιτεία σε όλα τα επίπεδα”, επισημαίνει η ΕΝΑΠ.

Η λύση βρίσκεται στη διαφάνεια

Οι σιβυλλικές δηλώσεις από τις αρμόδιες Αρχές σχετικά με την αντιμετώπιση της πανδημίας, προκάλεσαν ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση. Οι ευθύνες του Υπουργείου Υγείας, αλλά και γενικώς της κυβέρνησης, ξεκίνησαν από την πρώτη στιγμή, από τις υποσχέσεις για προσλήψεις και ΜΕΘ, μέχρι πρόσφατα τη δέσμευση του Βασίλη Κικίλια ότι η χώρα μας θα λαμβάνει 2 εκατ. εμβόλια το μήνα. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι από τις 8 Ιανουαρίου δίνεται η δυνατότητα στις χώρες της ΕΕ να αγοράσουν επιπλέον εμβόλια από τις αρχικές δόσεις που μοιράστηκαν. Η Γερμανία έχει ήδη προβεί σε αγορές, ενώ ακολουθεί η Γαλλία και άλλες χώρες. Η σιγή της Ελλάδας είναι σκανδαλώδεις.

Η ΕΝΑΠ επισημαίνει τη σημασία της διαφάνειας πολύ επιτακτικά. “Ένας τομέας που χρήζει άμεσης βελτίωσης είναι αυτό της διαφάνειας των στοιχείων, της μεθοδολογίας και των δεδομένων. Η Κυβέρνηση και οι συναρμόδιοι φορείς άσκησης πολιτικής (Υπουργείο Υγείας, Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, ΕΟΔΥ, Υγειονομικές Περιφέρειες) οφείλουν να διασφαλίσουν την πρόσβαση των πολιτών, των πολιτικών δυνάμεων, της επιστημονικής κοινότητας, της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης σε αξιόπιστα και διαφανή δεδομένα στα οποία βασίζεται η χάραξη πολιτικής σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

Στο πλαίσιο αυτό, η  Πολιτεία οφείλει:

• Να δώσει στη δημοσιότητα τα Πρακτικά των επιτροπών Προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι της Covid-19 και Αντιμετώπισης Εκτάκτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας
• Να δημοσιοποιεί τις επιστημονικές εισηγήσεις που αφορούν κρίσιμα ζητήματα της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής (περιορισμός συναθροίσεων, θρησκευτικές λειτουργίες, ΜΜΜ, εκπαίδευση, περιορισμοί σε άτομα που βρίσκονται σε συνθήκες εγκλεισμού)
• Να εγκαταστήσει ένα ενιαίο και διαφανές σύστημα καταγραφής κρουσμάτων, στο οποίο η εισροή δεδομένων θα είναι ελεγχόμενη και θα ανταποκρίνεται σε οριζόντια και εφαρμόσιμα από όλους τους φορείς κριτήρια καθώς και να ενημερώνει για την επάρκεια των τεστ ανά Διοικητική Περιφέρεια και τόπο συρροής
• Να καταστήσει προσβάσιμο σε όλους τους πολίτες τον ακριβή αριθμό ΜΕΘ και υποστηρικτικών ΜΑΦ και το ποσοστό πληρότητάς τους ανά Υγειονομική Περιφέρεια και ανά Μονάδα Υγείας
• Να γνωστοποιεί με τρόπο εύκολα προσβάσιμο σε όλους τους πολίτες τον αριθμό των Μονάδων ΠΦΥ στις οποίες μπορούν να απευθυνθούν ανά Υγειονομική Περιφέρεια και ανά τύπο δομής (Κέντρα Υγείας, ΤΟΜΥ, Περιφερειακά Ιατρεία κ.α.)
• Να δημοσιοποιήσει τον ακριβή αριθμό προσλήψεων μόνιμου και επικουρικού προσωπικού ανά Υγειονομική Περιφέρεια και Μονάδα Υγείας
• Να ανακοινώνει καθημερινά τον αριθμό των Κινητών Μονάδων του ΕΟΔΥ που επιχειρούν ανά Υγειονομική Περιφέρεια
• Να ανακοινώνει καθημερινά των αριθμό των διενεργούμενων τεστ ανά είδος
• Να δημοσιοποιεί σε τακτική βάση τον αριθμό κλινών του ιδιωτικού τομέα που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της πανδημίας ανά Υγειονομική Περιφέρεια και ανά Κλινική
• Να κάνει γνωστό τον αριθμό των ιδιωτών γιατρών που παρέχουν υπηρεσίες υγείας σε δημόσιες δομές
• Να δώσει στη δημοσιότητα τα κριτήρια επιχορήγησης των ΜΜΕ για την αναπαραγωγή μηνυμάτων δημόσιας υγείας και να προβεί σε σαφή αντιστοίχιση επιχορηγήσεων και δαπανών, ώστε να τεκμηριωθεί γιατί αυτή η υπηρεσία δεν προσφέρεται δωρεάν, όπως προβλέπεται από το θεσμικό πλαίσιο.

Η απαρέγκλιτη τήρηση της αρχής της διαφάνειας στην άσκηση πολιτικής είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την καταπολέμηση της συνωμοσιολογίας και του ανορθολογισμού, για την αναγκαία συναίνεση και συμμόρφωση των πολιτών στα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας αλλά και για την τεκμηρίωση της αναγκαιότητας και αναλογικότητας των  μέτρων περιορισμού θεμελιωδών δικαιωμάτων που παρατηρούνται το τελευταίο διάστημα”.

Τι είναι και τι πρέπει να είναι το Δημόσιο Σύστημα Υγείας

Μήνες ολόκληρους οι υγειονομικοί φωνάζουν για τα στοιχειώδη. Για όλους; Όχι για όλους, αλλά για τους ανθρώπους της πρώτης γραμμής σίγουρα ναι. Ζητούν αυξήσεις στο προσωπικό, υλικά, όπως μάσκες, στολές, αντισηπτικά, περισσότερες ΜΕΘ, Ζητούν και επιτάξεις των ιδιωτικών κλινικών, αφού ένα προς ένα τα νοσοκομεία της χώρας μετατρέπονται σε κέντρα κόβιντ, πετώντας, ουσιαστικά, εκτός ασθενείς που υπήρχαν και πριν μαυρίσει ο ήλιος. Ξαφνικά τα νοσοκομεία έχουν γίνει απαγορευτικά για τους χρόνια πάσχοντες ή τα έκτακτα περιστατικά. Αντ’αυτού, η αποδόμηση του ΕΣΥ οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε αυτά που η κυβέρνηση είχε σαφώς διακυρήξει προεκλογικά: Ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα. Αλλά, άραγε, αξίζει τόσος θάνατος για να αλλάξει η φύση του συστήματος Υγείας;

Αυτήν την στιγμή, βυθίζονται και οι εξαντλημένοι υγειονομικοί και οι ασθενείς και το Νοσοκομείο ως πυλώνας αξιακός με το δημόσιο χαρακτήρα του.

Η έκθεση της ΕΝΑΠ, που αναδεικνύει τις προβληματικές μία προς μία, είναι αποκαρδιωτική. Ωστόσο, καταφέρνει να υποδείξει τις βασικές πολιτικές επιλογές που πρέπει να πάρει η κυβέρνηση ώστε να σώσει οτιδήποτε – αν σώζεται.

Στόχος πρώτος, είναι η διαφάνεια, στόχος δεύτερος, η δικαιοσύνη.

Δικαιοσύνη και πανδημία

Οι προτάσεις της ΕΝΑΠ τίθενται με ακρίβεια και αυστηρότητα.

1. “Τα μέτρα που λαμβάνονται πρέπει να είναι δίκαια, αναγκαία και αναλογικά. Οφείλουν να έχουν ισότιμη εφαρμογή σε όλους τους πολίτες και τους χαράσσοντες πολιτική. Πρέπει να ακολουθούνται από τεκμηρίωση της αναγκαιότητας λήψης τους, η οποία να επικοινωνείται με κάθε πρόσφορο μέσο στους πολίτες. Είναι αναγκαίο να υπηρετούν το σκοπό για τον οποίο θεσπίζονται και να μη χρησιμοποιούνται ως πρόσχημα για αντιδημοκρατική περιστολή δικαιωμάτων ή για την εξυπηρέτηση άσχετων προς αυτά σκοπών σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
2. Η εφαρμοζόμενη πολιτική προστασίας της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα, όπως και παγκοσμίως, συμπεριλαμβάνει αναγκαία αλλά πρωτοφανή περιοριστικά μέτρα. Τα μέτρα αυτά ανακόπτουν την εξάπλωση της επιδημίας αλλά και προσφέρουν στις Κυβερνήσεις τον απαραίτητο χρόνο για την ενίσχυση του Συστήματος Υγείας, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη πίεση. Οι συνεχιζόμενες καταγγελίες εργαζομένων στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας και συνδικαλιστικών φορέων (ΟΕΝΓΕ, ΕΙΝΑΠ, ΠΟΕΔΗΝ κ.α.) καταδεικνύουν την ελλιπή εφαρμογή μέτρων που θα προσδώσουν στο ΕΣΥ την αναγκαία επιχειρησιακή ικανότητα ώστε να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τόσο τα περιστατικά Covid-19 όσο και τις υπόλοιπες παθήσεις. Όσο το Σύστημα Υγείας δεν ενισχύεται τόσο η αντιμετώπιση της πανδημίας θα έχει περιοριστικό/κατασταλτικό και όχι υγειονομικό πρόσημο.
3. Η πολιτική Υγείας οφείλει να περιλαμβάνει στοχευμένα μέτρα για ευπαθείς και ευάλωτες ομάδες (πρόσφυγες, μετανάστες, τοξικοεξαρτημένοι, κρατούμενοι, ψυχικά ασθενείς, άστεγοι, άτομα με αναπηρία, άτομα τρίτης ηλικίας).  Τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι προληπτικά, καθώς η τακτική της εκ των υστέρων παρέμβασης, πέραν των προφανών ζητημάτων ισότιμης υγειονομικής κάλυψης, υποκρύπτει σοβαρούς κινδύνους ανεξέλεγκτης διασποράς της πανδημίας, όπως έχει δείξει  και η εμπειρία άλλων χωρών. Η οργανωμένη και ελεγχόμενη αποσυμφόρηση των ΚΥΤ στα νησιά, με ταυτόχρονη ενίσχυση της υγειονομικής φροντίδας στους χώρους αυτούς, πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα. Είναι αναγκαίο να υλοποιηθούν και να ενισχυθούν τα εργαλεία που προσφέρει το α.33 του ν.4368/2016 και ειδικότερα η ΚΥΠΑ για τα πρόσωπα που δεν διαθέτουν AMKA. Αν και κάποιες κατηγορίες ευάλωτων προσώπων (π.χ. αιτούντες διεθνούς προστασίας, διαμένοντες για ανθρωπιστικούς λόγους) καλύπτονται πλέον από την έκδοση ΠΑΑΥΠΑ (α.118, 4636/2019), οι μετανάστες χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα εξακολουθούν να μην καλύπτονται.
4. Η πανδημία ανέδειξε το επείγον αίτημα κάλυψης των υγειονομικών αναγκών των χρόνιων ασθενών. Η ανάγκη αυτή απαιτεί την συντονισμένη συνεργασία των δομών ΠΦΥ, των Μονάδων Ψυχικής Υγείας και των τμημάτων των νοσοκομείων που παρέχουν τέτοιες υπηρεσίες, του  Προγράμματος  «Βοήθεια στο Σπίτι» ή άλλων  κοινωνικών υπηρεσιών  της Αυτοδιοίκησης και του Κράτους στο πλαίσιο ενός συστήματος Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Φροντίδας.
5. Σε μια περίοδο που η ψυχολογική επιβάρυνση του πληθυσμού εντείνεται, είναι αναγκαία η εστίαση σε πολιτικές ενίσχυσης των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας και αντιμετώπισης εξαρτήσεων. Τα υποσυστήματα Ψυχικής Υγείας και Εξαρτήσεων έχουν μέχρι τώρα μια μάλλον ασθενική ανταπόκριση στις τρέχουσες υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού.
6. Η χάραξη Πολιτικής Υγείας δεν γίνεται σε κοινωνικό κενό, αλλά πρέπει να βασίζεται σε ενδελεχή μελέτη και να συμπεριλαμβάνει παρεμβάσεις στους λεγόμενους κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς προσδιοριστές υγείας. Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας οφείλει να παρεμβαίνει κατάλληλα ώστε να διασφαλίζονται τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων, οι ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης όσων μένουν στη χώρα, οι ασφαλείς μετακινήσεις, η ασφάλεια στους χώρους εργασίας και το ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης. Δίχως αυτές τις παρεμβάσεις, που εξασφαλίζουν την κοινωνική ευημερία, η πολιτική υγείας μπορεί να χαρακτηριστεί αποσπασματική και ατελέσφορη.
7. Τα παραπάνω σημεία δεν πρέπει να ιδωθούν ως αποσπασματικά μέτρα αλλά απαιτούν συνεχή συντονισμό δράσεων και Υπηρεσιών και μπορούν να υλοποιηθούν μόνο στο πλαίσιο ενός συνεκτικού Στρατηγικού Σχεδιασμού για την Υγεία, ο οποίος απουσιάζει ως βάση για τη χάραξη πολιτικής υγείας. Ακόμα και ο πρόσφατος νόμος 4764/2020, ως εργαλείο χάραξης πολιτικής, αποτελεί παράδειγμα αποσπασματικότητας, στρατηγικού ελλείμματος, έλλειψης διαβούλεσης και κακής νομοθέτησης. Οι διατάξεις του χαρακτηρίζονται από προχειρότητα, επαναληπτικότητα, εμβαλωματική διάθεση και επικοινωνιακή προσέγγιση, τη στιγμή που απουσιάζει το κεντρικό στρατηγικό όραμα και η σαφής επιχειρησιακή στόχευση”.

Εν κατακλείδι

Εκτός από το παρόν, υπάρχει και το μέλλον. Θα συνεχίσουμε να χρειαζόμαστε το νοσοκομείο και μετά την πανδημία. Και θα πρέπει να μπορούμε να στεκόμαστε στα πόδια μας (μεταφορικά, γιατί η κυριολεξία ενέχει παγίδες) και μετά την πανδημία.

Ξεκινώντας από το μέχρι τώρα φιάσκο του εμβολιασμού και αναδεικνύοντας όλες τις ελλείψεις, είναι εύκολο να καταλήξουμε στο συμπέρασμα τι θέλουμε να είναι το Εθνικό Σύστημα Υγείας.  Υπάρχει η λογική της ιδιωτικοποίησης. κατά το αμερικανικό παράδειγμα όπου οι άποροι ή ανασφάλιστοι ασθενείς πεθαίνουν στον δρόμο, ή γίνονται σήριαλ, όπου “μαγειρεύουν” ναρκωτικά για να μπορέσουν να πληρώσουντος χημειοθεραπείες τους.

Υπάρχει και η άλλη όψη, αυτή της ανθρωπιάς και την αξιοπρέπειας, που θέλει το δημόσιο νοσοκομείο να σταθεί όρθιο και να τους χωράει όλους. Η πανδημία δεν ήταν μάθημα, είναι καταστροφή μέσα από την οποία αναδείχθηκε και επεκτάθηκε το χάος. Λύσεις υπάρχουν και βρίσκονται στις προτεραιότητες: Είναι η διαφάνεια και η δικαιοσύνη. Τα υπόλοιπα θα τα κρίνει η ιστορία.