Χειμώνιασε στην …Αραβική Άνοιξη

Η εξέγερση στην Τυνησία ήταν η πρώτη, αλλά όχι η τελευταία. Μαζικές διαδηλώσεις σε όλον τον αραβικό κόσμο μετέφεραν το μήνυμα για ελευθερία, εκδημοκρατισμό, πάταξη της διαφθοράς και της οικογενειοκρατίας. Η αρχή έγινε πράγματι στην Τυνησία μετά από μία συμβολική, αλλά και συγκλονιστική πράξη απελπισίας: τον Δεκέμβριο του 2011 ένας πλανόδιος πωλητής φρούτων, ο Μωχάμεντ Μπουαζίζι, αυτοπυρπολήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κρατική αυθαιρεσία. Ακολούθησαν μαζικές διαδηλώσεις που μετά από λίγες εβδομάδες ανάγκασαν τον αυταρχικό πρόεδρο της Τυνησίας Ζιν Ελ Αμπιντίν Μπεν Αλί να εγκαταλείψει τη χώρα και να διαφύγει στη Σαουδική Αραβία, όπου πέθανε το 2019.

Την ημέρα εκείνη, στις 14 Ιανουαρίου του 2021, η Τυνησία φαινόταν να είναι η πρώτη χώρα του αραβικού κόσμου που επιχειρεί το μεγάλο βήμα προς τη Δημοκρατία. Το 2014 η Εθνοσυνέλευση της Τυνησίας ψήφισε νέο Σύνταγμα, μετά από χρόνια αντιπαραθέσεων ανάμεσα στην κοσμική αντιπολίτευση και το ισλαμικό κίνημα «Ενάχντα».

Ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ, ο μόνος ξένος ηγέτης που παρέστη στην επίσημη τελετή για την υιοθέτηση του νέου Συντάγματος, δήλωσε πως αποτελεί πρότυπο για όλες τις χώρες της περιοχής. Ωστόσο, δέκα χρόνια αργότερα, ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει στην Τυνησία. Πρόεδρος είναι ο Καίζ Ζαγιέντ, μετριοπαθής πολιτικός χωρίς κομματικές εξαρτήσεις, που ωστόσο δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις στις αιτιάσεις για οικονομική διαχείριση, διαφθορά και φαυλοκρατία.

Δέκα χρόνια μετά την πλατεία Αλ Ταχρίρ

Επόμενη εστία αναβρασμού ήταν η Αίγυπτος.

Για εβδομάδες ολόκληρες η πλατεία Αλ Ταχρίρ, στο κέντρο του Καϊρου, κατακλυζόταν από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, οι οποίες τελικά οδήγησαν στην πτώση του αυταρχικού προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ στις 11 Φεβρουαρίου του 20. Σύντομα ο Μουμπάρακ βρέθηκε στο νοσοκομείο και αργότερα στο εδώλιο, κατηγορούμενος για τη βίαιη καταστολή των κινητοποιήσεων στην πλατεία Αλ Ταχρίρ. Τις πρώτες ελεύθερες εκλογές το 2012 κέρδισε ο ισλαμιστής Μωχάμεντ Μούρσι, ο οποίος ωστόσο ανετράπη με στρατιωτικό πραξικόπημα το καλοκαίρι του 2013.  Έκτοτε τις τύχες της Αιγύπτου ορίζει ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, τον οποίο οι επικριτές του θεωρούν πιο αυταρχικό ακόμη και από τον Μουμπάρακ.

Τραγική ήταν η εξέλιξη στη Συρία. Τον Μάρτιο του 2011 άρχισαν οι πρώτες διαδηλώσεις εναντίον του Μπασάρ Αλ Άσαντ, ο οποίος απάντησε με αιματηρή καταστολή. Η αντιπαράθεση πήρε διαστάσεις εμφυλίου πολέμου, αλλά μέσα σε λίγα χρόνια ο τακτικός στρατός, με τη βοήθεια της Ρωσίας και του Ιράν, κατάφερε να ανακτήσει τον έλεγχο στο μεγαλύτερο τμήμα της χώρας. Ωστόσο η Συρία παραμένει διαιρεμένη, με Τούρκους, Ιρανούς, Ρώσους και Αμερικανούς στρατιώτες να συνεχίζουν τις επιχειρήσεις στην επικράτειά της. Πολιτική λύση δεν διαφαίνεται.

ΝΑΤΟϊκή επέμβαση στη Λιβύη

Κοσμογονικές εξελίξεις και στη Λιβύη τον Μάρτιο του 2011 μετά την αιματηρή καταστολή διαδηλώσεων από το καθεστώς του Μουαμάρ Καντάφι. Στρατιωτική συμμαχία που συγκρότησαν από κοινού ΗΠΑ, Γαλλία και Μ.Βρετανία εξαπέλυσε επίθεση με την έγκριση του ΟΗΕ. Τον Οκτώβριο, ο Μουαμάρ Καντάφι, μετά από 40 χρόνια στην εξουσία, αποχωρεί, συλλαμβάνεται και τελικά εκτελείται στη γενέτειρά του, τη Σύρτη. Αρχίζουν οι συγκρούσεις ανάμεσα σε αντιμαχόμενα κυβερνητικά σχήματα, με τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίζει τελικά την κυβέρνηση εθνικής συμφωνίας υπό τον πρωθυπουργό Φαγέζ Αλ Σαράζ. Οι ένοπλες συγκρούσεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα, ωστόσο έχουν αρχίσει και πάλι συνομιλίες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, με προοπτική να διεξαχθούν ελεύθερες εκλογές το 2022.

Χάος επικρατεί και στην Υεμένη. Το 2012, μετά από μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, παραιτήθηκε ο πανταχόθεν βαλλόμενος ηγέτης της χώρας Αλ Αμπντουλάχ Σαλέχ, αλλά η Υεμένη κύλησε και πάλι στην άβυσσο του εμφυλίου πολέμου. Το 2014 οι σιίτες αντάρτες Χούθι κατέλαβαν μέρος της χώρας, εκδιώκοντας από την πρωτεύουσα Σαναά τη νέα κυβέρνηση του Αμπέντ Ράμπο Μανχούρ Χαντί, την οποία όμως από το 2015 στηρίζει η γειτονική Σαουδική Αραβία.

Οι Σαουδάραβες θεωρούν σύμμαχο του Ιράν τους Χούθι, τους οποίους πρόσφατα οι ΗΠΑ ανακήρυξαν «τρομοκρατική οργάνωση». Η τελευταία αναλαμπή της Αραβικής Άνοιξης ήταν στο Μπαχρέιν, όπου η πλειονότητα του πληθυσμού- Σιίτες μουσουλμάνοι- διαδήλωνε την αντίθεσή τους προς το Παλάτι, στο οποίο κυριαρχούν οι Σουνίτες. Το παρών δίνει και εδώ η Σαουδική Αραβία, που βοήθησε τον τακτικό στρατό να πατάξει τις κινητοποιήσεις στην πρωτεύουσα Μανάμα.

Γιάννης Παπαδημητρίου (DPA)