Η αμετροέπεια στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης: «Ένας σύγχρονος «πίθος των Δαναΐδων»

Της Στέλλας Τζιμπιλή*

Η διάσημη ρήση που αποτέλεσε συνώνυμο της ελευθερίας του λόγου:«Διαφωνώ με ό,τι λες αλλά θα υπερασπίζομαι μέχρι θανάτου το δικαίωμα σου να το λες», δε φαίνεται να επηρεάζει τις πολιτικές πρακτικές που ακολουθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ειδικά τον τελευταίο καιρό. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί το μπλοκάρισμα ανάρτησης  του τέως προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ που αφορούσε στα τραγικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στο Καπιτώλιο πριν από λίγες μέρες. Στο παρόν στάδιο βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα ηθικό προβληματισμό που σχετίζεται άμεσα με την ελευθερία του λόγου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα όρια που τίθενται από τη στιγμή που απειλείται ο ιερός θεσμός της Δημοκρατίας. Ούτως ειπείν τα ερωτήματα που εγείρονται είναι τα εξής: Σε ποιά περίπτωση η ελευθερία του λόγου απειλεί τη Δημοκρατία, πώς ορίζονται τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία και την ασυδοσία και εν τέλει ποιος θέτει αυτά τα όρια;

Η δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις  με την έννοια ότι ο οποιοσδήποτε  έχει τη δυνατότητα να εκφράσει τις απόψεις του. Ωστόσο είναι άξιο λόγου να αναφερθεί το γεγονός ότι  η προαναφερόμενη  ελευθερία που κυριαρχεί είναι άμεσα συνυφασμένη με το πολίτευμα, την κουλτούρα, ακόμη και με την επίσημη θρησκεία της κάθε χώρας. Για παράδειγμα στις πιο προοδευτικές κοινωνίες, όπως αυτές της Ευρώπης και των ΗΠΑ, όπου η ελευθερία του λόγου θεωρείται δεδομένη και κατοχυρωμένη ως ένα από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, μόλις τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν οι λεγόμενοι μηχανισμοί ελέγχου διάδοσης ψευδών ειδήσεων.

Κατά συνέπεια σε αυτήν την περίπτωση ο λόγος απειλεί τη Δημοκρατία, από τη στιγμή που κατευθύνει τις μάζες προς μία λανθασμένη κατεύθυνση ή προς  ακραίες αντιδράσεις. Αν, όμως, αναφερόμαστε  σε μία χώρα, όπως  τη Σαουδική Αραβία, όπου η ελευθερία του λόγου κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι, μια απλή δήλωση για παράδειγμα στο twitter που αντίκειται σε βασικές ιδεολογικές  αρχές του εν λόγω κράτους μπορεί να ισοδυναμεί ακόμη και με δέκα χρόνια φυλάκισης.

Κατά πόσο η ελευθερία δύναται να αποτελέσει συνώνυμο της ασυδοσίας είναι κάτι που αφορά στον ίδιο τον άνθρωπο, διότι ο ίδιος μόνο μπορεί να θέσει τα όρια. Τουτέστιν τα όρια της ελευθερίας του λόγου σχετίζονται άμεσα  με την παιδεία, το πνευματικό υπόβαθρο, την πολιτισμική ταυτότητα και τις πολιτικές πεποιθήσεις του. Ο λόγος προσδιορίζεται και καθορίζεται αυστηρά από τις προαναφερόμενες συνιστώσες. Ωστόσο η μαξιμαλιστική προσέγγιση που οι ίδιοι οι άνθρωποι έχουν προσδώσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είτε αυτή αφορά στην προβολή, στη διαφήμιση, στην επικοινωνία είτε στην απλή διατύπωση ιδεών, αποδεικνύεται στις μέρες μας  άκρως επικίνδυνη.

Χιλιάδες χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης  ανά τον κόσμο μοιάζουν ως άλλοι «φυλακισμένοι στο υπερσύγχρονο σπήλαιο της τεχνολογίας», καθώς έχουν απωλέσει την έλλειψη του μέτρου(ως προς τη διαχείριση και την ποιότητα των αναρτήσεων τους). Ως εκ τούτου οι ίδιοι φαίνεται να μην επιθυμούν να απελευθερωθούν από τα δεσμά τους, διότι δεν ικανοποιούνται από τα δεδομένα της « πραγματικής τους ζωής» ή διότι δεν έχουν συνειδητοποιήσει την απόλυτη εξάρτησή τους από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.  Η φωνή τους, (σύμφωνα πάντα με την κοσμοθεωρία τους), ακούγεται πιο δυνατά στο χώρο των αποκαλούμενων «social media». Κατά συνέπεια οι όποιοι περιορισμοί στην ελεύθερη έκφραση των ιδεών τους καθίστανται ανίσχυροι να αναχαιτίσουν την αδηφάγα επιθυμία τους για έναν ακόμη λόγο ύπαρξης.

• Η Στέλλα Τζιμπιλή είναι φιλόλογος