ICARUS : Ένα φιλόδοξο πρότζεκτ παρακολουθεί τις μεταναστεύσεις των ζώων

Πέρσι το φθινόπωρο, ομάδες επιστημόνων άρχισαν να ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο για να παρακολουθήσουν και να αιχμαλωτίσουν χιλιάδες ζώα. Ρινόκερους στη Νότια Αφρική, κοτσύφια στη Γαλλία, νυχτερίδες στη Ζάμπια. Ο στόχος τους ήταν να τοποθετήσουν επάνω τους μια σειρά συσκευών γεωεντοπισμού που λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια και ζυγίζουν λιγότερα από πέντε γραμμάρια. Τα δεδομένα που συλλέγονται από αυτές τις συσκευές, θα καταλήξουν σε ένα νέο, φιλόδοξο πρότζεκτ που θα διαρκέσει δύο δεκαετίες και θα κοστίσει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια. Το όνομα αυτού: Διεθνής Συνεργασία για την Έρευνα των Ζώων με Χρήση του Διαστήματος, ή αλλιώς πρόγραμμα ICARUS.

Κάθε συσκευή θα συγκεντρώσει στοιχεία για την τοποθεσία και τη φυσιολογία του ζώου που τη φέρει, όπως επίσης και για το μικροκλίμα, τα οποία στη συνέχεια θα μεταδίδονται στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, ο οποίος με τη σειρά του θα τα προωθεί σε υπολογιστές στη γη.

Έτσι, οι επιστήμονες θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τις μαζικές μετακινήσεις άγριων ζώων στον πλανήτη με τρόπους που θα ήταν αδιανόητοι μέχρι πρόσφατα. Τα στοιχεία θα ρέουν αδιάκοπα, σε όλη τη διάρκεια της ζωής των ζώων και σχεδόν από κάθε γωνία του πλανήτη στην οποία θα μπορούσαν να βρεθούν.

Με αυτό τον τρόπο, το ICARUS θα μπορούσε να αλλάξει άρδην τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την κινητικότητα στον πλανήτη μας που αλλάζει. Η έκταση και η σημασία των κινήσεων των ζώων είχε υποτιμηθεί επί ολόκληρες δεκαετίες και, παρά το γεγονός ότι συνυπάρχουμε με αυτά, ο τρόπος που κινούνται παραμένει σε μεγάλο βαθμό ασαφής.

Το μόνο που αφήνουν πίσω τους είναι μερικά ίχνη. Όμως μέχρι πρόσφατα, η άγνοιά μας για το ζήτημα δεν θεωρούνταν σημαντικό κενό στην επιστημονική γνώση. Και μέχρι πρόσφατα, δεν πιστευόταν ότι οι κινήσεις τους ήταν και τόσο συχνές, αφού αρκετοί ζωολόγοι στο παρελθόν θεωρούσαν ότι το κάθε είδος ανήκε σε μια μοναδική τοποθεσία.

Όμως εδώ και λίγες δεκαετίες, νέα στοιχεία έχουν δείξει ότι τα ζώα κινούνται πιο μακριά, πιο αποφασιστικά και με πιο περίπλοκους τρόπους από ό,τι πιστεύαμε. Και αυτές οι κινήσεις, υποπτεύονται οι περιβαλλοντολόγοι, ενδέχεται να είναι κρίσιμες για να αντιληφθούμε μια σειρά από διαδικασίες που περιλαμβάνουν την εξάπλωση ασθενειών και την ικανότητα προσαρμογής των ειδών μετά την απώλεια των οικοσυστημάτων τους. Το ICARUS θα επιτρέψει στους επιστήμονες να παρακολουθήσουν για πρώτη φορά σχεδόν το σύνολο αυτών των κινήσεων, δημιουργώντας αυτό που ο ιδρυτής του, Μάρτιν Βικέλσκι, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Συμπεριφορά των Ζώων στη Γερμανία, αποκαλεί «internet of animals», στα πρότυπα του Internet of Things.

Απαντώντας σε ερωτήματα για τις τοποθεσίες στις οποίες κινούνται, ζουν και πεθαίνουν τα ζώα, τον τρόπο που έλκονται από νέα, άγνωστα οικοσυστήματα, οι επιστήμονες θα μπορέσουν να αντλήσουν πολύτιμες πληροφορίες που θα βοηθήσουν στη διατήρηση των ειδών, αλλά και να κατανοήσουν καλύτερα οικολογικές διαδικασίες, από την κλιματική αλλαγή μέχρι τον τρόπο δημιουργίας των οικοσυστημάτων και εξέλιξης των ασθενειών.

Στο παρελθόν, η έλλειψη αποδείξεων για τις κινήσεις των ζώων είχε ερμηνευτεί από τους επιστήμονες ως απόδειξη της έλλειψης κίνησης. Αυτό σήμαινε ότι, για παράδειγμα, αδυνατούσαν να αντιληφθούν το ρόλο που διαδραμάτιζαν τα ζώα στη διασπορά των σπόρων, ενώ θεωρούσαν δεδομένο ότι η καταστροφή των οικοσυστημάτων στα οποία ζουν θα μεταφραζόταν και στην εξαφάνισή τους.

Επιπλέον, η υπόθεση ότι, για παράδειγμα, ο Έμπολα μεταδίδεται από τις νυχτερίδες, δεν συνοδεύεται και από γνώση των τοποθεσιών στις οποίες είχαν κινηθεί και επικρατούσε η υπόθεση ότι οι μετακινήσεις των ζώων, που δεν θεωρούνταν ποτέ φυσικές, οδηγούν στη μεταφορά ασθενειών και στην διατάραξη των οικοσυστημάτων στα οποία αυτά καταλήγουν.

Αν και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποια ευρήματα θα έρθουν στο φως μέσω του ICARUS, είναι πιθανό να ανατρέψουν τις μέχρι τώρα εικασίες μας. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να μεταμορφώσει την οικολογία από ένα πεδίο που περιγράφει τον φυσικό κόσμο και τους κατοίκους του σε ένα που προβλέπει το μέλλον τους. κάθε χρόνο, δισεκατομμύρια δολάρια εξαρτώνται από την κίνηση των ειδών και την κατανομή τους στον πλανήτη, καθώς οι μεταναστεύσεις τους επηρεάζουν την ποσότητα των ψαριών στη θάλασσα, την ισχύ των παθογόνων που συναντάμε, τους θηρευτές που απειλούν τα ζώα που εκτρέφουμε και τα πουλιά και τα λουλούδια που ομορφαίνουν τον κόσμο γύρω μας. Όμως κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς πότε φτάνουν οι νυχτερίδες στο οποιοδήποτε δάσος ή αν οι ελέφαντες που τρέχουν ουρλιάζοντας στο δάσος έχουν αισθανθεί μια επικείμενη φυσική καταστροφή.

Μέσα από το ICARUS, οι επιστήμονες ίσως μπορέσουν να εντοπίσουν κοινές στρατηγικές μεταξύ των πληθυσμών και των ειδών, παρατηρώντας τους τρόπους με τους τρόπους με τους οποίους διαφορετικά είδη ξεπερνούν εμπόδια όπως οι δρόμοι και οι λεωφόροι και εκμεταλλεύονται περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως τα ρεύματα της θάλασσας και του ανέμου.

Συγκρίνοντας τα δεδομένα της παρατήρησης με εκείνα για τον καιρό, το κλίμα και τη βλάστηση, μπορούν να αποκαλύψουν πώς επηρεάζει τις κινήσεις των ζώων ο κατακερματισμός των οικοσυστημάτων τους, ποιες διαδρομές ακολουθούν για να κινηθούν, πού κάνουν στάσεις, πότε αξιοποιούν περιβαλλοντικές ή ατμοσφαιρικές παραμέτρους για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες κίνησής τους, αλλά και πώς θα τα πήγαιναν αν αυτές οι παράμετροι αφαιρούνταν ή άλλαζαν, φέρνοντάς μας έτσι κοντά σε ένα μέλλον στο οποίο οι κινήσεις των ζώων θα μπορούσαν να προβλεφθούν, όπως ο καιρός. Οι πιθανές εφαρμογές αυτών των προβλέψεων περιλαμβάνουν την αποτροπή επιδημιών, τη διαχείριση τοπίων και τη συντήρηση της βιοποικιλότητας.

Τα ευρήματα μπορούν να αλλάξουν πλήρως την εικόνα μας για τις συνήθειες των ζώων, την ικανότητά τους να προσανατολίζονται και τις γνωστικές τους ικανότητες, επιφέροντας δυνητικά και ηθικές και πολιτικές μετατοπίσεις, αφού μέρος της συμπεριφοράς μας απέναντί τους στηρίζεται στην αντίληψή μας ότι διαθέτουμε μοναδικές γνωστικές δεξιότητες. Επίσης μπορεί να δείξει ότι δεν έχουμε κατανοήσει σωστά τον ρόλο των γεωγραφικών εμποδίων στο δικό μας μεταναστευτικό παρελθόν και ότι έχουμε υπερτιμήσει τη σημασία τους για τις μεταναστεύσεις του μέλλοντος. Δεν αποκλείεται ο πλανήτης μας να διατρέχεται από «περιβαλλοντικές λεωφόρους» που επιτρέπουν… ξεκούραστες μεταναστεύσεις της άγριας ζωής σε όλο τον πλανήτη. Ήδη έχουν υπάρξει μελέτες μοντελοποίησης που έχουν χρησιμοποιήσει τέτοιου είδους μονοπάτια ως πιθανή εξήγηση για τις διαδρομές των μεταναστευτικών πτηνών, που συχνά είναι μεγαλύτερες από ό,τι απαιτείται.

Υπήρξαν πολλοί λόγοι που οι επιστήμονες ιστορικά υποτιμούσαν τη ζωική κινητικότητα.

Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγεται και ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε την εγκατάσταση και τη μετανάστευση των ανθρώπων. Οι μαζικές μετακινήσεις σε σύντομα χρονικά διαστήματα απαιτούν προσεκτική οργάνωση και πλοήγηση. Χωρίς τη βοήθεια των σύγχρονων τεχνολογιών, ο άνθρωπος δεν θα τα κατάφερνε με τις ταχύτητες που επιτυγχάνουν τόσα άλλα είδη. Ακόμη και με τη βοήθεια προηγμένης τεχνολογίας πλοήγησης και χαρτών που αναπτύχθηκαν στη διάρκεια αιώνων, πολλοί από εμάς χανόμαστε. Και από τη στιγμή που συχνά φανταζόμαστε τα άγρια είδη σαν «ανόητα ρομπότ», όπως το έθεσε ο ζωολόγος Ντόναλντ Ρ. Γκρίφιν, είναι δύσκολο να πιστεύουμε ότι τα καταφέρνουν τόσο καλύτερα από εμάς, τη στιγμή που αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως τόσο ανώτερό τους. Όπως σημειώνει στους Times της Νέας Υόρκης ο περιβαλλοντολόγος Ραν Νέιθαν, «Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι τα ζώα είναι πολύ ικανά, αλλά όχι έξυπνα».

Το σημαντικότερο ίσως ερώτημα που ενδέχεται να απαντηθεί, είναι γιατί πεθαίνουν κάποια ζώα, ο πληθυσμός των οποίων σημειώνει μείωση χωρίς οι επιστήμονες να αντιλαμβάνονται μέχρι τώρα τους λόγους.

Πηγή: New York Times