Το Ισραήλ δεν είναι μια δημοκρατική χώρα, αλλά ένα «καθεστώς απαρτχάιντ» που επιβάλει την εβραϊκή ανωτερότητα σε όλα τα εδάφη που βρίσκονται στον έλεγχό του, ισχυρίζεται μια από τις μεγαλύτερες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, σε ένα άρθρο θέσης που έχει προκαλέσει αντικρουόμενες αντιδράσεις.

Σε άρθρο του στον Guardian, ο Χαγκάι Ελ-Αντ, ένας ισραηλινός ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης B’Tselem, αναφέρει:

«Είναι αδύνατον να ζήσεις έστω και μια μέρα στο Ισραήλ-Παλαιστίνη χωρίς να έχεις την αίσθηση ότι το μέρος αναδιαμορφώνεται διαρκώς προς το όφελος ενός λαού και μόνο: Των Εβραίων. Κι όμως, ο μισός πληθυσμός που ζει ανάμεσα στον ποταμό Ιορδάνη και την Μεσόγειο θάλασσα είναι Παλαιστίνιοι. Το χάσμα ανάμεσα στις βιωμένες πραγματικότητες των μεν και των δε γεμίζει τον αέρα, αιμορραγεί, είναι απλωμένο σε ολόκληρη τη χώρα.

»Δεν αναφέρομαι μόνο στις επίσημες ανακοινώσεις που το καθιστούν σαφές, παρά το γεγονός ότι είναι αρκετές, όπως η δήλωση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου το 2019 ότι «το Ισραήλ δεν είναι το κράτος όλων των πολιτών του» ή τον βασικό νόμο του «εθνικού κράτους» που αναφέρεται στην «εξέλιξη της εβραϊκής εγκατάστασης ως εθνική αξία». Αυτό που προσπαθώ να περιγράψω είναι μια βαθύτερη αίσθηση των ανθρώπων ως επιθυμητών ή ανεπιθύμητων, που θα φέρει μια βαθύτερη κατανόηση για τη χώρα μου, στην οποία εκτίθεμαι σταδιακά από την πρώτη μέρα της ζωής μου, όταν γεννήθηκα στην Χάιφα. Πλέον είναι αδύνατον να συνεχίσουμε να αποφεύγουμε αυτή τη συνειδητοποίηση.

»Αν και υπάρχει δημογραφική αντιστοιχία μεταξύ των δύο λαών που ζουν εδώ, ο τρόπος διαχείρισης της ζωής προσφέρει μόνο σε μια εθνική ομάδα τη συντριπτική πλειοψηφία της πολιτικής εξουσίας, των χερσαίων πόρων, των δικαιωμάτων, των ελευθεριών και της προστασίας. Είναι πραγματικό κατόρθωμα που αυτού του είδους η αποστέρηση συνεχίζεται. Και γίνεται ακόμη μεγαλύτερο όταν αυτή η συνθήκη διαφημίζεται επιτυχώς ως δημοκρατία, η οποία απλώς συνοδεύεται από μια προσωρινή κατοχή. Στην πραγματικότητα, μια κυβέρνηση εξουσιάζει τους πάντες και τα πάντα ανάμεσα στον ποταμό και τη θάλασσα, ακολουθώντας την ίδια οργανωτική αρχή σε κάθε μέρος που βρίσκεται υπό τον έλεγχό της, εργαζόμενη για την επέκταση και τη συνέχιση της υπεροχής μιας ομάδας ανθρώπων, των Εβραίων, επί μίας άλλης, των Παλαιστινίων. Αυτό είναι ένα απαρτχάιντ.

»Δεν υπάρχει ούτε ένα τετραγωνικό εκατοστό στην περιοχή που ελέγχει το Ισραήλ, στο οποίο ένας Παλαιστίνιος και ένας Εβραίος να αντιμετωπίζονται ως ίσοι. Οι μόνοι άνθρωποι πρώτης κατηγορίας είναι οι εβραίοι πολίτες, όπως εγώ, και απολαμβάνουμε αυτό το κύρος τόσο εντός των γραμμών που ορίστηκαν το 1967 όσο και έξω από αυτές, στη Δυτική Όχθη. Χωρισμένοι από το διαφορετικό προσωπικό κύρος που τους αποδίδεται και από τις πολλές παραλλαγές κατωτερότητας στην οποία τους υποβάλει το Ισραήλ, οι Παλαιστίνοι που ζουν υπό την ισραηλινή εξουσία ενώνονται από την κοινή τους μοίρα, που τους έχει καταδικάσει στην ανισότητα.

»Σε αντίθεση με το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, η δική μας εκδοχή, το απαρτχάιντ 2.0, αν προτιμάτε, αποφεύγει συγκεκριμένα είδη βαναυσότητας. Δεν πρόκειται να βρείτε πινακίδες σε παγκάκια που να ανακοινώνουν ότι αυτά προορίζονται «μόνο για λευκούς». Εδώ, η «προστασία του εβραϊκού χαρακτήρα» μιας κοινότητας –ή και του ίδιου του κράτους- είναι ένας από τους αμέτρητους ευφημισμούς που χρησιμοποιούνται για να κρύψουν την αλήθεια. Όμως η ουσία παραμένει κοινή. Οι ορισμοί του Ισραήλ μπορεί να μην στηρίζονται στο χρώμα του δέρματος, όμως αυτό δεν έχει πραγματική σημασία: Η λογική της υπεροχής ενός λαού επί ενός άλλου είναι η καρδιά του ζητήματος, και αυτή είναι που θα πρέπει να νικηθεί.

»Μέχρι την ψήφιση του νόμου για το εθνικό κράτος, το κυριότερο μάθημα που φαίνεται να έχει πάρει το Ισραήλ από το τέλος του νοτιοαφρικανικού απαρτχάιντ είναι ότι θα πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβολικά σαφείς ανακοινώσεις και νόμοι. Τέτοιου είδους κινήσεις μπορούν να προκαλέσουν ηθικές επικρίσεις και, εντέλει –Θεός φυλάξοι- να επιφέρουν πραγματικές συνέπειες. Αντί για αυτές, η υπομονετική, διακριτική και σταδιακή συσσώρευση ρατσιστικών πρακτικών τείνει να αποτρέπει τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας, ιδιαιτέρως όταν ένα κράτος είναι πρόθυμο να συμφωνήσει στα λόγια με τα στάνταρ και τις προσδοκίες της.

»Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η εβραϊκή υπεροχή και στις δύο πλευρές της πράσινης γραμμής και έτσι εφαρμόζεται.

»Κατασκευάζουμε δημογραφικά τη σύνθεση του πληθυσμού, επιδιώκοντας την αύξηση του αριθμού των Εβραίων και τη μείωση του αριθμού των Παλαιστινίων. Επιτρέπουμε την εβραϊκή μετανάστευση –με αυτόματη πολιτογράφηση- σε οποιοδήποτε μέρος βρίσκεται υπό ισραηλινό έλεγχο. Για τους Παλαιστίνιους ισχύει το αντίθετο: Δεν μπορούν να αποκτήσουν πολιτικά δικαιώματα σε οποιοδήποτε μέρος ελέγχει το Ισραήλ, ακόμη και αν πρόκειται για τον τόπο καταγωγής της οικογένειάς τους.

»Κατασκευάζουμε εξουσία απονέμοντας και αποστερώντας πολιτικά δικαιώματα. Όλοι οι εβραίοι πολίτες έχουν δικαίωμα ψήφου (και κάθε Εβραίος μπορεί να γίνει πολίτης), όμως λιγότερο από το 25% των Παλαιστινίων που βρίσκονται υπό ισραηλινή εξουσία έχουν υπηκοότητα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ψηφίσουν. Στις 23 Μαρτίου, όταν οι Ισραηλινοί ψηφίσουν για τέταρτη φορά μέσα σε δύο χρόνια, δεν θα είναι μια «γιορτή της δημοκρατίας», όπως αποκαλούνται συχνά οι εκλογές. Στην πραγματικότητα, θα είναι ακόμη μια μέρα που οι Παλαιστίνοι θα παρακολουθούν άλλους ανθρώπους να κρίνουν το μέλλον τους, χωρίς οι ίδιοι να έχουν πολιτικά δικαιώματα.

»Κατασκευάζουμε τον έλεγχο της γης οικειοποιούμενοι τεράστιες εκτάσεις παλαιστινιακών εδαφών, αποκλείοντάς τους από την ανάπτυξή τους ή χρησιμοποιώντας τες για την οικοδόμηση εβραϊκών πόλεων, γειτονιών και εγκαταστάσεων. Εντός της πράσινης γραμμής, αυτή η πρακτική ακολουθείται από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948. Στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Δυτική Όχθη, αυτή η πρακτική ακολουθείται από το 1967, όταν τέθηκαν υπό κατοχή. Ως αποτέλεσμα, οι παλαιστινιακές κοινότητες, όπου και αν βρίσκονται ανάμεσα στη θάλασσα και το ποτάμι, αντιμετωπίζουν μια πραγματικότητα γεμάτη κατεδαφίσεις, εκτοπισμούς, φτώχεια και συνωστισμό, τη στιγμή που οι πόροι της ίδιας αυτής γης κατευθύνονται προς την περαιτέρω ανάπτυξη των Εβραίων.

»Και κατασκευάζουμε –ή μάλλον περιορίζουμε- την κινητικότητα των Παλαιστίνιων. Η πλειοψηφία τους, που δεν είναι ούτε πολίτες ούτε κάτοικοι, εξαρτώνται από τις άδειες που τους παραχωρεί το Ισραήλ για να κινηθούν στο εσωτερικό μιας περιοχής ή από τη μία περιοχή στην άλλη, αλλά και για να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Για τους δύο εκατομμύρια ανθρώπους της λωρίδας της Γάζας, οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί είναι ακόμη πιο αυστηροί. Δεν πρόκειται απλώς για ένα «μαύρο κράτος» κατά τα πρότυπα της Νοτίου Αφρικής, γιατί το Ισραήλ την έχει μετατρέψει σε μια από τις μεγαλύτερες ανοιχτές φυλακές του πλανήτη.

»Η Χάιφα, η πόλη στην οποία γεννήθηκα, χαρακτηριζόταν από δημογραφική αντιστοιχία μεταξύ των δύο λαών μέχρι το 1948. Από τους περίπου 70.000 Παλαιστίνιους που ζούσαν εκεί πριν τη Νάκμπα, πλέον έχουν μείνει λιγότεροι από 10.000. Σχεδόν 73 χρόνια έχουν περάσει από τότε, και πλέον δημογραφική αντιστοιχία των δύο λαών χαρακτηρίζει ολόκληρη την περιοχή του Ισραήλ-Παλαιστίνης. Γεννήθηκα εδώ. Θέλω –σκοπεύω- να μείνω. Όμως θέλω –απαιτώ- να ζήσω ένα πολύ διαφορετικό μέλλον.

»Το παρελθόν έχει σημαδευτεί από τραύμα και αδικία. Στο παρόν, παράγονται όλο διαρκώς όλο και περισσότερες αδικίες. Το μέλλον πρέπει να είναι διαφορετικό. Να στηριχτεί στην καταδίκη της ανισότητας, τη δέσμευση στη δικαιοσύνη και στην ανθρωπιά που μοιραζόμαστε. Ο χαρακτηρισμός του καθεστώτος ως απαρτχάιντ δεν συμβαίνει σε μια στιγμή απελπισίας: Αντιθέτως, συμβαίνει σε μια στιγμή ηθικής διαύγειας, είναι ένα βήμα στο μακρύ μονοπάτι που μας δείχνει η ελπίδα. Πρέπει να δούμε την αλήθεια κατάματα, να την αποκαλέσουμε με το όνομά της για να φτάσουμε στην οικοδόμηση ενός δίκαιου μέλλοντος».

Τι απαντά το Ισραήλ

Από την πλευρά της, η πρεσβεία του Ισραήλ στη Βρετανία σχολίασε στον Guardian μέσω του εκπροσώπου της, Οχάντ Ζεμέτ τη σχετική έκθεση της B’Tselem: «Το Ισραήλ απορρίπτει τους ψευδείς ισχυρισμούς της υποτιθέμενης έκθεσης, καθώς δεν στηρίζονται στην πραγματικότητα αλλά σε μια παραμορφωμένη από την ιδεολογία οπτική», ενώ τη χαρακτήρισε «εργαλείο προπαγάνδας».

Ο χαρακτηρισμός του Ισραήλ ως «καθεστώς απαρτχάιντ» από την οργάνωση, έρχεται μετά τις απειλές προσάρτησης εκ μέρους του Ισραήλ, που σύμφωνα με τους ακτιβιστές αποδεικνύουν τον μόνιμο χαρακτήρα της κατοχής, αλλά και εξαιτίας πρόσφατης νομοθεσίας που ορίζει αυξημένα πολιτικά δικαιώματα για τους Εβραίους σε σχέση με τους Άραβες.

Μια άλλη ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Yesh Din, δημοσίευσε νομική άποψη πέρσι το καλοκαίρι στην οποία υποστήριξε επίσης ότι στη Δυτική Όχθη επικρατούν συνθήκες απαρτχάιντ.

Όμως η έκθεση του B’Tselem πηγαίνει πιο πέρα, ισχυριζόμενη ότι το Ισραήλ έχει επιβάλει σε όλη την επικράτειά του ένα σύστημα που αναγνωρίζει πλήρη δικαιώματα σε όλους τους εβραίους πολίτες, ενώ παράλληλα χωρίζει τους Παλαιστίνιους σε τέσσερα επίπεδα διαβαθμισμένων δικαιωμάτων με βάση τον τόπο διαμονής τους, κανένα εκ των οποίων δεν συνοδεύεται από τα πλήρη δικαιώματα που απολαμβάνουν οι Εβραίοι.

Στον πάτο της κλίμακας, καταλήγει η έκθεση, βρίσκονται τα περίπου 2 εκατ. Παλαιστίνοι της Λωρίδας της Γάζας που ζουν την ανέχεια και διοικούνται από τη Χαμάς, όμως στην πραγματικότητα σύμφωνα με το B’Tselem βρίσκονται υπό ισραηλινό έλεγχο εξαιτίας της ισχυρής στρατιωτικής παρουσίας.

Στην κορυφή βρίσκονται οι περίπου 2,7 εκατ. παλαιστίνιοι «υπήκοοι» της Δυτικής Όχθης που έχουν περιορισμένα δικαιώματα αυτοδιοίκησης, παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με την ΜΚΟ η Παλαιστινιακή Αρχή «παραμένει κατώτερη από το Ισραήλ και μπορεί να ασκήσει την περιορισμένη εξουσία της μόνο με τη συναίνεσή του».

Απαντώντας σε αυτούς και άλλους ισχυρισμούς, ο Ζεμέτ υποστήριξε ότι όλοι οι Ισραηλινοί έχουν πλήρη δικαιώματα, ενώ οι Άραβες «εκπροσωπούνται σε κάθε κομμάτι της κυβέρνησης, στο ισραηλινό κοινοβούλιο, στα δικαστήρια (συμπεριλαμβανομένου και του ανώτατου δικαστηρίου), στις δημόσιες υπηρεσίες, ακόμη και στα διπλωματικά σώματα, μέσω των οποίων εκπροσωπούν το κράτος του Ισραήλ σε όλο τον κόσμο».

Το 2017, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή του ΟΗΕ για τη Δυτική Ασία έγινε το πρώτο σώμα του ΟΗΕ που κατηγόρησε το Ισραήλ για απαρτχάιντ, μια κίνηση που ο πρώην υπουργός εξωτερικών της χώρας παρομοίασε με ναζιστική προπαγάνδα. Η ηγεσία του ΟΗΕ δεν υποστήριξε τη δημοσίευση της έκθεσης, που αργότερα απομακρύνθηκε από την ιστοσελίδα του οργανισμού.

Πέρσι, μετά την ανακοίνωση του Νετανιάχου ότι προτίθεται να προσαρτήσει τμήματα της Δυτικής Όχθης, 47 ειδικοί του ΟΗΕ προειδοποίησαν ότι μια τέτοια κίνηση «θα αποτελούσε την αποκρυστάλλωση μιας ήδη άδικης πραγματικότητας: Δυο λαοί που ζουν στον ίδιο χώρο, κυβερνώνται από την ίδια κυβέρνηση, όμως έχουν βαθύτατα άνισα δικαιώματα».

Επιπλέον πρόσθεσαν: «Πρόκειται για μια εικόνα που παραπέμπει σε απαρτχάιντ του 21ου αιώνα».

Headlines