QAnon : Στο μυαλό μιας «ψηφιακής στρατιώτη» του Τραμπ

Κάθε πρωί, η Βάλερι Γκίλμπερτ, απόφοιτος του Χάρβαρντ, συγγραφέας και ηθοποιός, ξυπνά στο διαμέρισμά της στη Νέα Υόρκη. Ταΐζει τον σκύλο της, τον Μάιλο, και τις γάτες της, τη Μαρλέν και τη Σελέστ. Ετοιμάζει μια κούπα καφέ και κάθεται στο τραπέζι της τραπεζαρίας της.

Μετά ανοίγει το laptop της και αρχίζει τη μάχη κατά της παγκόσμιας συνωμοσίας.

Η 57χρονη Γκίλμπερτ πιστεύει στη θεωρία συνωμοσίας QAnbon. Όπως και όλοι οι υπόλοιποι υποστηρικτές της θεωρίας, είναι πεπεισμένη ότι ο κόσμος βρίσκεται υπό τον έλεγχο μιας σατανικής ομάδας παιδεραστών, ανάμεσά τους και κορυφαίοι Δημοκρατικοί και ηθοποιοί του Χόλιγουντ, ενώ ο απερχόμενος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εδώ και πολλά χρόνια βρίσκεται στην πρώτη γραμμή μιας μυστικής αποστολής που θα φέρει όλους αυτούς τους κακοποιούς ενώπιον της δικαιοσύνης.

Όλες αυτές τις φαντασιώσεις τις αναρτά και στο προφίλ της στο Facebook, όπου αναρτά δεκάδες δημοσιεύσεις καθημερινά. Συχνά, σε αυτές εντάσσονται και link προς ακροδεξιές ιστοσελίδες όπως το Breitbart, αλλά και memes που επαναλαμβάνουν τις θέσεις των QAnon, τα οποία έχει βρει από το Twitter. Πρόσφατα, μέσα σε μία μόλις ημέρα, οι αναρτήσεις της συμπεριλάμβαναν μια διαμαρτυρία εναντίον των lockdown, ένα meme σε κακή ανάλυση που κατηγορούσε το Κογκρέσο για «εσχάτη προδοσία», μια ανάρτηση που αποκαλούσε τη Lady Gaga σατανίστρια, αλλά και τον ισχυρισμό ότι το «convefe», ένα τυπογραφικό λάθος του Τραμπ σε ένα tweet που είχε αναρτήσει πριν τρία χρόνια, ήταν κρυπτογραφημένο μήνυμα για τις μυστικές υπηρεσίες.

«Είμαι η βασίλισσα των meme», δηλώνει η ίδια στους Times της Νέας Υόρκης και τον δημοσιογράφο Κέβιν Ρουζ. «Δεν τα φτιάχνω εγώ, όμως ξέρω να μοιράζομαι δυνατά meme και είμαι κάπως ωμή».

Οι τελευταίες ημέρες έχουν προκαλέσει σύγχυση μεταξύ των QAnon, τους οπαδούς μιας από τις πιο παρανοϊκές θεωρίες συνωμοσίας που έχει γεννήσει ποτέ το internet. Εκείνοι πίστευαν ότι ο Τραμπ θα επανεκλεγεί με ευκολία και ότι στη συνέχεια θα ερχόταν μια «καταιγίδα» που θα αποκάλυπτε το παγκόσμιο κύκλωμα παιδεραστών και θα έφερνε τους ηγέτες του αντιμέτωπους με τη δικαιοσύνη.

Όμως μέχρι στιγμής δεν έχουν σημειωθεί μαζικές συλλήψεις και ο Τραμπ θα πάψει να είναι πρόεδρος από την Τετάρτη και έπειτα, υπό τη σκιά της δεύτερης παραπομπής του. Πολλά από τα επιφανέστερα μέλη των QAnon συνελήφθησαν για τον ρόλο τους στην αιματηρή εισβολή στο Καπιτώλιο. Χιλιάδες υποστηρικτές της θεωρίας είδαν τα προφίλ τους στα κοινωνικά δίκτυα να κλειδώνουν για πάντα, εξαιτίας των πολλαπλών ψευδών δημοσιεύσεων για νοθεία στις εκλογές, ενώ οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες αντιμετωπίζουν το κίνημα ως απειλή εγχώριου εξτρεμισμού.

Μετά από όλα αυτά τα εμπόδια, υποστηρικτές του QAnon, ανάμεσά τους και η Γκίλμπερτ, έμειναν να ελπίζουν σε ένα θαύμα της τελευταίας στιγμής. Η θεωρία που υποστηρίζει η ίδια αυτή τη στιγμή, είναι ότι ο Τραμπ δεν θα αποχωρήσει από την προεδρία την Τετάρτη. Αντ’ αυτού, θα κηρύξει… στρατιωτικό νόμο, θα αποχαρακτηρίσει απόρρητες πληροφορίες που καταδικάζουν το «βαθύ κράτος» και θα προχωρήσει σε χιλιάδες συλλήψεις μελών της συνωμοσίας. Ανάμεσά τους και ο νεοεκλεγείς Τζο Μπάιντεν.

Όπως και κάθε άλλο κίνημα αυτού του μεγέθους –γιατί κατά πάσα πιθανότητα μιλάμε για εκατομμύρια ακολούθους, παρά το γεγονός ότι είναι αδύνατον να υπολογιστούν με ακρίβεια- το QAnon περιλαμβάνει μια ευρεία γκάμα πεποιθήσεων και τακτικών. Ορισμένοι «ανώνυμοι» είναι βετεράνοι συνωμοσιολόγοι που έχουν περάσει χρόνια εξερευνώντας τα αμέτρητα παρακλάδια της θεωρίας. Άλλοι έχουν πιστέψει πιο πρόσφατα σε αυτή, και δεν έχουν παρά μια ασαφή αίσθηση για το πώς συνδέονται όλα αυτά μεταξύ τους. Κάποιοι είναι νομοταγείς μαχητές του πληκτρολογίου, ενώ άλλοι είναι βίαιοι, ακραίοι εξτρεμιστές.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το QAnon, που γεννήθηκε το 2017 μετά από μια σειρά ανώνυμων αναρτήσεων στο φόρουμ 4chan, από ένα άτομο που υπέγραφε ως «Q» και ισχυριζόταν ότι κατείχε υψηλόβαθμη κυβερνητική θέση, έχει ξεπεράσει για τα καλά το περιθώριο της ακροδεξιάς. Πλέον είναι μια τεράστια συνωμοσιολογική κοινότητα, που περιλαμβάνει τους πάντες: Από αριστερές μαμάδες που ασχολούνται με τη γιόγκα, υπέρμαχους της ελεύθερης αγοράς που αντιπαθούν τα lockdown, μέχρι τραμπικούς που διαμαρτύρονται για «νοθεία». Οι υποστηρικτές της είναι νέοι και γέροι, άνδρες και γυναίκες, μορφωμένοι και μη. Κάθε κοινότητα των ΗΠΑ διαθέτει έναν σημαντικό αριθμό τους. Οδοντιάτρους και πυροσβέστες και μεσίτες που γλίστρησαν στη μαύρη τρύπα των κοινωνικών δικτύων και δεν κατάφεραν να ξαναβγούν από εκεί.

«Δεν είναι μόνο νεαροί, μοναχικοί άνδρες που ζουν στα υπόγεια των γονιών τους και δεν μπορούν να βρουν δουλειά», τονίζει ο Μάικ Ρόθτσιλντ, ερευνητής θεωριών συνωμοσίας που γράφει βιβλίο για τους QAnon. «Το QAnon σου προσφέρει έναν στόχο για να κατευθύνεις τον θυμό σου και σου δίνει κάτι για να τον εκτονώσεις. Και αυτό μπορεί να είναι ελκυστικό για οποιονδήποτε αισθάνεται αποξενωμένος με οποιονδήποτε τρόπο από την πολιτική ζωή».

Τα λαμπερά πτυχία της Γκίλμπερτ επιβεβαιώνουν τα λεγόμενά του και η ιστορία της δείχνει πόσο δύσκολη θα είναι η επιστροφή όλων αυτών των ανθρώπων στην πραγματικότητα.

Αυτό που ελκύει την Γκίλμπερτ και τόσους άλλους στο QAnon δεν είναι μόνο το ίδιο το περιεχόμενο της θεωρίας. Είναι και η κοινότητα και η αίσθηση σκοπού που αυτή τους προσφέρει. Τα νέα μέλη εντάσσονται σε chat room και ομαδικές συνομιλίες, οι αναρτήσεις τους γεμίζουν με likes και αναδημοσιεύονται στο Twitter. Κάνουν φίλους κι εκείνοι τους λένε ότι δεν είναι απλώς μοναχικά άτομα, εθισμένα στο Facebook που παλεύουν να διακρίνουν λεπτομέρειες σε παπαρατσικές φωτογραφίες, αλλά πατριώτες που συλλέγουν «κρίσιμες πληροφορίες» για μια δίκαιη επανάσταση.

Το κοινωνικό στοιχείο σημαίνει επίσης ότι οι ακόλουθοι της θεωρίας δεν είναι εύκολο να πειστούν ότι οι πεποιθήσεις τους είναι λανθασμένες αποκλειστικά βάσει λογικών επιχειρημάτων.

«Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι μέλη αιρέσεων που έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου», εξηγεί στους Times ο Ρόθτσιλντ. «Οι άνθρωποι που είναι στο Q χαίρονται που είναι εκεί. Τους αρέσει που είναι μέρος του. Δεν μπορείς να τους πείσεις καταρρίπτοντας επιχειρήματα και παρουσιάζοντάς τους τα πραγματικά δεδομένα, επειδή δεν θέλουν να σταματήσουν να πιστεύουν».

Ο Ρουζ, ο δημοσιογράφος των Times, γνωρίστηκε με την Γκίλμπερτ το 2019, λίγους μήνες αφού άρχισε να ασχολείται εντατικά με το QAnon. Φιλική και ευγενική, του εξήγησε ότι οι ελίτ του Χόλιγουντ έκαναν τελετουργικά των Ιλουμινάτι, με χρήση αίματος, ότι το laptop του πρώην μέλους του Κογκρέσου, Άντονι Γουίνερ, περιείχε βίντεο με τη Χίλαρι Κλίντον να διαπράττει φόνο και ότι οι φωτογραφίες από την πρόσφατη συνάντηση μεταξύ Τραμπ και βασίλισσας Ελισάβετ Β’ αποδείκνυαν ότι την… είχε εκθρονίσει μυστικά.

Παρά τις ψευδαισθήσεις της, η Γκίλμπερτ, που περιγράφει τον εαυτό της ως αποκρυφίστρια και έχει γράψει τέσσερα βιβλία, έμοιαζε περισσότερο με οπαδό των New Age κινημάτων, που είχε ανάγκη από λίγο χρόνο μακριά από τις οθόνες, αναφέρει ο Ρουζ. Απορρίπτει τα συμβατικά ΜΜΕ, όμως συμφώνησε να του μιλήσει.

Μετά από μια σειρά συζητήσεων, τον πληροφόρησε ότι η καχυποψία της απέναντι στις ελίτ του Χόλιγουντ χρονολογείται ήδη στις μέρες της στο Χάρβαρντ, όταν αισθανόταν ότι δεν ταίριαζε με τους υπόλοιπους, τους οποίους θεωρούσε σνομπ, πλούσιους γόνους. Ως ενήλικη, συμμετείχε σε κινήματα της αντικαθεστωτικής αριστεράς και έλαβε μέρος σε διαμαρτυρίες εναντίον πετρελαϊκών εταιρειών. Θαύμαζε τους Anonymous και πληροφοριοδότες όπως ο Τζούλιαν Ασάνζ και ο Έντουαρντ Σνόουντεν. Ήταν εγγεγραμμένη στο Δημοκρατικό κόμμα για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της, μέχρι που το 2016 ψήφισε την Τζιλ Στάιν, υποψήφια με το κόμμα των Πράσινων, αφού κατά τη γνώμη της και τα δύο μεγάλα κόμματα ήταν διεφθαρμένα.

Η πορεία της προς το QAnon ξεκίνησε το 2016, όταν η WikiLeaks ανάρτησε μια σειρά από e-mail από τον λογαριασμό της Κλίντον. Λίγο καιρό αργότερα, άρχισε να βλέπει αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα που έκαναν λόγο για κάτι που λεγόταν #Pizzagate. Είχε συναντήσει κι άλλες θεωρίες συνωμοσίας στο παρελθόν, όμως το Pizzagate, που υποστήριζε ψευδώς ότι ισχυροί Δημοκρατικοί διατηρούσαν κύκλωμα διακίνησης παιδιών με έδρα μια… πιτσαρία της Ουάσινγκτον, με τα e-mail της Κλίντον να αναφέρονται σε αυτό με κωδικές ονομασίες, την άφησε με το στόμα ανοιχτό. Αν ήταν αλήθεια, σκέφτηκε, θα επιβεβαίωνε όλες της τις υποψίες για τις ελίτ και θα εξηγούσε τις φρικτές αλήθειες που κάλυπταν.

«Ο κόσμος ξαφνικά απλώθηκε ξεκάθαρα μπροστά μου», θυμάται η ίδια. «Ήταν όπως στο Matrix. Όλα άρχισαν να γίνονται σαφή».

Το Pizzagate προετοίμασε την Γκίλμπερτ για το QAnon, το οποίο ανακάλυψε μέσα από τα βίντεο που αναρτούσε στο YouTube ένα… μέντιουμ από τη Βρετανία. Γρήγορα κατέλαβε τη ζωή της και μετατόπισε τις πολιτικές της πεποιθήσεις προς την ακροδεξιά. Φαινομενικά μέσα σε μια νύχτα, οι αναρτήσεις της άλλαξαν. Αντί για συλλογές υπογραφών στο Change.org και φωτογραφίες από χαριτωμένα ζωάκια, άρχισε να αναρτά meme που χαρακτήριζαν τη Χίλαρι δολοφόνο.

Όπως και άλλοι υποστηρικτές της QAnon, η Γκίλμπερτ συνδέεται με το κίνημα μόνο ψηφιακά. Υποστηρίζει ότι ποτέ δεν έχει συμμετάσχει σε συγκέντρωση, ούτε έχει συναντήσει από κοντά κάποιο συνοδοιπόρο της. Εργάζεται από το σπίτι, σπανίως βγαίνει από το διαμέρισμά της και γέλασε όταν ο δημοσιογράφος τη ρώτησε αν θα έπαιρνε τα όπλα για χάρη του Q.

«Είμαι ψηφιακός στρατιώτης», εξήγησε. «Δουλεύω μέσω του υπολογιστή».

Δεν πήρε μέρος στην εισβολή στο Καπιτώλιο και αρνείται ότι το QAnon είναι βίαιο κίνημα. Υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι μέλη του βρίσκονταν στο Καπιτώλιο, υπονοώντας ότι ενδέχεται να ήταν μεταμφιεσμένοι αντιφασίστες –ισχυρισμός που έχει ήδη καταρριφθεί. Δεν έχει αποδεχθεί την επικύρωση της νίκης του Μπάιντεν, την οποία δεν είχε προβλέψει ο Q, όμως αυτό δεν επηρέασε την πίστη της στη θεωρία.

«Τα πάνω και τα κάτω δεν με επηρεάζουν, επειδή έχω καταλάβει», εξηγεί. «Είναι πόλεμος πληροφοριών, προπαγάνδας κι εγώ απλώς δαμάζω τα κύματά του».

Η Γκίλμπερτ λάμβανε ενημερώσεις στο κινητό της κάθε φορά που ο Q αναρτούσε ένα καινούργιο μήνυμα. Όμως ο Q, που κάποτε έστελνε δεκάδες ενημερώσεις καθημερινά, έχει εξαφανιστεί τις τελευταίες εβδομάδες, με μόλις τέσσερις αναρτήσεις στο ενεργητικό του μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου. Η ξαφνική του εξαφάνιση έχει κάνει ορισμένους υποστηρικτές να αναρωτιούνται πότε θα αρχίσουν οι μαζικές συλλήψεις και αν το σύνθημα του Q («εμπιστευτείτε το σχέδιο») δεν είναι παρά μια τακτική για να τους καθυστερήσει.

Η Γκίλμπερτ, όμως, δεν ανησυχεί. Για εκείνη, το QAnon ανέκαθεν δεν αφορούσε τόσο τον Q όσο ένα πλήθος που αναζητά την αλήθεια. Λατρεύει τη διαδικασία της σύνθεσης της δικής της, εναλλακτικής πραγματικότητας, μέσα από τη σύνδεση ψηγμάτων πληροφοριών με την κεντρική αφήγηση της συνωμοσίας. Σε μια συνάντησή της με τον δημοσιογράφο, επιχειρούσε επί αρκετή ώρα να του εξηγήσει πώς το χριστουγεννιάτικο δέντρο του Λευκού Οίκου αποδείκνυε ότι ο Τραμπ έστελνε κρυπτογραφημένα μηνύματα για το QAnon, επειδή το… ντόμινο είχε 17 βούλες και το Q είναι το 17^ο γράμμα του λατινικού αλφαβήτου.

Κάθε φορά που αποκρυπτογραφεί άλλο ένα κομμάτι του παζλ, το αναρτά στο Facebook, όπου οι φίλοι της από το QAnon απαντούν με καρδούλες και συγχαρητήρια.

Το συλλογικό στοιχείο, που για ορισμένους παραπέμπει στον τρόπο που λειτουργούν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια με πολλαπλούς παίκτες, είναι σημαντικό στοιχείο της έλξης που ασκεί το QAnon στην Γκίλμπερτ.

«Είμαι πολύ καλή στο να συνδέω σύμβολα», εξηγεί.

Η πίστη στο QAnon τείνει να μειώνει τον κοινωνικό κύκλο των υποστηρικτών του και αυτό ίσχυσε και για την Γκίλμπερτ. Σταμάτησε να μιλά με την καλύτερή της φίλη εδώ και χρόνια, μετά από καβγάδες για το Pizzagate. Δεν έχει σχέσεις ούτε με την αδερφή της, που προσπάθησε να της μιλήσει για τις αναρτήσεις της στο Facebook.

Έχει πάρει διαζύγιο και ζει μόνη της εδώ και χρόνια, με την πανδημία να εντείνει ακόμη περισσότερο την απομόνωσή της. Δεν πιστεύει ότι ο κοροναϊός είναι και τόσο επικίνδυνος και αρνείται να φορέσει μάσκα (εκτός από το σουπερμάρκετ, όπου δεν έχει τη δυνατότητα να την αρνηθεί). Ως αποτέλεσμα, οι γείτονές της την αποφεύγουν και η ίδια αισθάνεται την οργή τους κάθε φορά που βγαίνει από το σπίτι της.

«Με βρίζουν και με κακοποιούν», είπε πρόσφατα στους Times. «Μια 90χρονη που ζει στην πολυκατοικία μου με έβρισε σήμερα στο πεζοδρόμιο».

Η Γκίλμπερτ υποστηρίζει ότι είναι επιλογή της να είναι μοναχική, όμως το γεγονός ότι αισθάνεται ανεπιθύμητη την επηρεάζει. Συγκρίνει το Μανχάταν με τη ναζιστική Γερμανία και μιλά άσχημα για τους πρώην φίλους της. Εκείνοι δήλωσαν στους Times ότι θα ήθελαν να την έχουν στη ζωή τους, όμως δεν μπορούν να τη διαχειριστούν σε αυτή την κατάσταση.

Ξέρει ότι η ορκωμοσία του Μπάιντεν θα κάνει πολλούς συντρόφους της να χάσουν την υπομονή τους. Το καθημερινό περιεχόμενο που ανταλλάσσουν μειώνεται διαρκώς και οι πιο επιφανείς συνωμοσιολόγοι πλέον δεν έχουν πρόσβαση σε καμία εφαρμογή. Κάποιοι απειλούν δημοσίως ότι θα αποκηρύξουν τον Q και θα εγκαταλείψουν το κίνημα αν η ορκωμοσία του Μπάιντεν πραγματοποιηθεί κανονικά/

«Να είστε έτοιμοι και να μείνετε ψύχραιμοι», έγραψε η Γκίλμπερτ στο Facebook. «Αυτός που προχωρά αργά και σταθερά κερδίζει τον αγώνα. Είμαστε στην τελική ευθεία».