ΗΠΑ : Τι να περιμένουν οι σύμμαχοι, τι να φοβούνται οι εχθροί από τον Τζο Μπάιντεν

Τζο Μπάιντεν και Ντόναλντ Τραμπ έχουν αναμφίβολα σημαντικές διαφορές, σε πολλά ζητήματα. Παρ’ όλα αυτά, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια παγκόσμια υπερδύναμη και, για τον λόγο αυτό, το κράτος και η εξωτερική του πολιτική έχουν συνέχεια και δεν αλλάζουν από τη μία μέρα στην άλλη.

Αυτό θα αποδειχθεί και μετά την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι (μαζί και η Ελλάδα) πρέπει να το λάβουν σοβαρά υπόψη τους. Διότι ο νέος πρόεδρος μπορεί να έχει επικρίνει έντονα κάποιες επιλογές του απερχόμενου, αυτό όμως δεν σημαίνει πως διαφωνεί στα πάντα. Ούτε, πολύ περισσότερο, ότι προτίθεται να κάνει το άσπρο-μαύρο με το που θα εγκατασταθεί στο Οβάλ Γραφείο.

Για την ακρίβεια, μάλιστα, υπάρχουν ορισμένα ζητήματα στα οποία ο Μπάιντεν έχει διαμηνύσει ήδη (και έχει δείξει με τη θητεία του ως αντιπρόεδρος επί μία οκταετία) πως συμφωνεί απολύτως με τον Τραμπ. Στα συγκεκριμένα, λοιπόν, προτίθεται να ακολουθήσει μια πολιτική στον δρόμο που χάραξε ο προκάτοχός του.

Υπάρχουν και κάποια άλλα, βεβαίως, στα οποία θα επιχειρήσει να κάνει κάποιες αλλαγές ή αναπροσαρμογές. Και σε αυτά, πάντως, ουδείς πρέπει να αναμένει εκπλήξεις – εκτός, ίσως, από κάποια ζητήματα που είναι ανώδυνα και μπορούν να αξιοποιηθούν επικοινωνιακά για να δείξουν ότι ο νυν είναι διαφορετικός από τον τέως.

Σε γενικές γραμμές, με βάση τα δείγματα γραφής που έχει δώσει ο Μπάιντεν μέχρι σήμερα και τις αντικειμενικές μετατοπίσεις που συντελούνται στο διεθνές γεωπολιτικό σκηνικό, μπορούμε να ισχυριστούμε πως θα επιχειρηθεί να υπάρξει ένας πιο σαφής διαχωρισμός ανάμεσα σε φίλους και συμμάχους από τη μία και εχθρούς-ανταγωνιστές από την άλλη. Με τους μεν θα γίνει προσπάθεια για επανεκκίνηση των σχέσεων, ενώ με τους δε αναμένεται να χαραχθούν πιο σαφείς κόκκινες γραμμές.

Το «ταμείο» θα γίνει αρκετά αργότερα, ίσως και στο τέλος της τετραετίας.

ΕΕ και ΝΑΤΟ

Οι ΗΠΑ του Μπάιντεν θα προσπαθήσουν να επανέλθουν στη φυσική τους θέση, του ηγέτη του δυτικού κόσμου. Παράλληλα, θα αποσαφηνίσουν πως αυτό δεν σημαίνει πως θα είναι παντοκράτορες ή «χωροφύλακες», όπως στο παρελθόν, μιας και τα δεδομένα έχουν αλλάξει.

Για να το καταφέρουν, θα πρέπει πρώτα να επουλώσουν τις πληγές που έχουν δημιουργηθεί τόσο στο ΝΑΤΟ (όπου το «κενό» έχει προκαλέσει τον σφοδρό ανταγωνισμό Γαλλίας και Τουρκίας που θέλουν να το αναπληρώσουν) όσο και στις σχέσεις τους με την ΕΕ. Ήδη, σε μια ένδειξη καλής θέλησης, στελέχη της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ διαρρέουν ότι θα επανεξεταστεί η αποχώρηση χιλιάδων Αμερικανών στρατιωτικών από τη Γερμανία.

Σίγουρα, πάντως, θα χρειαστούν πολύ περισσότερα από μερικές απλές ενέργειες ή δηλώσεις φιλίας για να αλλάξει το κλίμα. Ειδικά οι Ευρωπαίοι μοιάζουν να έχουν πάρει απόφαση πως πρέπει να πορευτούν και ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ – ίσως, λοιπόν, η τετραετία Μπάιντεν τους προσφέρει τον χρόνο να το κάνουν με πιο μεγάλη άνεση και χωρίς διαρκείς τριβές και ρήξεις.

Αυτό δε είναι κάτι που διαφαίνεται και στην νέα πρόταση που παρουσίασε ο Σαρλ Μισέλ προς τον νέο Αμερικανό πρόεδρο για «να οικοδομήσουμε μαζί ένα νέο ιδρυτικό σύμφωνο».

Ρωσία και Κίνα

Οι περισσότεροι σοβαροί αναλυτές συμφωνούν ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ είναι αποφασισμένος να «τρίξει τα δόντια» στις δύο πυρηνικές δυνάμεις και δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει το «μαστίγιο» για να πετύχει τους στόχους του. Ενδεχομένως και πιο συχνά από ό,τι το «καρότο», ειδικά σε καυτές ζώνες όπως η Θάλασσες της Ανατολικής και της Νότιας Κίνας ή τα Στενά της Ταϊβάν.

Απέναντι στην Κίνα, υπάρχουν πληροφορίες ότι προτίθεται να αξιοποιήσει ολόκληρο το οπλοστάσιο που του αφήνει ο προκάτοχός του, αναγνωρίζοντας ότι αποτελεί τον υπ’ αριθμό ένα ανταγωνιστή των ΗΠΑ σήμερα και στο άμεσο μέλλον. Ακόμη και όσον αφορά στους δασμούς, αν και ο ίδιος εμφανίζεται υπέρμαχος του ελεύθερου εμπορίου, έχει υποσχεθεί στους συμπατριώτες του πως θα στηρίξει με κάθε τρόπο την εγχώρια παραγωγή και θα περιορίσει το έλλειμμα.

Σε σχέση δε με τη Ρωσία, η δεδομένη αντίθεσή του στην ολοκλήρωση του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 καθιστά σαφές ότι όχι απλώς θα εφαρμόσει, αλλά και να κλιμακώσει τις κυρώσεις που έχει αποφασίσει η κυβέρνηση Τραμπ. Καθώς μάλιστα δεν υπάρχουν «σκιές» για μυστικές σχέσεις και επαφές του με τη Μόσχα και τον Πούτιν, η γραμμή του ενδεχομένως να είναι πιο σκληρή.

Κι αυτό, με τη σειρά του, ίσως προκαλέσει τριβές με αρκετούς Ευρωπαίους. Πρωτίστως δε με το Βερολίνο και το Παρίσι, που δεν έχουν διάθεση (για πολλούς λόγους) για μία κατά μέτωπο σύγκρουση με τη Μόσχα.

Τουρκία και Ελλάδα

Θα ήταν τουλάχιστον αφελές να πιστεύει κανείς ότι η πολιτική του Μπάιντεν απέναντι στους δύο γείτονες και παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ προκύπτει από τις δηλώσεις που έχει κάνει στο παρελθόν ο ίδιος ή ο νέος υπουργός Εξωτερικών – ή, πολύ περισσότερο, από υπονοούμενα που αφήνουν στα τελευταία σχόλιά τους.

Για τη νέα κυβέρνηση, είναι σαφές ότι οι δύο παραπάνω χώρες πρέπει να παραμείνουν στο «άρμα» της Δύσης και του ΝΑΤΟ, ενώ οφείλουν να λύσουν τις μεταξύ τους διαφορές με οποιονδήποτε τρόπο δεν θα προκαλεί προβλήματα και πονοκεφάλους στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο.

Φυσικά, πολλά εξαρτώνται και από την πλευρά της Τουρκίας του Ερντογάν, η οποία είναι σαφώς πιο ισχυρός και υπολογίσιμος «παίκτης» σε σύγκριση με την Ελλάδα, ενώ θεωρεί ότι είναι τόσο ισχυρή που δικαιούται πολύ περισσότερα από όσα μοιάζουν έτοιμοι να της αναγνωρίσουν οι Αμερικανοί. Με άλλα λόγια, ο «αναθεωρητισμός» της Άγκυρας έχει στόχο να στηρίξει και θεσμικά τη μετατροπή της Τουρκίας σε περιφερειακή υπερδύναμη, η οποία θα έχει μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας στις κινήσεις της – χωρίς ποτέ να αλλάζει ριζικά στρατόπεδο.

Προφανώς, αυτή η κατάσταση απαιτεί αναθεώρηση και της στάσης των ΗΠΑ, που γνωρίζουν ότι η Τουρκία σήμερα δεν είναι ίδια με την Τουρκία της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, όταν την ήλεγχαν με διαδοχικά πραξικοπήματα. Όμως, μια τέτοια αναθεώρηση απαιτεί λεπτές ισορροπίες και ανοιχτό μυαλό.

Ισραήλ και Ιράν

Ο νέος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, ήταν σαφής κατά τη διάρκεια της ακρόασής του από τη Γερουσία. Η ασφάλεια του Ισραήλ θα συνεχίσει να αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα για την Ουάσιγκτον, η οποία την θεωρεί «ιερή και απαραβίαστη» – όπως ακριβώς και ο Τραμπ με τον Πομπέο.

Υπό αυτό το πρίσμα, δεν είναι τυχαία και η θέση του για το Παλαιστινιακό. Αφενός, ξεκαθάρισε πως η πρεσβεία των ΗΠΑ θα παραμείνει στην Ιερουσαλήμ – κάτι που σημαίνει πως η πόλη αναγνωρίζεται ως η πρωτεύουσα της χώρας – και, αφετέρου, χαρακτήρισε μάλλον «μη ρεαλιστική» σήμερα τη λύση των δύο κρατών, έστω κι αν τη θεωρεί ως την καλύτερη και τη μόνη βιώσιμη.

Αναφορικά δε με το Ιράν, η εικόνα είναι πιο περίπλοκη. Διότι ο Μπάιντεν μπορεί να έχει δεσμευτεί ότι θα επιχειρήσει να επαναφέρει στη ζωή τη συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας, όμως έχει αφήσει να εννοηθεί ότι οι ΗΠΑ θα ξαναβάλουν την υπογραφή τους μόνο εάν η Τεχεράνη αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Μόνο που οφείλουμε να σημειώσουμε ότι κάτι ανάλογο είχε απαιτήσει και ο Τραμπ, λέγοντας επανειλημμένως ότι δεν έχει αντίρρηση για μια συμφωνία, απαιτεί όμως αυτή να είναι διαφορετική σε σύγκριση με εκείνη που υπέγραψε ο Ομπάμα.

Θα δεχθεί, άραγε, η Τεχεράνη να κάνει τις μεγάλες υποχωρήσεις μόνο και μόνο επειδή πρόεδρος είναι ο Μπάιντεν;

Κεντρική και Λατινική Αμερική

Μπορεί η ΕΕ να αναίρεσε, ουσιαστικά, την αναγνώριση του Χουάν Γκουαϊδό ως νόμιμου προέδρου της Βενεζουέλας (όχι χωρίς αντιδράσεις…), η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν όμως έχει φροντίσει να στείλει από νωρίς τα μηνύματά της, τα οποία ακολουθούν τη γραμμή της απερχόμενης.

Για την Ουάσιγκτον, λοιπόν, ο Γκουαϊδό θα εξακολουθήσει να είναι ο ηγέτης της Βενεζουέλας. Κι αυτό, παρά το ότι το άστρο του εντός της χώρας έχει χάσει μεγάλο μέρος από τη λάμψη του, ενώ και ο Νικολάς Μαδούρο έχει κάνει ανοίγματα προς την πλευρά των Αμερικανών.

Ένα ακόμη σημαντικό μέτωπο είναι, αναμφίβολα το Μεξικό. Οι σχέσεις μαζί του «δηλητηριάστηκαν» τόσο από την καταγγελία της NAFTA όσο και από την κατασκευή του τείχους στα σύνορα των δύο χωρών, το οποίο μάλιστα ο Τραμπ είχε απαιτήσει να πληρώσουν οι Μεξικάνοι. Ωστόσο, δεν είναι αυτονόητο ότι θα βελτιωθούν ριζικά και άμεσα επί Μπάιντεν.

Πάντως, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα το προσπαθήσει, μιας και πρόκειται για ένα σημαντικό εταίρο της χώρας του, σε όλα τα επίπεδα. Αφήστε που έχει πολλά «όπλα» για να το εκβιάσει…