Η δημοκρατία και ο δρόμος

Διαισθάνομαι ότι στον τρόπο που γίνονται αναλογίες ανάμεσα σε όσα έγιναν στο Καπιτώλιο στην Ουάσιγκτον και σχετικά πρόσφατες στιγμές της ελληνικής ιστορίας, όπως ήταν οι κινητοποιήσεις της περιόδου 2010-2011, ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας παραμορφωτικής οπτικής. Δεν αναφέρομαι μόνο στο πώς διαγράφεται η πραγματική απόσταση ανάμεσα σε κινητοποιήσεις που διεκδίκησαν σεβασμό στη λαϊκή κυριαρχία και κοινωνική δικαιοσύνη και έναν όχλο που απέπνεε τον ρατσισμό και τον αυταρχισμό της «λευκής Αμερικής». Κυρίως αναφέρομαι σε μια ορισμένη δυσανεξία απέναντι στο πώς ο «δρόμος» αποτελεί οργανικό τμήμα της δημοκρατίας.

Στην Ελλάδα το 2010-2011 υπήρξε μια απόπειρα ριζικής αλλαγής πορείας που στα μάτια πολύ μεγάλου τμήματος της κοινωνίας – πολλοί το θεωρούν πλειοψηφικό – φάνηκε ως μια βίαιη και αρνητική ανατροπή, η οποία ως τέτοια ουδέποτε τέθηκε στην κρίση του εκλογικού σώματος (το οποίο μάλιστα λίγους μήνες πριν είχε διαβεβαιωθεί για το ακριβώς αντίθετο). Με αυτή την έννοια, οι μεγάλες διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις και απεργίες εκείνης της περιόδου αντιπροσώπευαν σε τελική ανάλυση μια διεκδίκηση της κοινωνίας να γίνει σεβαστή η πραγματική της βούληση. Αντί γι’ αυτό αντιμετώπισαν μια συνθήκη όπου όσο μεγάλες και δυνάμει πλειοψηφικές και εάν ήταν οι αντιδράσεις αυτές απλώς δεν λαμβάνονταν υπόψη και οι ρυθμίσεις που οδηγούσαν σε πρωτοφανή ύφεση και έκρηξη της ανεργίας απλώς επικυρώνονταν η μία μετά την άλλη.

Ομως, αυτό αποτελούσε εκ των πραγμάτων μια δημοκρατία σε αναστολή. Η δημοκρατική διαδικασία δεν μπορεί να περιοριστεί απλώς στην ανά τετραετία εκλογή κυβέρνησης. Περιλαμβάνει εξίσου και το δικαίωμα της κοινωνίας με διαδηλώσεις και απεργίες – ενίοτε και με «έκτροπα» – να απαιτούν από κυβερνήσεις αναπροσαρμογές της πολιτικής τους, έστω και μέσα από τον μηχανισμό του υπολογισμού πολιτικού κόστους. Αυτή η διάσταση τότε έμπρακτα στην πράξη καταργήθηκε, υπό την πίεση μιας δομικά μεταδημοκρατικής Ευρώπης. Μόνο που θα ήταν επικίνδυνο να θεωρήσουμε ότι κάτι τέτοιο θα πρέπει να κατοχυρωθεί ως «πολιτική κανονικότητα».