Η γεωπολιτική των εμβολίων στα Βαλκάνια

Ο επιδημιολόγος από την Βόρεια Μακεδονία Ντράγκαν Ντανιλόφσκι δεν μασάει τα λόγια του για να περιγράψει την κατάσταση με τα εμβόλια και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι χώρες που δεν είναι μέλη της ΕΕ, δηλαδή η Αλβανία, η Βοσνία, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία. Συγκρίνοντας την κατάσταση με τον Τιτανικό υποστηρίζει «οι πλούσιοι παίρνουν όλες τις διαθέσιμες σωστικές λέμβους».

Ούτως ή άλλως η κατάσταση με τα εμβόλιο στη χώρα του δεν είναι καλή. Την ώρα που οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες μετρούν ήδη μεγάλους αριθμούς εμβολιασμένων, στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας οι εμβολιασμοί θα αρχίσουν τον Φεβρουάριο. Ακόμη και οι γειτονικές χώρες Βουλγαρία και Ελλάδα έχουν ήδη εμβολιαστικά προγράμματα που τρέχουν.

Αρχικά, η Βόρεια Μακεδονία, που έχει πληγεί ιδιαίτερα από την πανδημία και με 1322 νεκρούς από COVID-19 ανά εκατομμύριο βρίσκεται στη δέκατη θέση παγκοσμίως ως προς τη θνητότητα, είχε επενδύσει στην πλατφόρμα COVAX, που είναι μια πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για να μπορέσουν να αποκτήσουν όλες οι χώρες πρόσβαση στα εμβόλια και να μπορέσουν να συντονιστούν πόροι και υποδομές, και στα κονδύλια που έχει για τέτοιες μορφές αλληλεγγύης η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ωστόσο, διαπίστωσε ότι το κλειδί για να μπορέσει μια χώρα να αποκτήσει πρόσβαση στα εμβόλια δεν ήταν η διεθνής αλληλεγγύη αλλά η δυνατότητα απευθείας διαπραγμάτευσης με τους παραγωγούς των εμβολίων, όπως ακριβώς έκανε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι όταν προσπάθησε να κάνει μια τέτοια απευθείας διαπραγμάτευση είχε περάσει αρκετός καιρός, σε αντίθεση με τη γειτονική Σερβία που έκανε συμφωνία με την Pfizer ήδη από τον Νοέμβριο. Με καθυστέρηση θα γίνουν και οι αλλαγές στη νομοθεσία για να μπορεί να προμηθεύεται η Βόρεια Μακεδονία εμβόλια από τις φαρμακευτικές εταιρείες.

Όσο για τον μηχανισμό COVAX αυτός αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία τον Φεβρουάριο, ενώ τον Μάρτιο αναμένονται και τα πρώτα εμβόλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Την ίδια στιγμή η Βόρεια Μακεδονία φαίνεται ότι αποφάσισε να συμπεριλάβει και γεωπολιτικούς υπολογισμούς στην πολιτική της για τον εμβολιασμό. Παρότι είχε ανακοινώσει ότι θα προμηθευόταν απευθείας 200.000 δόσεις του κινεζικού εμβολίου και παρότι υπήρξε είχαν υπάρξει πληροφορίες και για συζητήσεις για το ρωσικό εμβόλιο Sputnik, το αρμόδιο υπουργείο προς το παρόν επιμένει στο εμβόλιο της Pfizer υποστηρίζοντας ότι θέλει να προμηθευτεί εμβόλιο εγκεκριμένο και από τις ευρωπαϊκές και από τις αμερικανικές αρχές.

Η κατάσταση στα Βαλκάνια

Συνολικά στις περισσότερες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων οι εμβολιασμοί αναμένεται να ξεκινήσουν στα τέλη Ιανουαρίου.

Στη γειτονική Σερβία έχει ήδη φτάσει ένας σημαντικός αριθμός εμβολίων. Ο Σέρβος Πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς έχει υποστηρίξει ότι επειδή προέβλεψαν τις καθυστερήσεις στην προμήθεια από την ΕΕ, προχώρησαν και σε απεύθυνση στην Κίνα και στη Ρωσία που είναι, άλλωστε μια χώρα με την οποία  η Σερβία διατηρεί καλές σχέσεις. Άλλωστε, ακόμη και η γειτονική Ουγγαρία έγινε η πρώτη χώρα-μέλος της ΕΕ που ενέκρινε τη χρήση του ρωσικού εμβολίου, υπογραμμίζοντας μια πολιτική καλών σχέσεων με τη Μόσχα.

Η Σερβία έχει δεσμευτεί ότι θα δώσει εμβόλια και σε άλλες χώρες των Βαλκανίων όπως τη Βόρεια Μακεδονία Για «πράξη αλληλεγγύης» μίλησε ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ. Μάλιστα, ο Βούτσιτς έχει δεσμευτεί ότι θα δώσει εμβόλια και στο Κόσοβο και μάλιστα χωρίς εθνοτικές διακρίσεις.

Αλλά και η Βοσνία ανακοίνωσε ότι αντιμέτωπη με καθυστερήσεις στην προμήθεια εμβολίων, θα απευθυνθεί και αυτή στην Κίνα και την Ρωσία.

Η άνιση κατανομή

Όπως και σε πολλά άλλα πράγματα, έτσι και στον εμβολιασμό κυριαρχεί παγκοσμίως η ανισότητα. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Τέντρος Γκεμπρεγεσούς οι χώρες υψηλού εισοδήματος είχαν εξασφαλίσει 40 εκατομμύρια δόσεις ενώ ορισμένες χώρες χαμηλού εισοδήματος είχαν εξασφαλίσει μόλις 25 δόσεις η κάθε μία.

«Όχι 25 εκατομμύρια, όχι 25.000, αλλά μόνο 25 δόσεις», υπογράμμισε ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, κατηγορώντας και πάλι τον «εμβολιαστική εθνικισμό».

Η Ρωσία αξιοποιεί το εμβόλιο ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής

Τα εμβόλια με έναν τρόπο γίνονται όχι μόνο ένα σύμβολο ισχύος μια χώρα, μια απόδειξη ότι μια χώρα, εφόσον τα παράγει, είναι υπερδύναμη αλλά αποτελούν και ένα σημαντικό εργαλείο εξωτερικής πολιτικής. Αυτό τουλάχιστον δείχνει το παράδειγμα της Ρωσίας.

Το ρωσικό εμβόλιο αυτή τη στιγμή έχει εξασφαλίσει ένα σημαντικό αριθμό συμφωνιών για την πώλησή του εκτός Ρωσίας, ακόμη και σε χώρες όπως η Αργεντινή. Υπάρχουν σχέδια για να παραχθεί και εκτός Ρωσίας, ενώ η Ρωσία προβάλλει και το σχετικά χαμηλό κόστος της διπλής δόσης, πλάι στα συγκρίσιμα ποσοστά προστασίας που προσφέρει σε σχέση με τα εμβόλια που ήδη έχουν λάβει έγκριση.

Και παρότι στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, όπου υπάρχει και ο επικαθορισμός από τις επικοινωνιακές πλευρές του «Νέου Ψυχρού Πολέμου», υπάρχει μια ορισμένη δυσπιστία, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στα μάτια πολλών άλλων χωρών η Ρωσία φαντάζει μια τεχνολογικά προηγμένη χώρα ικανή να παράγει ένα εξίσου αποτελεσματικό εμβόλιο. Φυσικά, ούτε η Ρωσία μένει πίσω στην προβολή του εμβολίου, με το ρωσικό δορυφορικό κανάλι RT να προβάλλει ιδιαίτερα το εμβόλιο.

Ουσιαστικά, όπως και με την περίπτωση της Κίνας και του τρόπου που προβάλλει την αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της πανδημίας έχουμε να κάνουμε και εδώ με ένα ακόμη παράδειγμα «επιδημιολογικής soft power» μέσα στο «μεγάλο παιχνίδι» των γεωπολιτικών ανταγωνισμών.