Η ιστορία του κτιρίου που ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ και τώρα κινδυνεύει με κατάρρευση

Στις 23 Φεβρουαρίου του 1943, σε ένα μικρό σπίτι των Αμπελοκήπων, ιδρυόταν η ΕΠΟΝ. Υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας, 25 αντιπρόσωποι από 10 αντιστασιακές οργανώσεις έφταναν την ημέρα εκείνη στο σπίτι του αγωνιστή δασκάλου και σπουδαίου δημοτικιστή Παναγή Δημητράτου, ο οποίος έμελλε να εκτελεστεί από τους Γερμανούς τον επόμενο χρόνο στην αυλή του νοσοκομείου Σωτηρία. Στη μεσοπολεμική μονοκατοικία του, επί της οδού Δουκίσσης Πλακεντίας 3, γεννήθηκε η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση νέων στην Ελλάδα και μία από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη, με σκοπό να εμπνεύσει «στους νέους της υπόδουλης χώρας τα ωραιότερα ιδανικά».

Θα το πετύχαινε. Με τα περίπου 630.000 μέλη της, η ΕΠΟΝ θα πρωταγωνιστούσε στον αγώνα κατά του φασισμού, θα είχε χιλιάδες νεκρούς σε μάχες, διαδηλώσεις, εκτελέσεις, θα διωκόταν με αγριότητα, όμως θα άφηνε φωτεινή παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές. Και θα γινόταν λαϊκός θρύλος. Το ιστορικό κτίριο όπου γεννήθηκε η ΕΠΟΝ, ένα σύμβολο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, έχει πλέον αφεθεί στο έλεος του χρόνου και της αδιαφορίας και απειλείται με κατάρρευση. Φορείς και κάτοικοι των Αμπελοκήπων απευθύνουν έκκληση για την αποκατάστασή του, επισημαίνοντας πως είναι ένα διατηρητέο μνημείο υπό εξαφάνιση. Παρότι το κτίριο ανήκει στο Δημόσιο – υπό τη διαχείριση του υπουργείου Παιδείας -, οι κάτοικοι ζητούν παρέμβαση του Δήμου για να σωθεί ένα μοναδικό τοπόσημο της Αθήνας, ένας ζωντανός μάρτυρας της Ιστορίας.

«Είναι το μοναδικό κτίριο στην Αθήνα που θυμίζει ατόφια Εθνική Αντίσταση και είναι κρίμα να πέσει. Αλλά θα πέσει», λέει στα «ΝΕΑ» ο Κώστας Μανταίος, τελευταίος πρόεδρος του, ανενεργού πλέον, Συνδέσμου Φίλων Μουσείου ΕΠΟΝ. «Ενας χώρος τού υπογείου έχει καταρρεύσει και έχει παρασύρει μια ισόγεια αίθουσα. Η εξωτερική πόρτα σχεδόν δεν ανοίγει. Το 2011 στείλαμε στον τότε δήμαρχο Αθηναίων ένα υπόμνημα με πλήρη προϋπολογισμό αποκατάστασης που δεν υπερέβαινε τα 15.000 ευρώ. Παρά την αρχική θετική ανταπόκριση, δεν έγινε τίποτα. Είναι κρίμα», σημειώνει.

Αδιαφορία

«Το σπίτι χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο τη δεκαετία του ’80 από το Δημόσιο και το ίδιο το Δημόσιο αδιαφορεί και παραβιάζει τη νομοθεσία περί προστασίας των μνημείων», σημειώνει από την πλευρά του στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Περιβαλλοντικού Συλλόγου Κέντρου Αμπελοκήπων Φαίδων Παπαθεοδώρου. «Οποιος προσπαθήσει να μπει μέσα, κινδυνεύει να τραυματιστεί. Τα δάπεδα είναι διαλυμένα και το εσωτερικό σε τέτοια κατάσταση, που απειλεί τη σωματική ακεραιότητα των επισκεπτών. Απ’ έξω είναι γεμάτο γκραφίτι. Είχαμε ζητήσει διαπλάτυνση του πεζοδρομίου ώστε να αναδειχθεί το μνημείο, αλλά απορρίφθηκε για να μη χαθούν θέσεις στάθμευσης. Στη συνέχεια», λέει, «τοποθετήθηκαν εκεί κάδοι σκουπιδιών. Προφανώς τα σκουπίδια είναι σημαντικότερα από τα μνημεία. Αυτή είναι η ιεράρχηση…».

Την ανακαίνιση του σπιτιού της ΕΠΟΝ ζητεί από τον Δήμο Αθηναίων και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ανω Αμπελοκήπων. «Το ιστορικό μνημείο δυστυχώς κινδυνεύει να καταρρεύσει ως αποτέλεσμα της απαράδεκτης αδιαφορίας όλων διαχρονικά των δημοτικών Αρχών και κυβερνήσεων. Το σπίτι πρέπει να μετατραπεί σε μουσείο ώστε να το επισκέπτονται οι μαθητές και να μαθαίνουν την ιστορία του τόπου» υποστηρίζει ο πρόεδρος του Συλλόγου Μιχάλης Ζωίδης. Τη δημιουργία Μουσείου Εθνικής Αντίστασης στο ιστορικό κτίριο πρότειναν σε πρόσφατη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αθηναίων και οι παρατάξεις Ανοιχτή Πόλη και Λαϊκή Συσπείρωση, ενώ ο επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης Νίκος Σοφιανός ζήτησε να προστεθεί το κτίσμα στα 63 εγκαταλελειμμένα κτίρια της Αθήνας που, όπως ανακοίνωσε η δημοτική Αρχή, καθαρίστηκαν, απολυμάνθηκαν και παραδόθηκαν ξανά στην πόλη και στους κατοίκους της. «Αυτή η πόλη έχει ιστορία και πρέπει να τη μάθουμε», σημείωσε.

Προστασία

 Την ίδια στιγμή οι κάτοικοι των Αμπελοκήπων εκφράζουν την ανησυχία τους για το μέλλον της γειτονικής πλατείας, που ονομάστηκε Πλατεία ΕΠΟΝ το 1981 επί δημαρχίας Μπέη προς τιμήν της αντιστασιακής οργάνωσης. Παρότι ο συγκεκριμένος χώρος, έκτασης σχεδόν ενός στρέμματος, έχει χαρακτηριστεί ως κοινόχρηστος από το 1967, ιδιώτες διεκδικούν την ιδιοκτησία του. «Για εμάς είναι πρωταρχικής σημασίας η προστασία των τελευταίων ελάχιστων ελεύθερων χώρων, πόσω μάλλον αυτών που είναι ήδη διαμορφωμένοι ως πάρκα και πλατείες», λέει ο Μιχάλης Ζωίδης. «Η Πλατεία ΕΠΟΝ είναι διαμορφωμένη με παγκάκια, δέντρα κ.λπ. εδώ και περίπου 60 χρόνια και πολύ περισσότερα ως κοινόχρηστος χώρος. Δυστυχώς υπήρξε ολιγωρία από πλευράς των παλαιότερων δημοτικών Αρχών και φτάσαμε εδώ».

Το Δημοτικό Συμβούλιο Αθηναίων αποφάσισε προσφάτως κατά πλειοψηφία να αποζημιώσει τους διεκδικητές, όμως ο Φαίδων Παπαθεοδώρου επισημαίνει πως «ο Δήμος έχει υποχρέωση να ελέγξει τη νομιμότητα των τίτλων ιδιοκτησίας των φερόμενων ως ιδιοκτήτων. Είναι κρίμα να δώσουμε αποζημίωση ύψους 1 εκατ. ευρώ για έναν χώρο που είναι κοινόχρηστος εδώ και δεκαετίες, ενώ αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να δοθούν για άλλες απαλλοτριώσεις. Ζω στους Αμπελοκήπους από τη δεκαετία του ’50 και από τότε υπήρχε εδώ αλάνα στην οποία παίζαμε μπάλα», εξηγεί. «Ζητούμε την αναβάθμιση της πλατείας και τη λειτουργική σύνδεσή της με το σπίτι όπου ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ, κάτι το οποίο έχει αποδεχθεί παλαιότερα ομόφωνα το Συμβούλιο της 7ης Κοινότητας του Δήμου Αθηναίων».