Διερευνητικές επαφές : Η ώρα της αλήθειας για Ελλάδα και Τουρκία – Πώς προσέρχονται οι δύο πλευρές στο τραπέζι του διαλόγου

Λιγότερα από δύο 24ωρα παραμένουν για την επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη, μετά από πέντε χρόνια σιωπής και τουλάχιστον έναν χρόνο ακραίων προκλήσεων από τη μεριά της Άγκυρας.

Οι συζητήσεις αυτές θα γίνουν σε καλύτερο κλίμα από αυτό των προηγούμενων μηνών: τα τουρκικά ερευνητικά πλοία δεν αλωνίζουν σε αμφισβητούμενες περιοχές, ενώ και από μεριάς ΕΕ υπάρχει μια διάθεση επαναπροσέγγισης της Τουρκίας μετά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν τον Δεκέμβριο.

Εντούτοις, οι τόνοι από την Τουρκία έχουν αρχίσει να ανεβαίνουν επικίνδυνα τις τελευταίες μέρες. Η επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο και η δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη ότι θα υπάρξει ανάλογη επέκταση στο Αιγαίο αποτέλεσαν «κόκκινο πανί» για την Άγκυρα, η οποία απείλησε ότι η κίνηση αυτή θα αποτελούσε «αιτία πολέμου».

Το σίγουρο είναι ότι η τουρκική πλευρά προσέρχεται στο τραπέζι του διαλόγου με τη δική της ατζέντα. Από την άλλη, η Αθήνα έχει θέσει ξεκάθαρα το περίγραμμα των διερευνητικών: συζήτηση μόνο για την οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Υπό το πρίσμα των διαφορών των δύο πλευρών, η σύνταξη συνυποσχετικού για τη Χάγη με βάση το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη ως απίθανη.

Με άγριες διαθέσεις προσέρχεται η Τουρκία στο τραπέζι του διαλόγου

Η Άγκυρα θα απαιτήσει διάλογο εφ’ όλης της ύλης. Θα επιδιώξει δηλαδή να βάλει στο τραπέζι τη θέση της ότι τα νησιά δεν δικαιούνται επήρεια πέραν χωρικών υδάτων στα έξι ναυτικά μίλια, να επαναλάβει ισχυρισμούς περί παράνομης ελληνικής κυριαρχίας σε δεκάδες νησιά και να επαναφέρει το αίτημα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών.

Πρόκειται για πάγια αιτήματα της απέναντι πλευράς. Αυτά τα αιτήματα κρύβονται πίσω από τη σημερινή δήλωση του Χουλουσί Ακάρ περί σεβασμού «στα δικαιώματά μας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο» και αποφυγής ενεργειών «που πιθανώς προκαλέσουν παρεξηγήσεις».

«Ελπίζουμε ότι μέσα από τις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα θα φτάσουμε στην επίλυση των ζητημάτων βάσει των δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου», είπε χαρακτηριστικά ο Τούρκος υπουργός Άμυνας.

Παράλληλα, την Παρασκευή ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποτύπωσε τις διαθέσεις του στο ζήτημα των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο. «Δεν έχει αλλάξει τίποτα στην απόφαση της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (σ.σ. το 1995 για το casus belli)», σημείωσε.

Μάλιστα, ο Τούρκος ΥΠΕΞ χαρακτήρισε «λάθος τις δηλώσεις του Ν. Δένδια που δεν έχουν καμία ισχύ» και μετέφερε όπως είπε στους συνομιλητές του στην Ε.Ε. ότι η Ελλάδα συνεχίζει τις προκλήσεις. «Κι αυτό δεν είναι καθόλου προς όφελος της Ελλάδας. Η Ελλάδα θα πρέπει να αποφεύγει τέτοιες δηλώσεις» είπε ο κ. Τσαβούσογλου.

Πάγια η θέση της Αθήνας: Μόνο ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα

Απέναντι στις προκλήσεις αυτές, η ελληνική πλευρά απαντά με ψυχραιμία και με την σταθερή θέση της. Ο Νίκος Δένδιας τόνισε ότι στον 61ο γύρο των διερευνητικών δεν πρόκειται να συζητηθεί θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου, ούτε άλλο θέμα που αφορά την εθνική κυριαρχία μας. Το μόνο που θα τεθεί θα είναι το ζήτημα της οριοθέτησης της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, βάσει του Διεθνούς Δικαίου.

Σε συνέντευξή του στην Εφημερίδα των Συντακτών, ο υπουργός Εξωτερικών δήλωσε τα εξής: «Θέλω να είμαι ξεκάθαρος: το ζήτημα των ενδεχόμενων μελλοντικών διαπραγματεύσεων θα είναι η οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και πώς μπορεί να επιτευχθεί. Εφόσον δεν υπάρξει συμφωνία σε διαπραγματεύσεις, που τυχόν ακολουθήσουν τις διερευνητικές, οι δύο πλευρές θα πρέπει να συμφωνήσουν σε κείμενο συνυποσχετικού που θα υποβληθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

»Θέλω να επισημάνω, επίσης, ότι στις διερευνητικές δεν συζητείται θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Δεν συζητείται θέμα που αφορά την εθνική κυριαρχία.

»Εμείς προσερχόμαστε καλή τη πίστει στις επαφές αυτές. Με εποικοδομητικό πνεύμα. Και, κυρίως, δεν προκαλούμε. Δεν επιθυμούμε την κλιμάκωση. Ούτε προσπαθούμε να δυναμιτίσουμε τις διερευνητικές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Αντιθέτως, ευελπιστούμε ότι οι επαφές αυτές θα οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση. Αυτό, εξάλλου, έχει υπογραμμίσει και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν αναφερόταν στην «ομαλή συνέχιση» των διερευνητικών επαφών.

Ελπίζω ότι και η τουρκική πλευρά θα προσέλθει στις επαφές αυτές με αντίστοιχο πνεύμα».

Αναφορικά με ενδεχόμενη συνάντησή του με τον Τούρκο ομόλογό του, ο κ. Δένδιας απάντησε απλά: «Οταν το επιτρέψουν οι συνθήκες και υπάρξει το κατάλληλο κλίμα που θα επιτρέψει σε μια τέτοια συνάντηση να είναι εποικοδομητική».

Η στάση της ΕΕ

Τις τελευταίες μέρες, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε επαφές και με τις δύο πλευρές, χαιρετίζοντας τις διερευνητικές επαφές. Άξιες προσοχής ήταν οι πρόσφατες επαφές του Μεβλούτ Τσαβούσογλου τόσο με τον Γενς Στόλτενμπεργκ, όσο και με τον Σαρλ Μισέλ και τον Ζοζέπ Μπορέλ.

Λίγες μέρες πριν υποδεχτεί στις Βρυξέλλες τον Τούρκο ΥΠΕΞ, ο εκπρόσωπος Εξωτερικών ΕΕ μιλώντας στην Ευρωβουλή παραδέχτηκε ότι η Τουρκία «θα πρέπει να σημειώσει επειγόντως πρόοδο στον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων τα οποία αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο των ευρω-τουρκικών σχέσεων».

Όλες οι εκθέσεις των ευρωπαϊκών θεσμών είναι αρνητικές για τις επιδόσεις της Τουρκίας και η έκθεση που πρόκειται να παρουσιάσει στη σύνοδο του Μαρτίου ο Μπορέλ δεν γίνεται να τις παραβλέψει.

Η υιοθέτηση της λεγόμενης θετικής ατζέντας από τους 27 χωρίς όρος θα ισοδυναμούσε με επιβράβευσης της αυταρχικής πολιτικής του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και αδιαφορία για τις καταδικαστικές αποφάσεις ευρωπαϊκών οργάνων.

Τη Δευτέρα συνεδριάζει το Συμβούλιο Εξωτερικών της ΕΕ όπου αναμένεται να γίνει η πρώτη επανεκτίμηση της πορείας των ευρω-τουρκικών σχέσεων, υπό το πρίσμα και της επανεκκίνησης των διερευνητικών επαφών Ελλάδας – Τουρκίας.

Για το θέμα των ευρωτουρκικών σχέσεων πάντως, «φωτιά» βάζουν οι δηλώσεις του Μεβλούτ Τσαβούσογλου στο Politico, o οποίος διαμηνύει ότι «τυχόν περιοριστικά μέτρα κατά της Τουρκίας θα καταστρέψουν τα πάντα».

Τι είναι οι διερευνητικές επαφές;

Οι διερευνητικήες επαφές είναι από τη φύση τους άτυπες συνομιλίες, μη δεσμευτικές. Δεν αποτελούν διαπραγματεύσεις.

Όποια πρακτικά τηρεί κάθε πλευρά είναι ανεπίσημα και μη εγκεκριμένα από την άλλη και ως εκ τούτου δεν μπορούν να διαμορφώσουν το πλαίσιο ούτε τα επόμενα βήματα αν δεν συμφωνηθούν από κοινού.

Δεν μετέχει κανένας τρίτος, είναι μεταξύ μόνο των δύο πλευρών. Επίσης, Δεν γίνονται ενημερώσεις για το περιεχόμενο των διερευνητικών επαφών.

Ο Παύλος Αποστολίδης, πρέσβης ε.τ., θα είναι αυτός που θα καθίσει ξανά στο τραπέζι του διαλόγου, έχοντας απέναντί του τον υφυπουργό Εξωτερικών και διπλωμάτη, Σεντάτ Ονάλ, σε έναν διάλογο που δεν είναι δεσμευτικός, ωστόσο θα αποβεί κρίσιμος για τη συνέχεια αφού θα δείξει πόσο μεγάλη είναι η διάσταση θέσεων μεταξύ των δύο πλευρών επί της αρχής, δηλαδή όσον αφορά τα θέματα που δέχεται κάθε χώρα να θέσει υπό διαπραγμάτευση.