Τουρκία – Ελλάδα : Τα «αγκάθια» και οι διαφορετικές αφετηρίες Αθήνας και Άγκυρας

Ύστερα από πέντε χρόνια, Ελλάδα και Τουρκία προσέρχονται στο ίδιο τραπέζι για την επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών με τις δύο χώρες να ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες, όσο αφορά την ατζέντα των συζητήσεων.

Σύμφωνα με τους αναλυτές, πρόκειται για διερευνητικές επαφές «χαμηλών προσδοκιών» με δεδομένο ότι η Άγκυρα θέλει να βάλει στα τραπέζι όλα τα θέματα που θέτει το τελευταίο διάστημα με προκλητικό τρόπο, όπως την αποστρατικοποίηση νησιών του Αιγαίου.

Η Αθήνα από την πλευρά της έχει ξεκαθαρίσει πως δεν πρόκειται να συζητήσει κάτι άλλο πέρα από την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, βάζοντας φρένο στις ορέξεις της γειτονικής χώρα για διεύρυνση των συζητήσεων και σε άλλα ζητήματα.

Το τελευταίο διάστημα, η Τουρκία είχε προχωρήσει σε ένα μπαράζ προκλητικών ενεργειών και δηλώσεων, δυναμιτίζοντας το κλίμα ενόψει των διερευνητικών.

Οι δύο πλευρές προσέρχονται στο τραπέζι αποφασισμένες να βάλουν τα δικά τους θέματα προς συζήτηση ενώ κανείς δεν θέλει να πάρει την ευθύνη ενός ναυαγίου με το ξεκίνημα των διερευνητικών.

Η Ευρώπη παρακολουθεί με αγωνία την προσπάθεια των δύο πλευρών να συζητήσουν όλα τα ακανθώδη ζητήματα ενώ έχει προειδοποιήσει την Άγκυρα ότι δεν θα δεχθεί για μία ακόμη φορά τακτικισμούς από τη γειτονική χώρα.

Ποιοι θα κάτσουν στο τραπέζι

Στο τραπέζι του διαλόγου επικεφαλής της ελληνικής πλευράς είναι ο πολύπειρος διπλωμάτης, πρέσβης ε.τ. Παύλος Αποστολίδης. Ο άνθρωπος που έχει χειριστεί τις διερευνητικές επί σειρά ετών γνωρίζει τη διαδικασία, τις τουρκικές επιδιώξεις, αλλά και να κρατά τον διάλογο στο επιθυμητό πλαίσιο χωρίς να επιτρέπει εκτροπές.

Στο πλευρό του Αποστολίδη θα σταθούν ο πρέσβης Αλέξανδρος Κουγιού και η διπλωμάτης Ιφιγένεια Καναρά, διευθύντρια του γραφείου του γ.γ. του ΥΠΕΞ Θεμιστοκλή Δεμίρη.

Επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας είναι ο πρέσβης και υφυπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Σεντάτ Ονάλ.

Ο 58χρονος διπλωμάτης έχει εμπειρία συναντήσεων με την ελληνική πλευρά στο πλαίσιο των τακτικών διαβουλεύσεων των δύο ΥΠΕΞ, ωστόσο για πρώτη φορά μπαίνει σε αγώνα διερευνητικών επαφών. Θα έχει στο πλευρό του τον πολιτικό διευθυντή του τουρκικού ΥΠΕΞ Τσαγατάι Ερτζιγές. Εναν άνθρωπο με σημαντικό ρόλο στις διεκδικήσεις της Τουρκίας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.

Οι δύο αντιπροσωπείες θα πιάσουν το νήμα των συζητήσεων από τον 60ό γύρο των διερευνητικών επαφών που διεξήχθησαν στην Αθήνα την 1η Μαρτίου του 2016.

Έπειτα από μια περίοδο τουρκικών προκλήσεων και παραβιάσεων και μετά τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ τον Δεκέμβριο όπου επισημάνθηκε η «ανάγκη συνεχούς αποκλιμάκωσης ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία επανέναρξη και η ομαλή συνέχιση των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας», στις 11 Ιανουαρίου η τουρκική πλευρά, ως οικοδέσποινα, πρότεινε την 25η Ιανουαρίου ως ημερομηνία διεξαγωγής τους, κάτι που αποδέχθηκε η Ελλάδα.

Η διαδικασία και τα επόμενα βήματα

Η διαδικασία των εμπιστευτικών διερευνητικών επαφών συμφωνήθηκε τον Μάρτιο του 2002, στο πλαίσιο της διαδικασίας της ελληνο-τουρκικής προσέγγισης που εγκαινιάσθηκε το 1999 και είναι άτυπες συνομιλίες και όχι διαπραγματεύσεις. Υπογραμμίζεται ότι κατά τις συνομιλίες δεν τηρούνται πρακτικά και ουδεμία πλευρά αναλαμβάνει υποχρεώσεις και δεσμεύσεις.

Σκοπός είναι να διερευνηθεί εάν και κατά πόσον υπάρχει κοινός τόπος και συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την έναρξη διαπραγματεύσεων που θα μπορούσαν ενδεχομένως να καταλήξουν σε συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου.

Σε περίπτωση που διαφανεί ότι δεν καθίσταται δυνατή η εξεύρεση κοινού εδάφους, πάγια θέση της Ελλάδας, η οποία συνάδει απολύτως με το διεθνές δίκαιο και έχει τεθεί και ως κριτήριο στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, είναι η παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ).

Τι λένε οι ειδικοί

Αναγνωριστική χαρακτήρισε τη σημερινή συζήτηση μεταξύ των δύο πλευρών ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο, Κώστας Υφαντής, μιλώντας στην «Κοινωνία Ώρα MEGA», υπογραμμίζοντας ότι οι προσδοκίες είναι χαμηλές.

«Αναγνωριστική η σημερινή συζήτηση. Είναι κρίσιμο για την ελληνική πλευρά να αναγνωρίσει εάν η Τουρκία είναι ειλικρινής να συζητήσει για την οριοθέτηση ή αν θα επιχειρήσει να φορτώσει την ατζέντα από την πρώτη μέρα» ανέφερε και πρόσθεσε:

«Είναι διαφορετικές οι συνθήκες από παλαιότερα. Οι προσδοκίες είναι χαμηλές. Είναι η πρώτη μάχη για την ατζέντα σήμερα. Αν όχι σήμερα, πάρα πολύ γρήγορα, θα έχουμε ημερομηνία για την επόμενη συνάντηση. Κανένας δεν θα διακινδυνεύσει να υπονομεύσει τη διαδικασία».

Ο καθηγητής υπογράμμισε ότι οι διερευνητικές συνιστούν διάλογο ενώ αναφέρθηκε και στο τι συμβαίνει στο επίπεδο των διαπραγματεύσεων. «Όταν δύο χώρες που έχουν διαφορά ή διαφορές διαπραγματεύονται ποτέ δεν δίνει διέξοδο η προσωπική γνωριμία ή η προσωπική διπλωματία. Τα πράγματα πρέπει να είναι σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο».

Από την πλευρά του, ο υποναύαρχος ε.α., Στέλιος Φενέκος, στάθηκε στο ζήτημα της εκπροσώπησης της ελληνικής πλευράς, προκρίνοντας ότι την επόμενη φορά θα πρέπει η Αθήνα να εκπροσωπείται θεσμικά, από υπουργό. «Και οι εξωθεσμικοί να είναι απλώς σύμβουλοι» είπε.

«Οι διερευνητικές με την εξωθεσμική εκπροσώπηση υπό τον κ. Αποστολίδη μπορούν να καθορίσουν την ατζέντα. Όταν μπούμε επί της ουσίας χρειαζόμαστε υπευθυνότητα και θεσμική εκπροσώπηση» συμπλήρωσε σχετικά.