Ηλίας Ηλιού : Αγωνιστής και συνάμα διανοούμενος

Στις 11 Ιουνίου 1965 οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες «Ακρόπολις», «Εθνικός Κήρυξ» και «Ελληνικός Βορράς» δημοσίευσαν την είδηση πως «αριστεροί οπλίτες» ή και «στρατιώτες-μέλη των Λαμπράκηδων» είχαν πραγματοποιήσει σαμποτάζ σε οχήματα της 117ης Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού, που υπαγόταν στην XII Μεραρχία και έδρευε στην Ορεστιάδα του Έβρου.

Τις πληροφορίες περί της δήθεν οργανωμένης κομμουνιστικής δολιοφθοράς είχε φροντίσει να κατασκευάσει και να διοχετεύσει στον Τύπο, πριν καν προωθήσει στις προϊστάμενες στρατιωτικές Αρχές το πόρισμα της προανάκρισης που ο ίδιος είχε διενεργήσει, ο διοικητής της 117 ΜΠΠ, ο αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο μετέπειτα διαβόητος επικεφαλής της χούντας των Απριλιανών.

Η ΕΔΑ ήταν η πολιτική εκείνη δύναμη που κατήγγειλε εξαρχής την ανωτέρω σκευωρία περί κομμουνιστικής συνωμοσίας, τονίζοντας ότι η κίνηση αυτή στρεφόταν κατά της πολιτικής ομαλότητας.

Λίγες ημέρες αργότερα, στις 23 Ιουνίου 1965, κατά τη διάρκεια συζήτησης στη Βουλή για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου (ΕΚ) του Γεωργίου Παπανδρέου, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ, Ηλίας Ηλιού, εκφώνησε μια ομιλία που έμελλε να αποδειχθεί εξόχως προφητική.

Στο πλαίσιο της εν λόγω ομιλίας του, ο Ηλιού έκανε λόγο για κρίση εξουσίας και επισήμανε τον κίνδυνο κατάλυσης της δημοκρατίας, αναφερθείς στις ευθύνες της ΕΚ και της ΕΡΕ, στις παρεμβάσεις των ΗΠΑ στη χώρα μας, στην αρνητική επιρροή που ασκούσαν το Στέμμα και οι Ένοπλες Δυνάμεις.

Ειδικότερα ως προς το ρόλο που διαδραμάτιζαν οι τελευταίες, ο Ηλιού τόνισε στην αγόρευσή του ότι αποτελούσαν φέουδο των Ανακτόρων και όργανο υπαγόρευσης εθνικής πολιτικής.

Μάλιστα, ο Ηλιού ανέφερε τα εξής σε σχέση με την αποστολή των Ενόπλων Δυνάμεων και τη «δολιοφθορά» στον Έβρο:

«Ο στρατός που έχει υψηλήν αποστολήν, ο στρατευόμενος λαός που πρέπει να είναι ο φρουρός της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητος και της ειρήνης της χώρας και ο πρόμαχος των λαϊκών ελευθεριών, επιδιώκεται να περιέλθη εις τον αποκλειστικόν έλεγχον μιας χούντας.

[…] Και ο Αντισυνταγματάρχης Παπαδόπουλος, ο υπ’ αριθμ. 817760 πραξικοπηματίας του σχεδίου Περικλής, η δεξιά χειρ του Νάτσινα, σκηνοθετεί δολιοφθοράν εις τον Έβρον, αφού είχον προηγηθεί αι άτιμοι, ψευδείς και ανησυχητικαί διαδόσεις εφημερίδος της ΕΡΕ περί δολιοφθοράς 17 τανκς εις άλλην μονάδα, σκηνοθετεί δολιοφθοράν 2 τζιπς με ένα κατσαβίδι ως όργανον της δολιοφθοράς, συντάσσει ένα πόρισμα, το γνωστοποιεί εις τον τύπον της ΕΡΕ μίαν ημέραν προτού το κοινοποιήσει εις την Κυβέρνησιν, κινητοποιεί πίσω από την πλάτην της Κυβερνήσεως αστυνομικόν μηχανισμόν…

[…] Και ερωτώ την Κυβέρνησιν, ποιος ασκεί την εξουσίαν εις αυτόν τον τόπον; Πώς περί οιουδήποτε κ. Παπαδοπούλου υπάρχει το τεκμήριον της αληθείας, και εις βάρος δεκάδων ελεύθερων πολιτών το τεκμήριον της ενοχής, ώστε αρκεί να συντάξη ένα χαρτί ο κ. Παπαδόπουλος, διά να συλληφθούν νύκτωρ από τα σπίτια των εις τα τέσσερα άκρα της Ελλάδας 10 πολίται, να τεθούν υπό απομόνωσιν, να κινδυνεύσουν να υποστούν τα γνωστά και συνηθισμένα από τας δίκας της Αεροπορίας και άλλα συνηθισμένα παρομοίας φύσεως βασανιστήρια, διά να ελεγχθούν ύστερα όλα αυτά ότι ήσαν πομφόλυξ; Και αν αύριον με ένα νέον πόρισμα κατονομάσομεν όχι 10, αλλά 500, 1.000, 10.000 πολίτας, είναι δυνατόν να συγκλονισθή το καθεστώς των δημοσίων ελευθεριών, η ασφάλεια του ανθρώπου ότι ευρίσκεται εις το σπίτι του, μη έχων να δώση λόγον, παρά μόνον εις την τακτικήν δικαιοσύνην, είναι δυνατόν να συγκλονισθή το καθεστώς των δικονομικών και συνταγματικών εγγυήσεων και είναι δυνατόν να ξαναεγκαθιδρυθεί το βασίλειον του φόβου εις αυτόν τον τόπον επί τη βάσει οιασδήποτε κακοβούλου αυθαιρέτου ενεργείας οιουδήποτε κ. Παπαδοπούλου;»

Ο Ηλίας Ηλιού, μια από τις σημαντικότερες κοινοβουλευτικές προσωπικότητες της μεταπολεμικής Ελλάδας, γεννήθηκε το 1904 στην τουρκοκρατούμενη Λήμνο.

Γόνος εύπορης οικογένειας, ο Ηλιού σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου αρχικά στον τόπο καταγωγής του και ακολούθως στην Αθήνα.

Στα νεανικά του χρόνια έγινε μέλος της Δημοκρατικής Νεολαίας του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, εντάχθηκε στο Αγροτικό Εργατικό Κόμμα του και πολιτεύτηκε με αυτό στις εκλογές του 1932.

Επί Κατοχής έγινε μαζί με πολλούς ομοϊδεάτες και φίλους του μέλος του ΕΑΜ, ακολούθως δε, μετά τα Δεκεμβριανά, σε ηλικία 40 ετών, ως επιτυχημένος δικηγόρος και οικογενειάρχης με δύο παιδιά, προσχώρησε στο ΚΚΕ.

Από το 1947 έως το 1951 εξορίστηκε στην Ικαρία, τη Μακρόνησο (όπου υποβλήθηκε σε σκληρά βασανιστήρια) και τον Αϊ-Στράτη (ενώ βρισκόταν εκεί, εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ, στις εκλογές του 1951).

Η κοινοβουλευτική σταδιοδρομία τού κατεξοχήν κοινοβουλευτικού εκπροσώπου της ΕΔΑ επέπρωτο να διαρκέσει τρεις δεκαετίες, έως το 1981.

Βεβαίως, ο Ηλιού, που διατηρούσε πάντα τις δικές του απόψεις στα ζητήματα της αυτονομίας, της οργάνωσης και των συμμαχιών της ΕΔΑ, ήταν πάντα ως δικηγόρος στο πλευρό των διωκόμενων κομμουνιστών σε όλες τις μεγάλες δίκες της προδικτατορικής περιόδου.

Κατά τη διάρκεια της χούντας ο Ηλιού συνελήφθη από τους πραξικοπηματίες, εκτοπίστηκε στη Γυάρο, τέθηκε υπό αυστηρή απομόνωση στο νοσοκομείο των φυλακών Αβέρωφ και παρέμεινε έγκλειστος επί μακρόν.

Στις εκλογές του 1974 εξελέγη βουλευτής με το συνασπισμό της Ενωμένης Αριστεράς και το 1977 με τη Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων («Συμμαχία των Πέντε»).

Το 1981, κατά την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική, ο Ηλιού δήλωσε τα εξής:

«Είμαι πικραμένος. Όχι τόσο από τους αντιπάλους μου, που έκαναν στο κάτω-κάτω τη δουλειά τους, αλλά από τους ομόφρονές μου. Δεν άφησαν πεπονόφλουδα που τους πετούσε η ντόπια ή η ξένη αντίδραση που να μην την πατήσουν… Αν ήθελε κάποιος να γράψει για τις αστοχίες της ηγεσίας του αριστερού κινήματος στην Ελλάδα, δεν θα χρειαζόταν τόμους χειρογράφων με σοβαρές αναλύσεις. Θα του αρκούσαν μερικά χειρόγραφα για να γράψει ένα μικρό χιουμοριστικό βιβλίο με τίτλο Ο δρόμος με τις πεπονόφλουδες. Δυστυχώς, οι γκάφες των ομοφρόνων μου κατέστρεψαν ένα πανίσχυρο προοδευτικό κίνημα και μας πήγαν πολλές δεκαετίες πίσω».

Στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του από το βήμα της Βουλής, στις 29 Ιουνίου 1981, ο σπουδαίος αυτός ρήτορας, ο ευρυμαθής, μετριοπαθής και πολιτικά οξυδερκής άνθρωπος, είπε τα εξής:

«Στα 30 χρόνια που εθήτευσα σ’ αυτό το βήμα προσπάθησα πάντα να είμαι αντικειμενικός, ευπρεπής και ήπιος και να υπηρετώ τα γενικότερα συμφέροντα και όχι τα στενά κομματικά».

Ο Ηλίας Ηλιού, ο αγωνιστής και συνάμα διανοούμενος της Αριστεράς, που είχε καταφέρει να αποσπάσει το σεβασμό συντρόφων και αντιπάλων, απεβίωσε στις 25 Ιανουαρίου 1985.