Μεγάλη έρευνα: Η άνοδος και η πτώση της πολιτιστικής βιομηχανίας

Το παρόν και το μέλλον της πολιτιστικής βιομηχανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση μετά την πανδημική κρίση είναι η μεγάλη αγωνία όχι μόνο για τους ανθρώπους που στηρίζουν τον κλάδο αλλά και για τις οικονομίες των χωρών. Οπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα που διενήργησε η Ernst & Young, η πολιτιστική και δημιουργική οικονομία έως το τέλος του 2019 ήταν από μόνη της μια κατηγορία βαρέων βαρών.

Οι κύριες δραστηριότητες των Πολιτιστικών και Δημιουργικών Βιομηχανιών (ΠΔΒ) αντιπροσώπευαν το 4,4% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, με κύκλο εργασιών που άγγιζε τα 643 δισ. ευρώ και συνολική προστιθέμενη αξία 253 δισ. ευρώ το 2019. Οι αριθμοί καταδεικνύουν ότι η οικονομική συμβολή των ΠΔΒ είναι μεγαλύτερη από εκείνη των τηλεπικοινωνιών, της υψηλής τεχνολογίας, των φαρμακευτικών προϊόντων ή της αυτοκινητοβιομηχανίας. Οι θέσεις εργασίας – έτσι όπως ακτινογραφούνται από τα στοιχεία της Eurostat – Business Sector Profile και την ανάλυση από την Ernst & Young – στις Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες φτάνουν τα 7,6 εκατομμύρια, στον τουρισμό, στις τηλεπικοινωνίες το 0,9 εκατ., στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας το 1,3 εκατ. και στην αυτοκινητοβιομηχανία τα 2,6 εκατ.

Η έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των 33 Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης δημιουργών και συνθετών GESAC – μέλος της οποίας είναι και η Αυτοδιαχείρηση – από την Ernst & Young αποτυπώνει ότι από το 2013 έως το τέλος του 2019 οι εργασιακοί τομείς της πολιτιστικής δραστηριότητας στην Ευρώπη είχαν προσθέσει περίπου 700.000 θέσεις εργασίας. Τα έσοδα από το 2013 έως το 2019 στον τομέα του πολιτισμού έχουν αυξηθεί κατά 93 δισ. ευρώ, σε ποσοστό δηλαδή σχεδόν 17%.

Μουσική, βιβλία, video games

Οι 10 κορυφαίοι τομείς των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, από το 2013 έως το 2019, παρουσίασαν ποικίλους και σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης. Πιο συγκεκριμένα σημειώθηκε αύξηση πάνω από 4% ετησίως σε βιντεοπαιχνίδια, διαφημίσεις, αρχιτεκτονική και μουσική· και μεταξύ 0,5% και 3% στα οπτικοακουστικά (AV), στο ραδιόφωνο, στις εικαστικές τέχνες, στις παραστατικές τέχνες και στα βιβλία. Μόνο ο Τύπος υπέφερε (-1,7%) λόγω της δύσκολης μετάβασης των εσόδων μεταξύ εντύπων και ηλεκτρονικών εκδόσεων. Ολοι οι «παίκτες» της αγοράς καταδεικνύουν μια περίοδο έντονης καινοτομίας – δεν είναι μόνο η αναζήτηση για περισσότερες ζωντανές ή φυσικές εμπειρίες από θεατές, αναγνώστες, παίκτες ή επισκέπτες, αλλά και η έκρηξη στη ζήτηση για ηλεκτρονικό περιεχόμενο: το 81% χρηστών του Διαδικτύου στην ΕΕ το χρησιμοποίησαν για μουσική, βίντεο και παιχνίδια το 2018 – περισσότερο απ’ ό,τι για ηλεκτρονικές αγορές ή κοινωνική δικτύωση. Το 2017 η ΕΕ εξήγαγε πολιτιστικά αγαθά αξίας 28,1 δισ. ευρώ.

Το εμπορικό ισοζύγιο της ΕΕ σε πολιτιστικά αγαθά παρουσίασε πλεόνασμα (+ 8,6 δισ. ευρώ) και το μερίδιο των εξαγωγών των ΠΔΒ στις συνολικές εξαγωγές της ΕΕ ήταν 1,5% – περίπου το ίδιο με το πλεόνασμα στο εμπόριο των τροφίμων, των ποτών και του καπνού (9,1 δισ. ευρώ το 2018). Να σημειωθεί ότι πάνω από το 90% των εταιρειών των ΠΔΒ είναι μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις και το 33% του εργατικού δυναμικού είναι αυτοαπασχολούμενοι.

Online τζίρος

Τα τελευταία έξι χρόνια ο τζίρος που δημιουργήθηκε από το online πολιτιστικό περιεχόμενο, τις υπηρεσίες και τα έργα αυξήθηκε κατά 11,5% ετησίως. Οι πολιτιστικές επιχειρήσεις ήταν από τις πρώτες που πειραματίστηκαν και υιοθέτησαν ψηφιακές τεχνολογίες (ψηφιακές φωτογραφίες, ψηφιακούς υλικούς φορείς όπως το DVD και το Blu-ray, CDs, ψηφιακή κινηματογραφική λήψη, streaming, εικονική πραγματικότητα και ψηφιακές πλατφόρμες). Ωστόσο, οι μη ισορροπημένες σχέσεις με τις παγκόσμιες πλατφόρμες και τους μεσάζοντες στο Διαδίκτυο μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την οικονομική βιωσιμότητα, την απασχόληση, την καινοτομία και τις επενδύσεις στον εν λόγω τομέα. Για τα ενδιαφερόμενα μέρη των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, οι προκλήσεις είναι πολλές, συμπεριλαμβανομένων της αμοιβής των δικαιούχων δικαιωμάτων, της κατάλληλης λειτουργίας των αγορών για το πολιτιστικό και δημιουργικό περιεχόμενο και της καταπολέμησης της παράνομης πρόσβασης σε προστατευμένα έργα.

Απότομη πτώση

Το 2020 η Πολιτιστική και Δημιουργική Βιομηχανία απώλεσε περίπου το 31% των εσόδων της. Ο συνολικός κύκλος εργασιών των ΠΔΒ στην ΕΕ των 28 μειώθηκε σε 444 δισ. ευρώ το 2020, μια πτώση καθαρού ποσού 199 δισ. ευρώ από το 2019. Με απώλεια 31% του τζίρου της, η πολιτιστική και δημιουργική οικονομία είναι μία από τις πιο πληττόμενες στην Ευρώπη, λιγότερο από τις αερομεταφορές αλλά περισσότερο από τον τουρισμό και την αυτοκινητοβιομηχανία (-27% και -25% αντίστοιχα).

Το σοκ της COVID-19 έγινε αισθητό σε όλους τους τομείς. Παραστατικές τέχνες (-90% μεταξύ 2019 και 2020) και μουσική (-76%) είναι οι πιο πληττόμενοι. Εικαστικές τέχνες, αρχιτεκτονική, διαφήμιση, βιβλία, Τύπος και οπτικοακουστικές δραστηριότητες μειώθηκαν κατά 20%, στο 40%, σε σύγκριση με το 2019. Η βιομηχανία βιντεοπαιχνιδιών φαίνεται να είναι η μόνη όπου καθυστερεί ο αρνητικός αντίκτυπος (+9%).

Δήλωση Μ. Σχοινά

Ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Μαργαρίτης Σχοινάς δήλωσε, σχετικά: «Η ευρωπαϊκή πολιτιστική δημιουργία, με τον πλούτο, την ιστορία και την πολυμορφία της, βρίσκεται στον πυρήνα των αξιών και της ζωής του σύγχρονου Ευρωπαίου, παρέχοντας ένα μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα για την κοινωνική συνοχή, τη δημιουργικότητα, την αίσθηση ασφάλειας και την προσωπική ευεξία των πολιτών.

Με δεδομένο ότι το 2020 οι Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες υπέστησαν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις λόγω της πανδημίας, υπάρχει ακόμα ο χρόνος για να δράσουμε συλλογικά για να στηρίξουμε τον κλάδο, ώστε να υπερβεί τις κρίσιμες προκλήσεις που αντιμετωπίζει.»

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ