Η άδεια καρέκλα

Η άδεια καρέκλα στη φωτογραφία, είναι σήμα κατατεθέν της σπουδαίας διεθνούς θεατρικής ομάδας Complicite, που με έδρα της το Λονδίνο δημιουργεί και δίνει παραστάσεις σε όλον τον κόσμο.

Αυτή η άδεια καρέκλα όμως θα μπορούσε να είναι και το σήμα κατατεθέν του παγκόσμιου θεάτρου σήμερα. Το θεάτρου που εδώ και πολύ καιρό έχει σταματήσει να υπάρχει.

Άδειες καρέκλες πάνω στη σκηνή, και άδειες καρέκλες θεατών μπροστά από αυτήν.

Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε μια τόσο μακρά και τόσο καθολική θεατρική παύση, όσο την περίοδο αυτής της πανδημίας.

Υπάρχουν βέβαια απόπειρες βιντεοσκοπημένων ή live streaming παραστάσεων, όμως όλοι γνωρίζουμε ότι οι απόπειρες αυτές, στην καλύτερη περίπτωση, αποτελούν υποκατάστατο.

Η πανδημία μάς έχει στερήσει μια σειρά από συνήθειες. Αν κρίνουμε από τα περισσότερα σχόλια που ακούμε γύρω μας ή από τις γενικότερες δημόσιες τοποθετήσεις μάς έχει λείψει η νυχτερινή διασκέδαση, ο καφές με τους φίλους μας, οι βόλτες στα μαγαζιά, τα ταξίδια, το κυνήγι, το ψάρεμα. Το θέατρο;

Μας έχει λείψει το θέατρο; Ή μήπως θα μπορούσαμε μετά την πανδημία να συνεχίσουμε τη ζωή μας και χωρίς αυτό;

Έρευνες

Ο Σάιμον Μακ Μπέρνυ (Simon ΜcBurney), ιδρυτικό μέλος και καλλιτεχνικός διευθυντής της Complicite, μιλώντας, πριν λίγες ημέρες ,για τους λόγους που καθιστούν το θέατρο αναγκαίο στη ζωή μας, αναφέρθηκε στα αποτελέσματα μιας αμερικανικής έρευνας.

«Σύμφωνα με την έρευνα», λέει ο Μακ Μπέρνυ  «από τις πρώτες στιγμές που ένα σύνολο ανθρώπων ξεκινά να παρακολουθεί μια θεατρική παράσταση, οι καρδιές τους αρχίζουν να χτυπάνε μαζί. Με άλλα λόγια αυτό που μπορεί να κάνει το θέατρο, είναι να μας κάνει να αντιληφθούμε τον τρόπο που συνδεόμαστε».

Αυτό είναι το θέατρο. Ένας τρόπος να συνδεόμαστε ψυχικά, σε μια εποχή που πολύ πριν εμφανιστεί η Covid-19, ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς μας ήταν η απομόνωση.

Στο θέατρο, όταν ανάβουν τα φώτα της σκηνής, δημιουργείται αυτόματα μια σειρά από δεσμούς. Του θεατή με τον ηθοποιό, του ηθοποιού με τον συμπαίκτη ηθοποιό, του θεατή με τους υπόλοιπους θεατές.

Οι ταξιθέτες, οι τεχνικοί, το κοινό, οι ηθοποιοί, όλοι μαζί, γίνονται μέρος μιας ιστορίας που ακόμα και αν έχει γραφτεί και σκηνοθετηθεί πολύ συγκεκριμένα, όσες φορές και αν παιχτεί, ποτέ δεν θα ειπωθεί με τον ίδιο τρόπο.

Το Πανεπιστημίου του Leeds, το 2012, προχώρησε στην εξής έρευνα:  «Γιατί οι άνθρωποι πάνε στο θέατρο: Μια ποιοτική μελέτη των κινήτρων του κοινού».

Από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων προέκυψε ότι το μεγαλύτερο κίνητρο είναι η αναζήτηση συναισθηματικών εμπειριών και συναισθηματικής επίδρασης.

Περιγράφοντας την καλύτερη θεατρική τους εμπειρία ως θεατές, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων χρησιμοποίησε λέξεις όπως «ένταση», «συγκινητικό», «οδυνηρό» και «ισχυρό», ενώ πολλοί «εξομολογήθηκαν ότι αναζητούν ή έχουν ακόμα και την ανάγκη για “συναισθηματική απελευθέρωση” ή ένα “χτύπημα”».

Πόσοι άραγε από αυτούς είχαν υπόψιν τους τον ορισμό του Αριστοτέλη για την τραγωδία, που καταλήγει ως εξής: «δι᾽ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».

Δηλάδη, μέσα από τη συγκίνηση και τη φρίκη που νιώθει ο θεατής λυτρώνεται, φτάνοντας στην κάθαρση αντίστοιχων ψυχικών συναισθημάτων. Αυτό δεν είναι που ζητάμε; Μια κάθαρση από όσα κουβαλάμε και όσα θα ξαναφορτωθούν στην ψυχή μας την αμέσως επόμενη ημέρα;

Κατοχή

Το θέατρο στην Ελλάδα δεν σταμάτησε ποτέ. Ούτε στην Κατοχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου πάρα τις απαγορεύσεις και τη λογοκρισία των ναζιστικών και φασιστικών δυνάμεων, συνέχισε να δημιουργεί, άλλοτε φανερά και άλλοτε κρυφά, κι έτσι συνέχισε να υπάρχει.

Ακριβώς τότε, στις 17 Αυγούστου του 1943, ο Κάρολος Κουν μίλησε για το θέατρο σαν να έχει το βλέμμα του στραμμένο στην άδεια καρέκλα του σήμερα.

«Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας.

»Μόνος ο καθένας μας είναι ανήμπορος. Μόνος ο καθένας από σας, τους πιο κοντινούς στην προσπάθεια μας, είναι ανήμπορος. Μαζί ίσως κάτι μπορέσουμε να κάνουμε. Το θέατρο, ως μορφή Τέχνης, δίνει τη δυνατότητα να συνδεθούμε, να συγκινηθούμε, ν’ αγγίξουμε ο ένας τον άλλον, να νιώσουμε μαζί μια αλήθεια. Να γιατί διαλέξαμε το θέατρο σα μορφή εκδήλωσης του ψυχικού μας κόσμου».