Τρεμπεσίνα : Η ανθρωποφάγος

Στις 7:00 π.μ. της 29ης Ιανουαρίου 1941 το 14ο Σύνταγμα Πεζικού του Ελληνικού Στρατού, με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Πεζικού Θεόφιλο Κόντη, εξαπέλυσε επίθεση κατά των ιταλικών δυνάμεων στην περιοχή της Κλεισούρας, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη της κορυφογραμμής της Τρεμπεσίνας, όρους της Αλβανίας (υψόμετρο 1.923) που δεσπόζει στην κοιλάδα του ποταμού Αώου.

Τα προηγηθέντα

Το 14ο Σύνταγμα Πεζικού Χανίων υπαγόταν στην V Μεραρχία Κρητών του Ελληνικού Στρατού, η οποία είχε αρχίσει να εισέρχεται στη ζώνη επιχειρήσεων του Β΄ Σώματος Στρατού (περιοχή Κλεισούρας) από τις 26 Ιανουαρίου.

Η αποστολή που είχε ανατεθεί από το Β΄ Σώμα Στρατού στην V Μεραρχία, στο πλαίσιο των χειμερινών επιχειρήσεων του Ελληνικού Στρατού στη Βόρεια Ήπειρο (τρίτη περίοδος του Ελληνοϊταλικού Πολέμου 1940-41), ήταν αρχικά η κατάληψη της κορυφογραμμής της Τρεμπεσίνας, ακολούθως δε η προώθηση και η εκ δυσμών εξασφάλιση της στενωπού της Κλεισούρας.

Το Β΄ Σώμα Στρατού είχε δώσει την εν λόγω διαταγή στην V Μεραρχία, καθώς είχε αποκρούσει ισχυρή ιταλική επίθεση κατά του κόμβου της Κλεισούρας και ελάμβανε μέτρα για την περαιτέρω αντιμετώπιση της κατάστασης και την αποφυγή ενδεχόμενου νέου κινδύνου.

Η V Μεραρχία είχε περατώσει τη συγκέντρωσή της και τις απαραίτητες αναγνωρίσεις της μέχρι το βράδυ της 28ης Ιανουαρίου, διατηρώντας το 14ο Σύνταγμα στην περιοχή της Κλεισούρας και τα άλλα δύο νοτιότερα, το 43ο Σύνταγμα Πεζικού Ηρακλείου στο χωριό Κούκιαρι και το 44ο Σύνταγμα Πεζικού Ρεθύμνου στην περιοχή Κοσίνα.

Το ιστορικό της μάχης – Οι μεγάλες απώλειες

Οι άνδρες του 14ου Συντάγματος Πεζικού, αφού εξόρμησαν με δύο τάγματα από την περιοχή Γκρόμπα, κατέλαβαν ύστερα από σκληρό αγώνα το Ύψωμα 1733.

Οι ιταλικές δυνάμεις εξαπέλυσαν αμέσως αντεπίθεση, η οποία αποδείχθηκε εντέλει ατελέσφορη, αλλά και οδυνηρή από την άποψη των απωλειών.

Στη συνέχεια οι ελληνικές δυνάμεις επιτέθηκαν κατά του Υψώματος 1923 του ορεινού συγκροτήματος της Τρεμπεσίνας.

Το εν λόγω ύψωμα κατελήφθη εξ εφόδου προς το σούρουπο, έπειτα από ηρωική προσπάθεια των Ελλήνων, οι οποίοι συνέλαβαν μάλιστα 173 αιχμαλώτους (ανάμεσά τους, επτά αξιωματικούς) και έγιναν κύριοι αξιοσημείωτης ποσότητας εχθρικού πολεμικού υλικού.

Οι απώλειες του ελληνικού συντάγματος ανήλθαν σε πέντε αξιωματικούς τραυματίες (μεταξύ των οποίων και ο διοικητής του ΙΙΙ/14 Τάγματος), 22 οπλίτες νεκρούς και περίπου 140 οπλίτες τραυματίες.

Την επομένη, στις 9:00 της 30ής Ιανουαρίου, τα ιταλικά στρατεύματα εξαπέλυσαν ισχυρή επίθεση με σκοπό την ανακατάληψη του Υψώματος 1923, έχοντας τη συνδρομή δυνάμεων Πυροβολικού και αεροσκαφών.

Οι αμυνόμενοι, χάρη στην αποτελεσματική αντίδραση του διοικητή του Ι/14 Τάγματος και την αυτοθυσία που επέδειξαν, κατάφεραν όχι μόνο να διατηρήσουν τις θέσεις τους αλλά και να διενεργήσουν αντεπίθεση, που προκάλεσε την άτακτη υποχώρηση των Ιταλών.

Η Ιταλική Αεροπορία ανέπτυξε στις 28 και 29 Ιανουαρίου ιδιαίτερη δραστηριότητα, βομβαρδίζοντας τις θέσεις των ελληνικών μονάδων και το Σταθμό Διοικήσεως της V Μεραρχίας.

Οι απώλειες εξαιτίας των βομβαρδισμών κατά τη δεύτερη ημέρα ήταν μεγάλες (11 οπλίτες νεκροί, τρεις αξιωματικοί νεκροί και 21 οπλίτες τραυματίες).

Στις 31 Ιανουαρίου σφοδρή χιονοθύελλα εμπόδισε τη συνέχιση των επιχειρήσεων πέραν του Υψώματος 1923.

Η κατάληψη της κορυφογραμμής της Τρεμπεσίνας (29-31 Ιανουαρίου 1941) εξασφάλισε τον έλεγχο της αμαξιτής οδού Κλεισούρας-Τεπελενίου από τα ελληνικά στρατεύματα.

Ένας από τους ήρωες της Τρεμπεσίνας

Ιδού πώς καταγράφει στα αρχεία της έναν από τους ηρωικώς πεσόντες Έλληνες στη Μάχη της Τρεμπεσίνας η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ:

Ψαρουδάκης Γεώργιος

Πατρώνυμο: Νικόλαος

Όπλο: –

Έτος γέννησης: 1915

Νομός γέννησης: Χανίων

Ο.Τ.Α. γέννησης: Ασκύφου

Οικισμός γέννησης: Άσκυφος

Περίοδος: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Μονάδα: 14ο Σύνταγμα Πεζικού

Ημερομηνία θανάτου: 30/1/1941

Τόπος θανάτου: Μάχη Τρεμπεσίνας

Ιταλοί αιχμάλωτοι, πολλοί τραυματισμένοι, με τους έλληνες φρουρούς τους, στην κοιλάδα του Αώου, με τη φονική Τρεμπεσίνα να διακρίνεται στο βάθος (φωτογραφία τραβηγμένη από τη Μαρία Χρουσάκη, νοσοκόμα του Ελληνικού Στρατού)

Οι Κρητικοί πήραν την Τρεμπεσίνα*

Η χιονισμένη κορυφή, αυτή που κρύβεται μέσα στα σύννεφα, είναι η ανθρωποφάγος Τρεμπεσίνα.

Υψόμετρο 1924. Γενάρης του 41. Χιονοθύελλα. Οι Χανιώτες του 14ου Συντάγματος της 5ης Μεραρχίας είναι στα πόδια του βουνού. Στην κορυφή οι Ιταλοί Αλπίνοι. Κάθετη η βουνοπλαγιά. Άπαρτη.

«Αδύνατον» αναφωνεί ο Νικόλαος Σπένδος, ο Συνταγματάρχης, στην εντολή «προχωρείτε!»

Πώς να στείλεις τους στρατιώτες στη σίγουρη σφαγή;

Πώς να ανεβάσεις 1.500 παγωμένους στρατιώτες ακάλυπτους στην κάθετη, κρυσταλλωμένη βουνοπλαγιά, εκεί που δεν γαντζώνει μήτε σίδερο και που τη γαζώνουν τα πολυβόλα;

Ναι, είναι «Αδύνατον».

«Εγώ παιδιά θα πάω. Κι όποιος θέλει έρχεται. Άμα παγώνουμε εμείς εδώ κάτω, αυτοί εκεί πάνω θα ’χουν γίνει κούτσουρα».

Τον λένε Ησίοδο. Ησίοδο Τσίγκο. Μικρασιάτης από τα Βουρλά. Το μόνο αγόρι της οικογένειας που γλίτωσε από τους Τσέτες, χάρη σε έναν Τούρκο γείτονα που έκρυψε αυτόν και τη μάνα του σ’ ένα κάρο. Και βγήκαν στα Χανιά. Εκεί μεγάλωσε. Τώρα, έφεδρος ανθυπολοχαγός, ελλείψει μονίμων, διοικεί τον 11ο Λόχο.

«Λοιπόν, εγώ πάω».

«Μα κ. Ανθυπολοχαγέ, ο Συνταγματάρχης δεν το ξέρει!»

«Θα του το πούμε άμα φτάσουμε».

Τον ακολουθούν σαράντα.

Ανεβαίνουν. Καρφώνουν τις ξιφολόγχες στον πάγο κι ανεβαίνουν.

Δεν τους χτυπούν τα πολυβόλα. Μα τους χτυπά πιο άγρια η θύελλα.

Τους ξυλιάζει τα πόδια και τους αχρηστεύει τα δάχτυλα. Μέχρι και το δάκρυ τους παγώνει.

Ανεβαίνουν. Από τη μέση κι απάνω κάθε 50 μέτρα χάνουν κι έναν.

Μα ανεβαίνουν.

Φτάνουν στο 1924!

Εφτά κι ένας ο ανθυπολοχαγός οχτώ…

Τα ξυλιασμένα χέρια είναι αδύνατο να περάσουν ξιφολόγχη στα τουφέκια.

Τις κραδαίνουν σα μαχαίρια και πέφτουν στα ιταλικά αμπριά.

Άδεια! Ψυχή ζώσα!

Οι Ιταλοί φοβήθηκαν τον παγωμένο θάνατο και φύγαν!

Κατέβηκαν χαμηλά να σωθούν μέχρι να κοπάσει ο δαίμονας.

Κονσέρβες, τσιγάρα, σοκολάτες, όλα στη θέση τους. Τακτοποιημένα.

Το ίδιο τα βαριά πολυβόλα και δυο-τρεις μικροί όλμοι.

«Γυρίστε τα από την άλλη!» φωνάζει ο Ησίοδος.

«Θα ’ρθούνε το πρωί!»

Και έρχονται το πρωί που ’χει πάψει η θύελλα. Τραγουδώντας να ξαναπιάσουνε τα αμπριά τους…

Και τους θερίζουνε τα δικά τους πολυβόλα!

Όσοι ζούνε το βάζουνε τα πόδια, να ειδοποιήσουν πως την κορφή την πιάσανε οι Έλληνες!

Μα το ίδιο κάνει κι ο Τσίγκος. Φωνάζει στον γκρεμό, όσοι από τους δικούς του δεν είναι παγωμένοι, να μην ανέβουν. Να γυρίσουν στο Σύνταγμα. Να πουν πως θέλουμε ενισχύσεις στην κορυφή!

Στο μεταξύ φαίνονται οι Ιταλοί στη βορινή ρίζα. Δυο ολόκληρα Συντάγματα Αλπινιστών ανεβαίνουν να ξαναπάρουν το βουνό.

Μα είναι αργά! Ο Παπαστεργίου, ο Μέραρχος, έχει προλάβει να τους ανεβάσει όλους στο βουνό! Ολόκληρη τη Μεραρχία Κρήτης!

Αριστερά οι Ρεθυμνιώτες του 44ου. Στο Κέντρο οι Χανιώτες του 14ου και δεξιά οι Καστρινοί κι οι Λασιθιώτες του 43ου.

Οι Ιταλοί δεν είναι δειλοί. Ορμούν. Πιάνονται χέρι με χέρι οι Κρητικοί με τους Τυρολέζους και τα παιδιά από τα Απέννινα.

Γλιστρούν και πέφτουν αγκαλιασμένοι στις παγωμένες χαράδρες και στις τρύπες του βουνού.

Κοντά δυο μέρες σκοτώνονται, ώσπου το πράμα γίνεται ξεκάθαρο.

Οι Κρητικοί πήραν την Τρεμπεσίνα!

*Κείμενο-ανάρτηση του Γιώργου Παπαδάκη (Γ.Δ.Π.) στο facebook, 28/9/2018.