Η νέα «φούσκα» της Wall Street έχει… άρωμα ολλανδικής τουλίπας και σφραγίδα Έλον Μασκ

Κάποιο παγωμένο πρωινό, στις αρχές του 1637, ένας ναυτικός εμφανίστηκε στον χώρο όπου πραγματοποιούσε τις συναλλαγές του ένας πλούσιος Ολλανδός έμπορος. Εκεί του προσφέρθηκε πλούσιο πρωινό, που περιλάμβανε εκλεκτές κόκκινες ρέγκες. Ο ναυτικός παρατήρησε πάνω στον πάγκο κάτι που έμοιαζε με κρεμμύδι. Όταν βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία, το έχωσε στην τσέπη του, θεωρώντας ότι είχε βρει ένα ιδανικό συνοδευτικό για τη ρέγκα του και έφυγε για την αποβάθρα, προκειμένου να απολαύσει το πρωινό του.

Μόλις γύρισε την πλάτη του, η ζημιά είχε γίνει, καθώς το δήθεν κρεμμύδι ήταν ένας πανάκριβος βολβός τουλίπας: Ο πλούσιος έμπορος είχε ήδη χάσει το πολύτιμο Semper Augustus του, αξίας 3.000 φιορινιών ή περίπου 280 στερλινών – σε σημερινά δεδομένα, 770.000 στερλινών ή ενός εκατομμυρίου δολαρίων!

Η παραπάνω περιγραφή, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο του BBC Τιμ Χάρφορντ, ανήκει στον Σκοτσέζο Τσαρλς Μακέι, ο οποίος έγραψε για το συγκεκριμένο γεγονός 200 χρόνια αργότερα, θέλοντας να περιγράψει τη μανία που είχε καταλάβει τότε τους Ολλανδούς με τις τουλίπες και τους βολβούς τους. Μια μανία η οποία οδήγησε στο κραχ της ίδιας χρονιάς – όταν τον Φεβρουάριο οι πωλητές βολβών συγκεντρώθηκαν στο Χάαρλεμ και διαπίστωσαν πως δεν υπήρχαν αγοραστές… – και θεωρείται ως η πρώτη «φούσκα» στην ιστορία των χρηματιστηρίων και εν γένει του καπιταλισμού.

Μία, δύο, τρεις, πολλές «φούσκες»

Έκτοτε, βεβαίως, έχουν περάσει περίπου τέσσερις αιώνες και έχουν συμβεί τόσο πολλά στον θαυμαστό κόσμο των «αγορών» ώστε κάνουν το σκάνδαλο εκείνο να φαντάζει ασήμαντο: Το Κραχ του ’29, που προκάλεσε τη Μεγάλη Ύφεση και οδήγησε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πρώτη πετρελαϊκή κρίση των αρχών της δεκαετίας του ’70, που άλλαξε τα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας. Το σκάσιμο της «φούσκας» των dot.com στην αυγή της τρίτης χιλιετίας και της ακόμη μεγαλύτερης των ενυπόθηκων δανείων, λιγότερο από δέκα χρόνια αργότερα.

Τις τελευταίες ημέρες δε, η προσοχή έχει στραφεί σε μια ακόμη υπόθεση η οποία θα έμοιαζε απίστευτη μέχρι και σχετικά πρόσφατα: Την εκτόξευση της τιμής της μετοχής μιας σχεδόν άγνωστης εταιρείας, της GameStop, κατά σχεδόν 3.000% μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα – και μάλιστα, όχι σε κάποιο τυχαίο χρηματιστήριο, αλλά στην ίδια τη Wall Street.

Η υπόθεση ανάγκασε ακόμη και την υπουργό Οικονομικών της νέας κυβέρνησης Μπάιντεν και πρώην επικεφαλής της Fed, την πολύπειρη Τζάνετ Γέλεν, να στρέψει την προσοχή της εκεί και να απειλήσει – εμμέσως πλην σαφώς – με λήψη μέτρων. Σχεδόν ταυτόχρονα και αφού κάποια funds που είναι γνωστά για τις επιδόσεις τους στο «σορτάρισμα» οδηγήθηκαν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, μπήκε φρένο στις συναλλαγές της συγκεκριμένης μετοχής, ενώ η πλατφόρμα από την οποία αυτές κυρίως γίνονταν τέθηκε υπό στενή επιτήρηση.

Μετά από αυτά, η μετοχή της GameStop και άλλων εταιρειών της ίδιας κατηγορίας αφαιρέθηκε από μια σειρά πλατφόρμες, με αποτέλεσμα η τιμή να καταγράψει «βουτιά» κατά σχεδόν 50% την Πέμπτη. Την Παρασκευή, όμως, ο μετοχή επέστρεψε σε αρκετά ταμπλό, ενώ οι περισσότεροι εκτιμούν ότι το φαινόμενο πιθανότατα θα επεκταθεί, καθώς ανταποκρίνεται στο κλίμα και τα δεδομένα της εποχής.

Η εκδίκηση των «πληβείων»;

Δεν λείπουν και εκείνοι οι οποίοι θεωρούν ότι τα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν στην συγκεκριμένη περίπτωση αποδεικνύουν ότι το μοντέλο του «λαϊκού καπιταλισμού» – για να θυμηθούμε έναν ακόμη όρο του Ψυχρού Πολέμου – επέστρεψε και μάλιστα πιο δυναμικά από ποτέ. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι η βασική πλατφόρμα μέσω της οποίας προωθήθηκε η μετοχή της GameStop έφερε την ονομασία «Ρομπέν των Δασών» (έβγαλε δε κέρδος της τάξης των ενός δισ. δολαρίων σε λίγες ημέρες!). Ενώ μια σειρά Μέσα, ανάμεσά τους και το Bloomberg, έκαναν λόγο για την «εξέγερση των μικρομεσαίων επενδυτών».

Η αλήθεια, ωστόσο, είναι διαφορετική – δυστυχώς για τους ρομαντικούς. Σταδιακά, άλλωστε, τα χρηματιστήρια έχουν μετατραπεί σε τεράστια… καζίνο και ναούς του τζόγου, στα οποία δεν υπάρχουν όρια ούτε ηθικές αξίες. Όσο για τους λεγόμενους επενδυτές, έχουν αποδείξει πως μπορούν να εφευρίσκουν διαρκώς νέα προϊόντα, πραγματικά και «παράγωγα», καθώς και μεθόδους για να θησαυρίζουν, διοχετεύοντας εκεί τα πλεονάζοντα και μη παραγωγικά κεφάλαιά τους.

Το ίδιο συμβαίνει και με τα μέλη κάποιων προνομιούχων ομάδων, που είχαν και έχουν πρόσβαση σε «ευαίσθητη» εσωτερική πληροφόρηση. Την οποία εκμεταλλεύονται για να πάρουν θέση εγκαίρως, πριν από το λεγόμενο «πόπολο» των αγορών, αποκομίζοντας τεράστια ποσά από τις αγοραπωλησίες «πακέτων» με μετοχές.

Οι πρωτόγνωρες δυνατότητες που υπάρχουν στην εποχή του Internet και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι τάσεις που κυριαρχούν δεν θα μπορούσαν, φυσικά, να μην παίζουν ρόλο.

Δισ. αλλάζουν χέρια με ένα… tweet!

Δεν είναι τυχαίο ότι η μετοχή της GameStop εκτοξεύθηκε κατά 50% την περασμένη Τρίτη, όταν ο Έλον Μασκ έστειλε το μήνυμα «Gamestonk!!» μέσω Twitter, συνοδευόμενο από το link του φόρουμ Wallsteetbets της Reddit. Αλλά και την Παρασκευή, η «ισοτιμία» του Bitcoin έναντι του δολαρίου έφτασε να ενισχύεται μέχρι και κατά 14%, απλώς και μόνο επειδή ο «μίστερ Tesla» πρόσθεσε στη βιογραφία του που υπάρχει στο Twitter τον σύνδεσμο «#bitcoin»!

Ούτε είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι η πορεία των τελευταίων δεκαετιών έχει δημιουργήσει και συνεχίζει να δημιουργεί εξαιρετικά εύφορο έδαφος για νέες «φούσκες» και σκάνδαλα. Έδαφος στο οποίο κυριαρχούν περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν οι ισχυροί – έστω κι αν πολλαπλασιάζονται και οι «ρωγμές» και οι ευκαιρίες που επιτρέπουν σε κάποιους μικρότερους να σημειώνουν επιτυχίες.

Είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα και ειδικά την τελευταία εικοσαετία, αμέτρητα βιβλία έχουν γραφεί για τον σημερινό κόσμο των αγορών, πολλές απολαυστικές κινηματογραφικές ταινίες και αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ έχουν ανέβει στις μεγάλες οθόνες και τα συνδρομητικά κανάλια. Η ιστορία αυτή, όμως, δεν μοιάζει να έχει τέλος και οι αγορές συνεχίζουν να μας εκπλήττουν.

Και πώς να μην το κάνουν, όταν κυβερνήσεις, κεντρικές τράπεζες και ρυθμιστικές αρχές όχι απλώς αρνούνται να επιβάλλουν ένα πιο σαφές και αυστηρό πλαίσιο λειτουργίας των αγορών, αλλά παίρνουν πίσω και τα μέτρα που είχαν υιοθετήσει στην κορύφωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης…

Για τον Μοχάμεντ Ελ-Εριάν, επικεφαλής των συμβούλων της Allianz, είναι σαφές ότι η σημερινή κατάσταση έχει πολλές αναλογίες με την «κρίση της τουλίπας» του 1636-’37. Όπως τονίζει, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο «ο παράλογος πόλεμος γύρω από την GameStop να αποτελεί ένδειξη για την ύπαρξη μιας επικίνδυνης φούσκας στις χρηματιστηριακές αγορές, η οποία δημιουργήθηκε από την άνευ προηγουμένου ρευστότητα που παρείχαν οι κεντρικές τράπεζες».

Τι θα τα κάνουν τα λεφτά;

Η ανησυχία του είναι εύλογη, καθώς τα στοιχεία δείχνουν πως στο τριήμερο 25-27 Ιανουαρίου, ο όγκος των συναλλαγών στη μετοχή της GameStop έφτασε τα 71 δισ. δολάρια, κάτι που σημαίνει πως ήταν κατά 30% μεγαλύτερος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο της Apple και διπλάσιος από τις Amazon και Microsoft.

Και η αντιστοιχία που επιχειρεί, επίσης, δεν αποτελεί αποκύημα φαντασίας. Υπενθυμίζεται πως οι τουλίπες έφτασαν στην Ολλανδία τον 16^ο αιώνα, μαζί με αρκετά νέα είδη φυτών και σπόρων – όπως πατάτες, πράσινο και κόκκινο πιπέρι, τομάτες, αγκινάρες της Ιερουσαλήμ, αλλά και γαλλικά φασόλια.

Δεν χρειάστηκαν, λοιπόν, παρά λίγα χρόνια για να δημιουργηθεί η «φούσκα» και να προκληθεί το κραχ. Κι αυτό διότι εκείνα τα χρόνια, οι Ολλανδοί απολάμβαναν πρωτόγνωρου πλούτου και ευημερίας, για τα δεδομένα της εποχής – κατάσταση που, τηρουμένων των αναλογιών, παραπέμπει στη σημερινή υπέρμετρη ρευστότητα στις αγορές.

Έχοντας αποκτήσει την ανεξαρτησία τους από την Ισπανική Αυτοκρατορία, οι έμποροι της νεαρής ακόμη χώρας πλούτιζαν μέσω της Ολλανδικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών. Έχοντας πολύ χρήμα στη διάθεσή τους, στράφηκαν σε έργα τέχνης και έγιναν συλλέκτες σπάνιων και εξωτικών ειδών – μια κατηγορία στην οποία ενέταξαν και ορισμένες πανέμορφες ποικιλίες τουλίπας.

Έτσι, πολύ σύντομα, κάποιοι βολβοί έφτασαν να πωλούνται όσο και ένα καλό σπίτι, ενώ υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι έδιναν τον ετήσιο μισθό τους για να αγοράσουν ό,τι μπορούσαν, με την ελπίδα ότι σύντομα θα το μεταπωλούσαν βγάζοντας τα διπλά.

Η συνέχεια, για τότε, είναι γνωστή και έχει γραφεί. Σήμερα θα γίνει κάτι ανάλογο;