Θεραπευτική Ιππασία : «Δαμάζοντας» την αναπηρία μέσω των αλόγων

Στην καρδιά της Αθήνας, λίγα λεπτά από το σταθμό του μετρό της Κατεχάκη, κρυμμένος μέσα σε φυλλωσιές, στέκεται ο Σύνδεσμος Θεραπευτικής Ιππασίας. Λίγα βήματα μετά την είσοδο, τα επιβλητικά πρόσωπα των αλόγων ξεπροβάλλουν από τα διαμερίσματα του στάβλου, κοιτώντας με περιέργεια τον επισκέπτη, ενώ ο Najaf Abbas, ο επιστάτης, καθαρίζει τον διάδρομο ανάμεσά τους. Μερικά σπιτάκια που φιλοξενούν τα γραφεία του Συνδέσμου, μια αρένα, εκπαιδεύτριες, εθελόντριες, μια στρουμπουλή γάτα και δυο (πολύ) φιλικά σκυλιά συμπληρώνουν την εικόνα.

Παντού και πάντα απόλυτοι πρωταγωνιστές είναι τα άλογα: Ζωγραφισμένα σε κάθε μέγεθος, χρώμα και εκδοχή, σχηματισμένα από καπάκια πλαστικών μπουκαλιών και φυσικά ολοζώντανα, να προπονούνται, να απολαμβάνουν το χτένισμα, τη φυσικοθεραπεία ή απλώς τα χάδια του προσωπικού. Και, κυρίως, να συμμετέχουν στις θεραπείες παιδιών και ενηλίκων με αναπηρίες.

Λίγα λεπτά αφού έφτασα στον χώρο και παρά το τσουχτερό κρύο –μόλις είχαν πέσει οι ελάχιστες νιφάδες του αθηναϊκού χειμώνα- ο πρώτος θεραπευόμενος ήταν ήδη εκεί. Ο 13χρονος Ανδρέας, ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού, δεν μπορούσε να κρύψει τη χαρά του που συναντούσε το άλογό του, τον Ρίνγκο. Στα πέντε χρόνια που κάνει θεραπείες στον Σύνδεσμο, «έχει αλλάξει τρεις εκπαιδεύτριες, αλλά είναι πάντα με το ίδιο άλογο», εξηγεί η μητέρα του, Δέσποινα Μωραΐτη, μιλώντας στο in.gr.

Ο Ανδρέας ιππεύει τον Ρίνγκο με τη βοήθεια της εκπαιδεύτριάς του, Αθανασίας Μάντη

Δεν πρόκειται για μια τυχαία εξέλιξη. Η σχέση του θεραπευόμενου με το άλογό του αποτελεί κεντρικό κομμάτι της διαδικασίας. Ειδικά στη δική του περίπτωση, που κεντρικός στόχος της θεραπείας είναι η βελτίωση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Ο Ανδρέας είναι μη-λεκτικός και «δεν είναι καθόλου αυτόνομος. Δεν θυμάται να πάει μόνος του στην τουαλέτα, πρέπει να του το πεις, να τον συνοδεύσεις. Αν βρει χλωρίνη θα τη δοκιμάσει και θα την πιει. Αν σου ξεφύγει στον δρόμο, χάθηκε», εξηγεί η μητέρα του.

Τα πρωινά του Σαββάτου, όμως, «ξέρει την ημέρα και την ώρα του μαθήματος, σηκώνεται και βάζει μόνος του τις γαλότσες του». Η θεία του, Γεωργία Μωραΐτη, θέλει να βεβαιωθεί ότι αντιλαμβάνομαι τη βαρύτητα αυτού του γεγονότος: «Ξέρεις τι σημαίνει αυτό για ένα παιδί που δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί;»

Ο Σύνδεσμος

Οι θεραπευόμενοι του Συνδέσμου Θεραπευτικής Ιππασίας αντιμετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις και δυσκολίες. Τα θεραπευτικά προγράμματα, που πραγματοποιούνται με την υποστήριξη ειδικά εκπαιδευμένων ψυχολόγων, εργοθεραπευτριών, λογοθεραπευτριών και φυσιοθεραπευτριών, απευθύνονται σε άτομα που αντιμετωπίζουν κινητικές αναπηρίες, πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας ή εγκεφαλική παράλυση, βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, έχουν διαγνωσθεί με νοητική υστέρηση ή με κάποια ψυχιατρική διαταραχή. Κοινός παρονομαστής πάντα το άλογο, ταυτόχρονα εργαλείο και θεραπευτής.

Στιγμιότυπο από σεμινάρια αλληλεπίδρασης μεταξύ παιδιών τυπικής ανάπτυξης και αλόγων, που διοργανώνονταν τακτικά από τον Σύνδεσμο Θεραπευτικής Ιππασίας μέχρι το ξέσπασμα της πανδημίας

Παρά τη μακρά ιστορία του –ξεκίνησε ως έργο εθελοντών ήδη από το 1983, σε ερασιτεχνικό αρχικά επίπεδο, μέχρι να πάρει τη μορφή σωματείου το 1992- και την εξαιρετικά κεντρική τοποθεσία του, ο Σύνδεσμος παραμένει σχετικά άγνωστος στο ευρύ κοινό. Και παρόλο που εκείνοι που χρειάζονται τις υπηρεσίες του γνωρίζουν καλά την ύπαρξή του, μέσα από άλλους φορείς που παρέχουν στήριξη στους ίδιους ή τα παιδιά τους, αλλά και μέσα από τις θετικές εμπειρίες ατόμων με αναπηρίες, η… διακριτικότητα της παρουσίας του στην Αθήνα μεταμορφώνεται σε υπαρξιακό πρόβλημα τη στιγμή που η πανδημία επιδεινώνει τις ήδη υφιστάμενες οικονομικές δυσκολίες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού.

Παρά το γεγονός ότι τόσο το Διοικητικό Συμβούλιο όσο και μεγάλο μέρος των ανθρώπων που στηρίζουν τη λειτουργία του Συνδέσμου εργάζονται για αυτόν σε εθελοντική βάση, κρατώντας έτσι και πολύ χαμηλό το κόστος των θεραπειών, η συντήρηση των αλόγων, του χώρου και του εξοπλισμού απαιτεί ένα σημαντικό κεφάλαιο, όπως εξηγεί στο in.gr η Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, κυρία Δήμητρα Καρουζάκη.

Στιγμιότυπο από σεμινάρια αλληλεπίδρασης μεταξύ παιδιών τυπικής ανάπτυξης και αλόγων, που διοργανώνονταν τακτικά από τον Σύνδεσμο Θεραπευτικής Ιππασίας μέχρι το ξέσπασμα της πανδημίας

«Δυστυχώς δεν έχουμε μέχρι σήμερα κάποια κρατική υποστήριξη», σημειώνει. «Έχουμε ένα πρόγραμμα υιοθεσίας αλόγων, μέσω του οποίου κάποιος πολίτης ή κάποια εταιρεία μπορούν να προσφέρουν, για παράδειγμα, το πετάλωμα ενός ή όλων των αλόγων, την τροφή τους, τα ιατρικά και οδοντιατρικά τους έξοδα ή και τον ιππαστικό εξοπλισμό, ο οποίος πρέπει να είναι εξειδικευμένος».

«Η πανδημία μάς έχει προκαλέσει τεράστια οικονομικά προβλήματα», συμπληρώνει, «γιατί στηριζόμαστε σε χορηγίες και δωρεές, όπως επίσης και σε παζάρια, σεμινάρια και εκδηλώσεις».

Τα παιδιά

Παρά την επιμονή των εκπαιδευτριών στη διαφοροποίηση μεταξύ «ιπποθεραπείας» και «θεραπείας υποβοηθούμενης από το άλογο», δεν είναι εύκολο για κάποιον χωρίς ειδικές γνώσεις να διακρίνει την κάθε μεγαλύτερη ή μικρότερη απόκλιση μεταξύ των μεθόδων που εφαρμόζονται εντός του Συνδέσμου. Αυτό που γίνεται ευκολότερα κατανοητό, είναι η διαφοροποίηση σε σχέση με τις παθήσεις ή τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι θεραπευόμενοι. Η θεραπευτική μέθοδος που επιλέγεται, εξάλλου, αλλά και το συγκεκριμένο πρόγραμμα που εφαρμόζεται στον καθένα, σχετίζεται άμεσα με τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά τόσο της κατάστασης όσο και της προσωπικότητάς του.

Κινητικές αναπηρίες

Τι μπορεί, λοιπόν, να προσφέρει η ιπποθεραπεία σε ένα άτομο με κινητικά προβλήματα; Όπως εξηγεί στο in.gr η Κλεοπάτρα Τσάγκαρη, φυσιοθεραπεύτρια με πιστοποίηση από την Αμερικανική Ομοσπονδία Ιπποθεραπείας, «η ιπποθεραπεία επιτρέπει στον θεραπευτή να πετύχει πολύ συγκεκριμένα πράγματα στον αναβάτη μέσω της κίνησης του αλόγου. Μπορεί να λειτουργήσει για οποιαδήποτε αναπτυξιακή διαταραχή ή διαταραχή του νευρικού συστήματος, όπως είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας, η εγκεφαλική παράλυση και ο αυτισμός, μέσω στοχευμένου χειρισμού της κίνησης του αλόγου ως ένα θεραπευτικό μέσο αισθητηριακών, νευρομυϊκών και γνωστικών συστημάτων, ώστε να υπάρξουν αποτελέσματα».

«Στη σκλήρυνση κατά πλάκας προσπαθούμε να διατηρούμε την τωρινή κινητική κατάσταση και να μη δυσχεραίνεται περαιτέρω η κινητικότητα», συνεχίζει. «Στην εγκεφαλική παράλυση, αν πρόκειται για ένα παιδί σε μικρή ηλικία μπορούμε να το βοηθήσουμε να περπατήσει καλύτερα, ενώ στους ενήλικες προσπαθούμε απλώς να μειώσουμε τις ορθοπεδικές διαταραχές που έρχονται ως αποτέλεσμα του νευρολογικού προβλήματος και να διατηρήσουμε την κινητικότητα».

Ανεξάρτητα από τις παθήσεις τους, οι θεραπευόμενοι δεν μετατρέπονται –τουλάχιστον όχι πάντα- σε ιππείς και αμαζόνες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εκπαιδεύτριες είναι εκείνες που ρυθμίζουν πλήρως την κίνηση του αλόγου: «Δεν έχουμε ως στόχο ποτέ την ιππασία», τονίζει η Κλεοπάτρα. «Μπορεί να τη χρησιμοποιήσουμε για να πετύχουμε μεγαλύτερη εκμάθηση, όμως δεν είναι αυτός ο στόχος μας. Προκειμένου το άτομο να αφήσει το σώμα του και να κινείται σωστά με την κίνηση του αλόγου, δεν πρέπει να το οδηγεί το ίδιο».

Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας κάποιες φορές μπορεί να είναι εντυπωσιακά –ιδίως στις περιπτώσεις που ο θεραπευόμενος βρίσκεται στην κατάλληλη ηλικία, όπως είναι για παράδειγμα η εφηβεία. Η Κλεοπάτρα αναφέρεται στην περίπτωση ενός παιδιού με δυστονική εγκεφαλική παράλυση που έφτασε στο Σύνδεσμο σε αμαξίδιο σε ηλικία περίπου δεκαέξι χρονών. Ένα εξάμηνο αργότερα, μέσα από το άλογο αλλά και τις υπόλοιπες θεραπείες του, ήταν πλέον σε θέση να κάνει βήματα –ακόμη και να ανέβει ή να κατέβει κάποια σκαλιά έχοντας υποστήριξη. Και δεν είναι ο μόνος: «Έχω διαπιστώσει πολλές αλλαγές. Όταν δουλεύεις με τα ίδια παιδιά για έξι χρόνια βλέπεις πολλές αλλαγές και στη συμπεριφορά τους, μεγαλώνεις μαζί τους και πάντα χαίρεσαι».

Ποιες είναι, όμως, οι πρώτες ενδείξεις ότι η θεραπεία λειτουργεί; «Ουσιαστικά, πρόκειται για μια φυσιοθεραπεία που σαν μέσο και συνεργάτη έχει το άλογο. Οπότε τα αποτελέσματα και οι ενδείξεις είναι αυτές που βιώνουμε στο έδαφος. Πριν ανέβει το παιδί στο άλογο, δουλειά μου είναι πάντα να παρατηρώ τι γίνεται στο σώμα του, πώς είναι ευθυγραμμισμένες οι κινήσεις του. Όταν κατεβαίνει από το άλογο υπάρχουν κάποια συγκριτικά τεστ, όπως ο τρόπος που πετά ο θεραπευόμενος μια μπάλα πριν και μετά το άλογο.

»Ωστόσο, από την πρώτη κιόλας θεραπεία, επειδή η κίνηση του αλόγου είναι τρισδιάστατη και συνεχόμενη, τα αποτελέσματα είναι ορατά, γιατί το νευρικό του σύστημα αναγκάζεται να επεξεργαστεί νέα ερεθίσματα, νέες πληροφορίες. Για άτομα που έχουν σπαστικότητα, για παράδειγμα, ακόμη και η προσπάθειά τους να καθίσουν επάνω στο άλογο, απαιτεί κάποιο άνοιγμα των προσαγωγών, ενώ με τη συνεχή κίνηση πάλι δουλεύονται σε εντοπισμένο επίπεδο μυϊκά. Ωστόσο είναι μια μακροχρόνια θεραπεία για άτομα με αναπηρία. Υπάρχουν παιδιά που μπορεί να χρειαστούν και πολλά χρόνια για να δουν μικρά αποτελέσματα. Παίζει ρόλο και το περιβάλλον, και η ηλικία και το συνολικό θεραπευτικό πλαίσιο. Πάντα η θεραπεία στην αναπηρία είναι μια ομαδική δουλειά πολλών θεραπευτών».

Ο 13χρονος Ανδρέας σελώνει τον Ρίνγκο με τη βοήθεια της Αθανασίας

Στο φάσμα του αυτισμού

Οι χαρούμενες κραυγές ενός παιδιού γέμιζαν τον χώρο σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης με την Κλεοπάτρα. Ο ενθουσιασμός του ήταν αδύνατον να κρυφτεί, καθώς χοροπηδούσε και περιεργαζόταν το άλογό του, τον Αμίγκο, που επιλέγεται συχνά από τις εκπαιδεύτριες για τα μικρότερα παιδιά, όπως εκείνος, εξαιτίας της τεράστιας υπομονής του.

Ο πατέρας του 7χρονου αγοριού, Νικόλαος Γάζος εξηγεί στο in.gr: «Το παιδί μας είναι στο φάσμα του αυτισμού, διαγνώστηκε το καλοκαίρι του 2019 και σύντομα μάθαμε μέσω της Ειδικής Θεραπευτικής Μονάδας Αυτισμού στο Αγλαΐα Κυριακού, αλλά και από άλλους γονείς ότι η θεραπευτική ιππασία κάνει καλό. Μετά από μεγάλη αναμονή, ξεκινήσαμε στις αρχές Νοεμβρίου».

«Ενθουσιάζεται κάθε φορά που βλέπει το άλογο», συνεχίζει. «Τρελαίνεται. Του αρέσει πάρα πολύ. Όλη η αίσθηση όταν ανεβαίνει επάνω του ή πιάνει το τρίχωμά του, το επεξεργάζεται… Πιστεύω ότι είναι σε μεγάλο βαθμό αισθητηριακό ζήτημα. Θέλει να το πιάσει, να το νιώσει, ξαπλώνει επάνω του. Θέλει να το χαϊδεύει, το αισθάνεται οικείο. Κάθε φορά που ερχόμαστε ανυπομονεί».

Με ποιον τρόπο, όμως, τον βοηθά η θεραπεία μέσω του αλόγου στην αντιμετώπιση των καθημερινών δυσκολιών; Η Αθανασία Μάντη, λογοθεραπεύτρια με εκπάιδευση στη θεραπευτική ιππασία από τη Γερμανική Ομοσπονδία Θεραπευτικής Ιππασίας, εξηγεί στο in.gr: «Προσπαθούμε μέσω της σχέσης με το ζώο να χτίσουμε την επικοινωνία. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με τις χειρονομίες, δηλαδή την εξωλεκτική επικοινωνία, με τους μορφασμούς του προσώπου και τις εκφράσεις, αλλά και με την παραγωγή του λόγου σε άτομα που έχουν δυσκολίες. Για παράδειγμα, στα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, που αποτελούν μεγάλο κομμάτι των θεραπευόμενών μας, προσπαθούμε να χτίσουμε τα επικοινωνιακά πρότυπα που υπάρχουν σε ανθρώπους τυπικής ανάπτυξης. Αυτό μπορεί να σημαίνει το να κοιτάζουν τους άλλους στα μάτια κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας, να δείχνουν τα συναισθήματά τους μέσω των εκφράσεών τους και στη συνέχεια μπορεί να μετουσιωθεί, να προχωρήσει και σε άλλα στάδια και να φτάσει και στο επίπεδο του λόγου».

@Cinemathesis

Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε θεραπευόμενος θα καταλήξει να μιλά: «Το φάσμα του αυτισμού διακρίνεται από πολλούς βαθμούς δυσκολίας και ιδιαιτερότητας. Μπορεί ένα παιδάκι να μην μιλήσει ποτέ, να βγάζει μόνο φωνούλες ή κραυγές ή να έχει ένα ιδιότυπο λεκτικό φάσμα, να επαναλαμβάνει πάντα τις ίδιες προτάσεις ή φράσεις. Σταδιακά μπορεί να καταστεί πιο λειτουργικό και να μπορεί να υπάρχει μια προσαρμογή σε καθημερινές εμπειρίες».

Δεν επηρεάζουν τη θεραπεία μόνο οι ιδιαιτερότητες που σχετίζονται με τη διάγνωση του αυτισμού. Η διάθεση του θεραπευόμενου σε κάθε θεραπευτική συνεδρία, ακόμη και η διάθεση του αλόγου, οδηγούν σε αναπροσαρμογές του προγράμματος. Και κάθε φορά, υπάρχει μια προτεραιότητα: «Ένα μεγάλο κομμάτι της δουλειάς μας, είναι τα παιδιά να φεύγουν πάντα χαρούμενα», τονίζει η Αθανασία. «Σχεδιάζουμε μια θεραπεία με βάση κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που θέλουμε να έχει, όμως πάντα ένα κομμάτι της είναι και το παιχνίδι, που βοηθά τα παιδιά να διασκεδάσουν και να μάθουν μέσα από εμάς».

Η θεραπευτική διαδικασία δεν σχετίζεται αποκλειστικά με το κομμάτι της ιππασίας. Οι θεραπευόμενοι, με την καθοδήγηση των θεραπευτριών, φορούν στο άλογο τον ιππαστικό εξοπλισμό του και το περιποιούνται. «Είναι μια σφαιρική θεραπεία και η προσέγγισή της αφορά και τη σχέση με το άλογο», μου εξηγεί η Αθανασία. «Το πώς χτίζω τη σχέση με το άλογό μου, το φροντίζω, το σελώνω εγώ μόνος μου, γιατί είναι το δικό μου άλογο, θέλω να με πάει βόλτα, να με αφήσει να ανέβω».

Παράλληλα, πρόκειται για μια διαδικασία που βοηθά τους θεραπευόμενους να αποκτήσουν νέες δεξιότητες: «Βοηθά στην ανάπτυξη της λεπτής και της αδρής κινητικότητας, του συντονισμού των χεριών με τα μάτια. Ενισχύει ακόμη και τη μυϊκή δύναμη και τον μυϊκό συντονισμό. Για να μπορούν τα παιδιά να είναι πιο ανεξάρτητα, πιο λειτουργικά στην καθημερινότητά τους, να αποκτούν πιο περίπλοκες δεξιότητες. Γιατί όσο απλό και αν το κάνουμε να φαίνεται, δεν είναι καθόλου εύκολο να φορέσεις τα ηνία στο άλογό σου. Ακόμη και εμείς, κατά την εκπαίδευσή μας δυσκολευτήκαμε σε αυτό το κομμάτι, χρειάστηκε χρόνος για να το μάθουμε».

«Αν έπρεπε να ξεχωρίσω ένα χαρακτηριστικό της δουλειάς μου, θα ήταν η χαρά που δίνει το άλογο στα παιδιά και ο τρόπος που καταφέρνει να τα «ξεκλειδώσει» και να αλληλεπιδράσουν. Και όταν το βλέπεις αυτό, ειδικά σε περιπτώσεις που έρχονται για πρώτη φορά στον χώρο και σε επαφή με το ζώο και βλέπεις ότι υπάρχει θετική ανατροφοδότηση, αυτό απ’ ευθείας περνά και σε σένα».

Στη συνεδρία της Αθανασίας με τον 13χρονο Ανδρέα, υπήρξε μια πολύ ξεχωριστή στιγμή: Η εκπαιδεύτρια ζήτησε από το αγόρι να της φέρει κάτι, αφήνοντάς τον έτσι να απομακρυνθεί για λίγο από κοντά της. Εκείνος ακολούθησε πιστά την οδηγία της. Όσο απλό και αν ακούγεται αυτό, το άγχος της μητέρας του για το ένα λεπτό που έλειψε από το οπτικό της πεδίο, αποκαλύπτει το μέγεθος του επιτεύγματος: «Δεν είναι εύκολο για ένα παιδί με αυτισμό να ακολουθεί οδηγίες», λέει στο in.gr η κυρία Μωραΐτη. «Εδώ τα καταφέρνει τέλεια. Μέσα στα χρόνια, έχει κάνει θεραπείες με εργοθεραπεύτρια, μετά με εξειδικευμένη γυμνάστρια και τώρα με την Αθανασία που είναι λογοθεραπεύτρια. Είναι σαν να κάνει ένα πρόγραμμα πέντε ωρών, συμπυκνωμένο μέσα σε μισή ώρα».

Μια χαριτωμένη λεπτομέρεια στην είσοδο του Συνδέσμου

Ψυχιατρικές διαταραχές

Η δουλειά της Λίνας Κούτρα, ψυχολόγου με εκπαίδευση στη θεραπευτική ιππασία μέσω της Γερμανικής Ομοσπονδίας Θεραπευτικής Ιππασίας, σχετίζεται με αμιγώς ψυχιατρικά περιστατικά, όπως η σχιζοφρένεια, η κατάθλιψη, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η διπολική διαταραχή, αλλά και με άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή έχουν κινητικές αναπηρίες, αλλά χρειάζονται υποστήριξη στο ψυχοσυναισθηματικό κομμάτι.

«Σε αυτές τις περιπτώσεις, αυτό που βοηθά κυρίως είναι η επικοινωνία με το άλογο και η δημιουργία μιας υγιούς σχέσης μαζί του», εξηγεί η Λίνα. «Όσο ο θεραπευόμενος δουλεύει με το άλογο, ουσιαστικά γενικεύει τις δεξιότητες που αποκτά, συναισθηματικές και κοινωνικές, στον περίγυρό του».

«Η συνεδρία μπορεί να έχει και διαλεκτική μορφή, όπως θα γινόταν και σε ένα γραφείο, αλλά το άλογο βοηθά ακόμη περισσότερο, με την ίδια του τη συμπεριφορά», συνεχίζει. «Καθρεφτίζει καλύτερα στον θεραπευόμενο κομμάτια του εαυτού του, του δείχνει τι θέλει να δουλέψει γενικότερα. Η επαφή με το άλογο ως ζώο στη θεραπεία είναι πάρα πολύ βοηθητική, καθότι αντιλαμβάνεται τα ανθρώπινα συναισθήματα και απαντά σε αυτά με ειλικρίνεια».

Ταυτόχρονα, ενισχυτικά δρα και ο ίδιος ο χώρος: «Μπορείς να δουλέψεις πάρα πολλά πράγματα, με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Βοηθά πολύ και το κομμάτι του εξωτερικού περιβάλλοντος, δίνει πάρα πολλά ερεθίσματα στον θεραπευόμενο. Μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις ψυχοεκπαιδευτικές, γνωστικές, συμπεριφορικές, υπάρχουν διάφορες επιλογές ανάλογα με τη στοχοθεσία για το κάθε περιστατικό». Ως ερεθίσματα λειτουργούν και ο στίβος, ο στάβλος, ο εξοπλισμός, αλλά και η παρουσία των εθελοντών.

Στην περίπτωση των παιδιών που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, η επαφή με τα άλογα προσφέρει μια σειρά από επιπλέον πλεονεκτήματα, αφού όπως εξηγεί η Λίνα, «συχνά έχουν έντονες αισθητηριακές αναζητήσεις, επιδιώκουν πάρα πολύ την κίνηση, την αφή διάφορων επιφανειών. Η κίνηση τούς οργανώνει πολύ τον λόγο, τα συντονίζει και τα βοηθά να εκτονωθούν».

Η θεραπεία με το άλογο δεν ανήκει στην πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης ψυχιατρικών περιστατικών, αλλά αποτελεί συμπληρωματική θεραπεία. Δεν είναι λίγοι, όμως, οι θεραπευόμενοι που στηρίζονται αποκλειστικά στις χαμηλού κόστους συνεδρίες του Συνδέσμου, καθώς δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ανταποκριθούν σε ένα σφαιρικό θεραπευτικό πλαίσιο.

@Cinemathesis

Special Olympics

Αν και η αθλητική ιππασία δεν αποτελεί θεραπευτικό στόχο του Συνδέσμου, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις των θεραπευόμενων που αποκλειστικά βάσει των δεξιοτήτων που απέκτησαν στις εγκαταστάσεις του και των προπονήσεων με τις εκπαιδεύτριές τους, κατάφεραν να πάρουν μέρος σε σημαντικές αθλητικές διοργανώσεις, μεταξύ των οποίων και οι Special Olympics.

«Ξεκινούν από το θεραπευτικό κομμάτι και στη συνέχεια προχωρούν», εξηγεί η κυρία Καρουζάκη. «Δεν είναι εύκολη διαδικασία. Παίρνει πολύ χρόνο –ακόμη και χρόνια- προκειμένου οι θεραπευόμενοι να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις ενός αθλητικού προγράμματος. Και, φυσικά, υπάρχουν άνθρωποι, παιδιά και ενήλικες που αν και έχουν τις ικανότητες, θέλουν να αποφύγουν την έκθεση και παραμένουν στο θεραπευτικό κομμάτι. Η θεραπευτική ιππασία είναι πράξη αποκατάστασης και δεν αφήνουμε τον καθένα να γνωρίζει για τον κάθε θεραπευόμενό μας, ενώ σε μια αθλητική διοργάνωση υπάρχει κοινό, κάμερες και φωτογράφοι».

Ακόμη και το αθλητικό πρόγραμμα, όμως, δεν παύει να έχει θεραπευτικό χαρακτήρα. Όπως εξηγεί η Λίνα Κούτρα, «ο στόχος είναι πάντα θεραπευτικός. Δουλεύουμε την αυτοπεποίθηση, τη διαχείριση του άγχους, την αυτονόμηση. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή περίπου 20 θεραπευόμενοι, ίσως και περισσότεροι, που ασχολούνται ενεργά με το αθλητικό κομμάτι και ξεκίνησαν από το μηδέν. Δεν είχαν ανέβει ποτέ σε άλογο και είχαν παράλληλα τις δικές τους δυσκολίες, γνωστικές, κινητικές, επικοινωνιακές. Και με την πάροδο του χρόνου έχουν καταφέρει να χειρίζονται πλέον μόνοι τους ένα άλογο και να κατεβαίνουν σε αγώνες. Είναι πολύ σημαντικό».

«Αλλά θέλω να τονίσω ότι δεν χρειάζεται να φτάσει κανείς στο αθλητικό κομμάτι για να θεωρηθεί ότι έχει γίνει σημαντική δουλειά», σημειώνει. »Επιτυχία μπορεί να είναι και η κατάκτηση μιας πολύ απλής δεξιότητας που μπορεί εμείς να θεωρούμε δεδομένη, όπως το πέταγμα μιας μπάλας ή ενός στεφανιού σε έναν κώνο. Για κάποιον αυτό μπορεί να μην είναι δεδομένο. Να είναι αποτέλεσμα δουλειάς και μεγάλης προσπάθειας. Επομένως η επιτυχία της θεραπείας δεν είναι κάτι συγκρίσιμο για όλους. Ακόμη και μια μικρή κατάκτηση είναι πολύ σημαντική, ειδικά αν πρόκειται για κάτι που θα ωφελήσει το άτομο στην καθημερινότητά του».

O Σάνι σε αυθόρμητη πόζα

Τα άλογα

Δεν μπορεί κάθε άλογο να λειτουργήσει ως θεραπευτής. Οι προδιαγραφές που πρέπει να πληροί είναι πολλές και πολύ συγκεκριμένες, ενώ και η ίδια η δουλειά του είναι εξαιρετικά σκληρή. Προκειμένου τα ζώα να καταφέρουν να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους, εκτός από την αρχική επιλογή τους με βάση ευνοϊκά για τη θεραπεία χαρακτηριστικά, ένα πλέγμα ανθρώπων που περιλαμβάνει τις εκπαιδεύτριες, τους εθελοντές, τον επιστάτη και –φυσικά- τον προπονητή τους, εργάζεται σκληρά και σε πολλαπλά επίπεδα.

Η επιλογή

«Δεν κάνουν όλα τα ζώα για όλα», εξηγεί ο προπονητής των αλόγων, κύριος Γιώργος Κόρσολος, που διαθέτει εμπειρία σαρανταπέντε ετών στον χώρο της ιππασίας. «Τα άλογα που βρίσκονται εδώ πρέπει να είναι ήσυχα εκ φύσεως, να ανέχονται διάφορες καταστάσεις. Και βέβαια, με τη δουλειά που τους κάνουμε γίνονται ακόμη πιο ήρεμα. Όπως και «σχολικά» άλογα στους ιππικούς ομίλους, που πρέπει να είναι ήρεμα για να ανέχονται τους αρχάριους».

«Για την ιπποθεραπεία, το άλογο πρέπει να έχει συγκεκριμένη κατανομή σώματος», συμπληρώνει η Κλεοπάτρα. «Συγκεκριμένο πάχος, γιατί ένα παιδί που έχει εγκεφαλική παράλυση και έχει σπαστικότητα στους προσαγωγούς, δεν θα μπορέσει ποτέ να ανοίξει τέλεια τα πόδια του, για να ανέβει σε ένα τεράστιο άλογο. Και βεβαίως θα πρέπει να έχουν υπομονετικό και δεκτικό χαρακτήρα, πράγμα που προκύπτει κυρίως μέσα από τη θετική εκπαίδευση. Επίσης, ένα ιπποθεραπευτικό άλογο θα πρέπει να έχει ένα αθλητικό σώμα και δικιά του ισορροπία, γιατί μέσα από αυτό γίνεται η θεραπεία. Στο πλαίσιο της θεραπείας δεν κάνουμε κάτι για το άλογο, επομένως θα πρέπει να είναι ήδη έτοιμο και σωματικά και ψυχικά».

Η Cordelia κάνει μασάζ στον Αμίγκο

Η φροντίδα

Μεταξύ των θεραπειών, ωστόσο, τα άλογα δέχονται τις περιποιήσεις του προσωπικού: Από το χτένισμα και τα χάδια των εκπαιδευτριών και των εθελοντών, μέχρι την προπόνηση του κυρίου Κόρσολου, προκειμένου να διατηρούν μια καλή φυσική κατάσταση («τα άλογα είναι αθλητές», μου εξηγεί), αλλά και τις φυσικοθεραπείες της εθελόντριας Cordelia Maddon-Κανελλοπούλου.

Δουλειά της, εδώ και ενάμιση χρόνο που προσφέρει εθελοντική εργασία στον Σύνδεσμο, είναι να τους κάνει «μασάζ, range of motion και κάποιες διατάσεις», εξασφαλίζοντας ότι θα δέχονται την φροντίδα που έχουν ανάγκη. Για την ίδια, η εργασία στον Σύνδεσμο αποτελεί ταυτόχρονα και πρακτική εξάσκηση πάνω στις σπουδές της στην κτηνιατρική φυσικοθεραπεία. «Με έχουν βοηθήσει πολύ και οι εκπαιδεύτριες, ενώ και τα άλογα εδώ έχουν πολύ καλό χαρακτήρα, οπότε είναι μια πολύ καλή αρχή», σημειώνει.

Οι εθελοντές

Εκτός από την Cordelia, στον χώρο προσφέρουν –σκληρή- εργασία πολλοί ακόμη εθελοντές. Αν και δεν πρόκειται για εύκολη δουλειά («πολλοί εγκαταλείπουν επειδή δεν αντέχουν το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων γίνεται σε εξωτερικούς χώρους, με κρύο ή με ήλιο», τονίζει η κυρία Καρουζάκη), δεν είναι λίγοι εκείνοι που συνεχίζουν να προσφέρουν στον Σύνδεσμο επί 12 ή ακόμη και 15 χρόνια.

Το γεγονός ότι η δουλειά τους είναι εθελοντική, δεν σημαίνει ότι είναι και απλή: «Επειδή ο χώρος είναι ιδιαίτερος, ο εθελοντισμός εδώ απαιτεί εκπαίδευση με το άλογο, με τα παιδιά», εξηγεί η Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου. Με τους εθελοντές που συνεχίζουν επί ολόκληρα χρόνια –ή και δεκαετίες- «είμαστε πια μια οικογένεια, όπως και με τα παιδιά που έρχονται τόσο καιρό. Έχουν μεγαλώσει εδώ».

@Cinemathesis

Κίνδυνοι και προβλήματα

Οι γονείς που μίλησαν στο in.gr ήταν εξαιρετικά ικανοποιημένοι από τις επιδράσεις των θεραπειών στα παιδιά τους, στάθηκαν όμως στο ίδιο πρόβλημα: Τη μεγάλη αναμονή μέχρι την εγγραφή τους, που μπορεί να κρατήσει ακόμη και ολόκληρα χρόνια.

Υπάρχουν δυο κεντρικές αιτίες που οδηγούν στις μακριές λίστες αναμονής: Η μία είναι η απουσία επιλογών σε δραστηριότητες για τα παιδιά που βρίσκονται, για παράδειγμα, στο φάσμα του αυτισμού («μας έχουν προτείνει μόνο την ιππασία και την κολύμβηση», σημείωσε ο κύριος Γάζος), που οδηγεί σε αυξημένο αριθμό αιτήσεων, ενώ η άλλη προκύπτει από τις περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες του Συνδέσμου.

«Το πρόβλημά μας είναι ότι δεν έχουμε περισσότερο χώρο για να φιλοξενήσουμε και περισσότερα άλογα», εξηγεί η κυρία Καρουζάκη. «Έχουμε περίπου 160 θεραπευόμενους, από δύο-τριών χρονών μέχρι 70 και μια λίστα αναμονής προκειμένου να προσθέτουμε και άλλους θεραπευόμενους όταν κάποια θέση αδειάζει».

Παρά την ιστορικότητά του, αφού πρόκειται για τον πρώτο χώρο στην Ελλάδα που πραγματοποίησε θεραπείες μέσω των αλόγων, ενώ μετέφερε την τεχνογνωσία του και σε πλήθος εκπαιδευτών και αντίστοιχων κέντρων σε όλη τη χώρα, αυτή τη στιγμή ο Σύνδεσμος Θεραπευτικής Ιππασίας κινδυνεύει.

«Πιστεύω ότι ο Σύνδεσμος πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει», τονίζει η κυρία Καρουζάκη. «Αντιμετωπίζουμε διάφορα προβλήματα, ακόμη και σε σχέση με τον χώρο, ο οποίος ανήκει στο στρατό. Ελπίζω να μην υπάρξουν και άλλα, γιατί πραγματικά ο σύνδεσμος λόγω του φιλανθρωπικού του χαρακτήρα μπορεί να προσφέρει πολλά περισσότερα από έναν ιδιώτη. Όχι επειδή εκεί δεν γίνεται δουλειά, αλλά λόγω του χαμηλότερου κόστους που έχει η θεραπεία εδώ».

Μάθετε πληροφορίες για το πώς μπορείτε να βοηθήσετε τον Σύνδεσμο Θεραπευτικής Ιππασίας, μέσω κάποιας δωρεάς ή εθελοντικής εργασίας, εδώ.