Νέο είδος χαμαιλέοντα είναι μικρό στο μάτι αλλά…

Ένας νέος υποψήφιος για τον τίτλο του μικρότερου ερπετού του κόσμου ανακαλύφθηκε στη ζούγκλα της βόρειας Μαδαγασκάρης. Και, παρά το μικρό του μέγεθος, κουβαλάει κάτι δυσανάλογα μεγάλο.

Ο λόγος για τον «νανοχαμαιλέοντα» του νέου είδους Brookesia nana, γνωστού μόνο από δύο άτομα, ένα αρσενικό και ένα θηλυκό, τα οποία εντοπίστηκαν στη διάρκεια γερμανικής αποστολής στο απομονωμένο νησί του Ινδικού.

Με μήκος μόλις 2,2 εκατοστά, το αρσενικό εύρημα είναι το μικρότερο αρσενικό ερπετό που έχει ανακαλυφθεί ποτέ, αναφέρουν Γερμανοί και Μαδαγάσιοι ερευνητές στο Scientific Reports, μια ανοιχτή επιθεώρηση των εκδόσεων Nature.

Το πέος του όμως απέχει πολύ από το να θεωρηθεί μικρό. «Η σύγκριση με 51 άλλα είδη χαμαιλέοντα αποκάλυψε ότι το νέο είδος διαθέτει εξαιρετικά μεγάλα γεννητικά όργανα» επισημαίνει η ομάδα σε ανακοίνωσή της.

Το πέος των ερπετών είναι ιδιαίτερη περίπτωση, αφού αποτελείται από δύο κυλινδρικά «ημιπέη» που μένουν κουλουριασμένα μέσα στο σώμα όταν δεν χρησιμοποιούνται.  Στην περίπτωση του Β.nana, τα ημιπέη αντιστοιχούν σχεδόν στο 19% του συνολικού μήκους του αρσενικού, έδειξαν οι προσεκτικές μετρήσεις.

Μεταξύ των άλλων ειδών χαμαιλέοντα που εξέτασε η μελέτη, το B.nana έχει αναλογικά το πέμπτο μεγαλύτερο πέος –το ρεκόρ ανήκει στο συγγενικό είδος Brookesia tuberculata, του οποίου τα ημιπέη αντιστοιχούν σε κάτι παραπάνω από το ένα τρίτο του σώματος.

Ο λόγος που ο νανοχαμαιλέοντας χρειάζεται τόσο μεγάλο πέος είναι πιθανότατα ο ασυνήθιστος σεξουαλικός διμορφισμός των χαμαιλεόντων –οι ανατομικές διαφορές μεταξύ αρσενικών και θηλυκών.

Στα πιο μεγαλόσωμα είδη χαμαιλέοντα, τα αρσενικά τείνουν να είναι μεγαλύτερα από τα θηλυκά, ενώ στα μικρόσωμα είδη παρατηρείται το αντίθετο. Με άλλα λόγια, ο αρσενικός νανοχαμαιλέοντας χρειάζεται μεγάλο πέος για να γονιμοποιεί το συγκριτικά γιγαντόσωμο θηλυκό.

Ο ένας και μοναδικός θηλυκός νανοχαμαιλέων που εντοπίστηκε στη διάρκεια της αποστολής έχει μήκος 2,9 εκατοστά. Σύμφωνα με τους ερευνητές είναι το δεύτερο μικρότερο θηλυκό ερπετό του κόσμου, μετά το σαμιαμίδι του είδους Sphaerodactylus ariasae, το οποίο ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους.

Η Μαδαγασκάρη, η οποία παραμένει γεωλογικά απομονωμένη εδώ και εκατομμύρια χρόνια, φιλοξενεί μια πληθώρα ασυνήθιστα μικρόσωμων σπονδυλωτών, ανάμεσά τους τα μικρότερα θηλαστικά του κόσμου και ορισμένα εξαιρετικά μικρόσωμα βατράχια.

Το φαινόμενο του νανισμού είναι σύνηθες μεταξύ ειδών που εξελίσσονται σε απομονωμένα νησιά, ωστόσο αυτή η εξήγηση «δεν έχει νόημα σε αυτή την περίπτωση, αφού το B.nana ζει στα όρη της ηπειρωτικής Μαδαγασκάρης» λέει η Φανομεζάνα Ρατσοαβίνα του Πανεπιστημίου του Ανταναναρίβο, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Εξίσου ασαφής είναι και η γεωγραφική εξάπλωση του νέου είδους, αν και οι ερευνητές επισημαίνουν ότι πολλά άλλα είδη μικρόσωμων χαμαιλεόντων της Μαδαγασκάρης περιορίζονται σε εκτάσεις μερικών δεκάδων στρεμμάτων.

Όπως λέει ο Όλιβερ Χόλιτσεκ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Αμβούργου, επίσης μέλος της ομάδας, «το ενδιαίτημα του νανοχαμαιλέοντα δυστυχώς δέχεται ισχυρές πιέσεις λόγω της αποδάσωσης. Ωστόσο η περιοχή ανακηρύχθηκε πρόσφατα καταφύγιο, κάτι που ελπίζουμε ότι θα επιτρέψει σε αυτό το μικροσκοπικό ερπετό να επιβιώσει».