Γιαγιόι Κουσάμα: Η σπουδαία γιαπωνέζα εικαστικός σε Ευρώπη και Αμερική

«Την προσοχή σας, παρακαλώ, ελπίζω ότι θα μπορέσετε να κάνετε υπομονή. Ελπίζουμε στην ατελείωτη αγάπη διαποτισμένη από τις καρδιές όλων με αποθέματα ανθρώπινης αγάπης, στέλνουμε μια ευχή για ειρήνη στον κόσμο, για τα όνειρά μας και τα θαύματα της προσμονής – ευχόμαστε ότι το μεγαλύτερο δώρο αυτής της έκθεσης θα είναι η προσφορά όλων των παραπάνω. Ελπίζω ότι θα μπορέσετε να κάνετε υπομονή.

Με όλη μου την καρδιά,

Γιαγιόι Κουσάμα».

Αυτό είναι το – ολίγον ακατάληπτο, αν και γεμάτο συναίσθημα – μήνυμα της Γιαγιόι Κουσάμα προς όλους τους φίλους του έργου της, οι οποίοι ανυπομονούν να βιώσουν την εμπειρία του στον Βοτανικό Κήπο της Νέας Υόρκης. Σε έναν δηλαδή από τους πολλούς χώρους ανά τον κόσμο που πρόκειται να παρουσιάσουν έργα της μέσα από εκθέσεις που αναβλήθηκαν τη χρονιά που μας πέρασε, σε ορισμένες περιπτώσεις παραπάνω από μία φορά, και καλώς εχόντων των πραγμάτων θα το πράξουν τελικά την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2021.

Για παράδειγμα, η «Kusama: Cosmic Nature» (άνοιξη με φθινόπωρο 2021, προς το παρόν γενικά και αόριστα) στον Βοτανικό Κήπο της Νέας Υόρκης θα εστιάζει στη σχέση της σχεδόν 92χρονης πλέον γιαπωνέζας εικαστικού με τη φύση, απ’ όταν ήταν μικρό παιδί και περνούσε τον χρόνο της στους κήπους των φυτωρίων της οικογένειάς της. Γιατί βέβαια μοτίβα φυτών και λουλουδιών έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στο έργο της, οπότε στο ανάλογο περιβάλλον, αυτό του υπέροχου Κήπου της αμερικανικής μητρόπολης, θα παρουσιαστούν πίνακές της που αντλούν τη θεματική τους από τη φύση, ορισμένα σχέδια που ζωγράφισε όταν ήταν φοιτήτρια, τα βιομορφικά κολάζ της, ορισμένα από τα μαλακά γλυπτά της, οι γιγάντιες κολοκύθες με τις χαρακτηριστικές βούλες που την έχουν χρίσει «βασίλισσα των πουά», όπως και πειραματική δουλειά της από τις δεκαετίες του ’50 και ’60, όταν προσπαθούσε να κατακτήσει τη Νέα Υόρκη.

To Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Hirshhorn του Σμιθσόνιαν στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ Ουάσιγκτον περιμένει με τη σειρά του να βελτιωθούν οι συνθήκες της πανδημίας προκειμένου να παρουσιάσει την έκθεση «One with Εternity: Yayoi Kusama in the Hirshhorn Collection» (οι ημερομηνίες δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμη), με τα πέντε έργα που υπάρχουν στη συλλογή του μουσείου, μεταξύ των οποίων και δύο «Infinity Rooms». Στην έκθεση θα παρουσιαστούν γλυπτά, όπως μια χαρακτηριστική «Κολοκύθα» (2016), αλλά και ένα έργο από τη δεκαετία του ’60, το «Πανωφόρι τριών τετάρτων με λουλούδια» (1964), ένας πίνακας και φωτογραφίες της καλλιτέχνιδος. Κακά τα ψέματα, η μεγάλη ατραξιόν θα είναι τα «Infinity Rooms», τα δωμάτια-περιβάλλοντα που αποτελούνται από εκατοντάδες χρωματιστά φωτάκια LED, τα οποία αναβοσβήνουν και μοιάζουν να αναπαράγονται στο διηνεκές χάρη στους καθρέφτες με τους οποίους είναι επιστρωμένοι οι τοίχοι. Για τη διαγνωσμένη με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και μόνιμη κάτοικο ψυχιατρείου Κουσάμα, αυτοί οι ψυχεδελικοί παράδεισοι συνιστούν μια καλή ευκαιρία για να γίνει κομμάτι ενός εκτυφλωτικού σύμπαντος «αυτοαφανισμού», όπως το αποκαλεί. Για τα εκατομμύρια του κόσμου που επισκέπτεται τις εκθέσεις με τη δουλειά της είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να κερδίσουν αμέτρητα likes στις σελίδες τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χάρη στην αρκούντως «instagrammable» τέχνη της Κουσάμα.

Καθρέφτες και πολυέλαιοι στο άπειρο

Στην Ευρώπη, το Μουσείο Gropius Bau στο Βερολίνο διοργανώνει την πρώτη αναδρομική έκθεση στη Γερμανία (από τις 19 Μαρτίου έως την 1η Αυγούστου) και αφιερώνει 3.000 τ.μ. στη ζωή και στο έργο της. Πρόκειται για μια πλήρη επισκόπηση της καριέρας της, η οποία μετράει πλέον περί τα εβδομήντα χρόνια, από τους πρώτους πίνακες και τα γλυπτά έως τις μεγάλες εγκαταστάσεις αλλά και το απαραίτητο «Infinity Room», το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στον κόσμο σε αυτή τη μεγάλη ρετροσπεκτίβα.

Κοσμοσυρροή αναμένεται και στο Λονδίνο και στην Tate Modern, καθώς όταν το επιτρέψει η πανδημία θα ανοίξει η έκθεση «Yayoi Kusama: Infinity Mirror Rooms» (από τις 29 Μαρτίου 2021 έως τις 27 Μαρτίου 2022), η οποία θα είναι μια σπάνια ευκαιρία για να δει κανείς δύο μεγάλες εγκαταστάσεις «Infinity Rooms» μαζί με τεκμήρια από πειραματικές περφόρμανς και δράσεις από τα πρώτα χρόνια της καριέρας της. Μάλιστα τα λαοφιλή, απαστράπτοντα δωμάτια προορίζονταν να ανοίξουν το 2020 για να σηματοδοτήσουν και την επέτειο των είκοσι χρόνων από το άνοιγμα της Tate Modern, όμως όπως όλες οι υπόλοιπες εκθεσιακές δραστηριότητες στην πόλη έτσι και η συγκεκριμένη μπήκε στον πάγο.

Στην πτέρυγα λοιπόν που φέρει το όνομα του έλληνα συλλέκτη Γιώργου Οικονόμου στο τέταρτο επίπεδο του Blavatnik Building, του νέου κτιρίου της Tate Modern που σχεδίασαν οι Ελβετοί Χέρτσογκ και Ντε Μερόν, θα παρουσιαστούν πολύ εντυπωσιακά έργα της Κουσάμα. Συγκεκριμένα, στην έκθεση, η οποία πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Bank of America και με την υποστήριξη της ιαπωνικής εταιρείας ειδών ένδυσης Uniqlo, θα υπάρχει το «Infinity Mirrored Room – Filled with the Brilliance of Life», μία από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις της Κουσάμα, την οποία δημιούργησε το 2011 με αφορμή τη μεγάλη αναδρομική της έκθεση στην Tate Modern. Μαζί θα είναι και το «Chandelier of Grief» (2016), ένα δωμάτιο-εγκατάσταση στο οποίο δημιουργείται η ψευδαίσθηση ενός αχανούς σύμπαντος που κατοικείται από πολυελαίους και επί της ουσίας είναι μια λευκή εξαγωνική κατασκευή που έχει ύψος περίπου τέσσερα μέτρα. Ο επισκέπτης εισέρχεται στο δωμάτιο μέσα από μια συρόμενη πόρτα και όταν αυτή κλείνει πίσω του εισέρχεται σε περιβάλλον όλο καθρέφτες όπου η μόνη φωτιστική πηγή είναι ένας πλουμιστός πολυέλαιος, ο οποίος κρέμεται στο ταβάνι και γυρίζει με τη συνδρομή ενός μηχανισμού. Καθώς τα φώτα τρεμοπαίζουν και αναβοσβήνουν ο επισκέπτης νιώθει να αποσυντονίζεται, να χάνεται, να μαγεύεται. Η Κουσάμα ανέκαθεν ήθελε να αναπαριστά και να προκαλεί περίπλοκες ψυχολογικές καταστάσεις μέσα από τη δουλειά της, όπως η μελαγχολία ή το πένθος. Από αυτή την άποψη, τη δουλειά της που παρουσιάζεται στην Tate Modern συμπληρώνει το έργο «The Passing Winter» (2005), στο οποίο το «άπειρο» στριμώχνεται μέσα σε ένα κουτί όπου μπορείς να κοιτάξεις μέσα από τρύπες. Παράλληλα, στην έκθεση περιλαμβάνονται φιλμ και φωτογραφίες που παρουσιάζονται ακόμα και για πρώτη φορά προκειμένου να δώσουν στους επισκέπτες το ιστορικό πλαίσιο ώστε να κατανοήσουν πώς δημιουργήθηκε το παγκόσμιο φαινόμενο που συνιστούν πλέον αυτά τα γεμάτα κάτοπτρα δωμάτια.

Η Γιαγιόι Κουσάμα επιστράτευσε για πρώτη φορά καθρέπτες στα μέσα της δεκαετίας του ’60 σε μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις όπως η «Infinity Mirror Room-Phalli’s Field» (1965), όπου τον πρώτο λόγο είχαν υφασμάτινοι πουά σωλήνες που παρέπεμπαν σε φαλλικά σύμβολα και η «Kusama’s Peep ShoworEndless Love Show» (1966) στην γκαλερί Castellane στη Νέα Υόρκη. Τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσε σε αυτές τούς προσέδιδαν έναν πιο σεξουαλικό χαρακτήρα, όμως ο τρόπος με τον οποίο ο επισκέπτης γινόταν μέρος του φαινομενολογικού περιβάλλοντος βιώνοντας τις φόρμες που πολλαπλασιάζονταν στο άπειρο είναι απόλυτα συναφής με τις εγκαταστάσεις που δημιούργησε αργότερα. Αναμένουμε λοιπόν, όπως μας ζητάει πολύ ευγενικά η Γιαγιόι Κουσάμα, να ανοίξουν τα μουσεία ανά τον κόσμο και να εγκαινιαστεί η πληθώρα των εκθέσεών της. Ακόμα και αν δεν το διαβάσουμε στις ειδήσεις, θα το αναγνωρίσουμε σίγουρα στο timeline μας, σε μία από τις αμέτρητες φωτογενείς εικόνες με έργα της που θα το πολιορκήσουν όταν έρθει ο καιρός.

ΒΗΜΑGAZINO