Εν μέσω ασφυκτικής πίεσης για την καθυστέρηση στις παραδόσεις εμβολίων κατά της Covid-19, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο καθώς, αν θέλει να θεωρείται εφικτός ο στόχος για ανοσία της αγέλης μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, τότε θα πρέπει να επιταχύνει κατά πολύ τον ρυθμό των εμβολιαστικών προγραμμάτων, ο οποίος στο μεγαλύτερο βαθμό εξαρτάται από τις διαθέσιμες δόσεις.

Για το λόγο αυτό, ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν αρχίσει να εκφράζουν μια θέση που κάποτε ήταν αδιανόητη, η οποία εδράζεται στη λήψη των πατεντών από τις φαρμακευτικές εταιρείες για να αντισταθμίσουν τις τεράστιες ελλείψεις. Αν και το Politico αναρωτιέται αν η απειλή είναι πραγματική ή πρόκειται για μπλόφα, ώστε να ασκηθούν πιέσεις στις επιχειρήσεις αυτές, το θέμα πλέον έχει ανοίξει.

Οι φαρμακοβιομηχανίες για πολλά χρόνια θεωρούσαν τις ευρωπαϊκές χώρες αναμφισβήτητα πιστούς συμμάχους και μπορούσαν πάντα να βασιστούν στην ΕΕ, με τη συνεργασία των δύο πλευρών να είναι αγαστή.

Ισχυρές πιέσεις

Ωστόσο, η οργή για την αδυναμία των φαρμακευτικών να υλοποιήσουν τα συμβόλαια είχε ως αποτέλεσμα ακόμη και ευρωπαίοι πολιτικοί, από το ιταλικό κοινοβούλιο έως τον γερμανό υπουργό Οικονομικών Πέτερ Αλτμάιερ, να υποστηρίζουν- αν και επιφυλακτικά- ότι οι πατέντες ίσως δεν πρέπει πλέον να είναι τόσο ιερές όσο κάποτε.

Το μεγάλο ερώτημα, όπως σημειώνει το Politico, είναι αν απλά εκτοξεύουν απειλές, γνωρίζοντας απολύτως ότι κάτι τέτοιο θα γκρέμιζε ένα απόλυτο εμπορικό ταμπού και θα ρίσκαρε μια έξοδο κορυφαίων εταιρειών από την Ευρώπη λόγω φόβων για την απώλεια βιομηχανικών πνευματικών δικαιωμάτων.

Ο ευρωπαίος επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Τιερί Μπρετόν, πασχίζει να τονίσει ότι δεν υπάρχει ζήτημα αναδιανομής πατεντών. Την Τετάρτη επέμεινε ότι θα είναι επικεφαλής των προσπαθειών των Βρυξελλών για να βοηθηθούν οι φαρμακευτικές να επεκτείνουν τα σημεία παραγωγής. «Θα διασφαλίσω ότι θα έχουν ό,τι χρειάζονται» δήλωσε.

Αυτή η πιο παραδοσιακή, υπέρ των επιχειρήσεων, στάση του Μπρετόν θα καθησυχάσει τα στελέχη των φαρμακευτικών, που τώρα είναι αντιμέτωπα με ένα πολύ πιο εχθρικό μήνυμα από άλλες πλευρές. Την προηγούμενη εβδομάδα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ανέφερε την προοπτική η ΕΕ να υιοθετήσει «επείγοντα μέτρα», επικαλούμενη διάταξη έκτακτης ανάγκης στις συνθήκες της ΕΕ ως απάντηση στις ελλείψεις των παραδόσεων.

Αξιωματούχοι της Κομισιόν έκαναν αναφορά στο άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ, που κατά τα φαινόμενα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αναγκαστούν οι εταιρείες των εμβολίων να μοιραστούν τις πατέντες τους ή άλλες άδειες, γνωστή ως υποχρεωτική χορήγηση άδειας.

Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, επίσης, φάνηκε ανοιχτός σε μια τέτοια πιθανότητα. Σε τηλεοπτική εμφάνιση την προηγούμενη εβδομάδα, ο Αλτμάιερ δήλωσε ότι οι υποχρεωτικές άδειες δεν θα βοηθούσαν στην αύξηση της παραγωγής τους επόμενους μήνες, επειδή η δημιουργία επιπλέον κέντρων παραγωγής θα απαιτούσε χρόνο. Αλλά, αν η συνεργασία μεταξύ των φαρμακευτικών εταιρειών για την αύξηση της παραγωγής αποτύχει, δήλωσε «διατεθειμένος να συζητήσουμε εξαναγκαστικά μέτρα».

Υπέρ της ανάγκης να αποκτήσει η ΕΕ πρόσβαση στις πατέντες, με δεδομένο ότι τα εμβόλια είναι δημόσιο αγαθό, έχει ταχθεί και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος σήμερα επανήλθε στο ζήτημα. Σε ανάρτησή του στα social media, τονίζει ότι είναι «κοινή λογική» η θέση να αποκτήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για λογαριασμό των κρατών – μελών την πρόσβαση στις πατέντες των εμβολίων και παρατηρεί ότι: «Ευτυχώς για όλους μας, η συζήτηση στην Ευρώπη για τις πατέντες των εμβολίων ανοίγει και γίνεται κάθε μέρα και πιο ουσιαστική».

«Είναι αισιόδοξο ότι αυτή η λογική διέπει πλέον πολιτικούς και ηγέτες στα ανώτερα κλιμάκια της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεων, ακόμα και αν ανήκουμε σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους.  Η κοινή λογική στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας δεν μπορεί να εμποδίζεται από ιδεολογικές αγκυλώσεις» τονίζει ο πρώην πρωθυπουργός.

2,2 εκατομμύρια άνθρωποι είναι νεκροί

Ανάλογες παρεμβάσεις ζητούν και άλλες χώρες, όπως η Ινδία και η Νότια Αφρική. Αυτές τάσσονται υπέρ προσωρινής διεθνούς αποποίησης της συμφωνίας TRIPS- για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου- για όλα τα φαρμακευτικά προϊόντα που σχετίζονται με τον κοροναϊό, συμπεριλαμβανομένων εμβολίων και θεραπειών.

Ο Τομάσο Βαλέτι, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Κομισιόν, επίσης δήλωσε υπέρ της αποποίησης και της έκδοσης υποχρεωτικών αδειών. «Πιστεύουμε πραγματικά ότι αυτό θα θέσει σε κίνδυνο τη μελλοντική καινοτομία; 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι είναι νεκροί» έγραψε στο Τwitter.

Υπάρχουν ενδείξεις πως η Ιταλία τάσσεται υπέρ της αποποίησης της συμφωνίας για τα εμπορικά πνευματικά δικαιώματα. Ωστόσο, υπάρχει σφοδρή αντίδραση από τις πλούσιες χώρες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, για την απόφαση του οποίου απαιτείται ομοφωνία.

Το βασικό πρόβλημα

Σε κάθε περίπτωση -σύμφωνα με το Politico- πέρα από αυτές τις δυσκολίες, υπάρχει ένα βασικό πρόβλημα. Η αναγκαστική χορήγηση άδειας σημαίνει μεν ότι ένας άλλος παρασκευαστής μπορεί να κατασκευάσει το φάρμακο ή το εμβόλιο χωρίς να τον μηνύσει ο κάτοχος της άδειας, αλλά αυτό δεν τους δίνει τη σημαντική τεχνογνωσία ή τεχνολογία για να κατασκευάσουν το φάρμακο.

Αυτό είναι κάτι ξεχωριστό από την πατέντα και κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την κατασκευή σύνθετων φαρμάκων, όπως τα εμβόλια mRNA, που έως τώρα δεν είχαν ξανακατασκευαστεί. Μια πιθανή λύση θα μπορούσε να ήταν το C-TAP, η «δεξαμενή» πρόσβασης τεχνολογίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που είχε στόχο να αποτελέσει μια ανοιχτή πηγή γνώσης για την επιστήμη και την τεχνολογία που σχετίζεται με τον κοροναϊό. Όμως, έως τώρα καμία εταιρεία – κάτοχος πατέντας δεν έχει συμφωνήσει να ενταχθεί σε αυτό.

Headlines