Ο βιαστής και ο κακός ο λύκος: Δύο μύθοι που μας βασάνισαν πολύ

Όταν ξεκίνησε -επιτέλους- η θύελλα του ελληνικού #metoo, συμπαρέσυρε και κάτι ακόμα: Μία πάρα πολύ λάθος εικόνα για το τι είναι και τι δεν είναι ένας βιαστής, ένας άντρας που τρομοκρατεί μία γυναίκα, που την παρενοχλεί, που επιτίθεται. Όλες αυτές οι κατηγορίες είναι ξέχωρες μεταξύ τους, φυσικά. Αλλά έχουν ένα μεγάλο κοινό, αναφορικά με το συλλογικό νου: “Φωτογραφίζονται” από την εικόνα ενός τέρατος.Ενός κτηνώδους πλάσματος, όπως είναι ο λύκος του παραμυθιού.

Είναι τώρα κάποιες δεκαετίες πια που η αποσαφήνιση των παραμυθιών δεν άφησε περιθώριο αμφιβολιών. Ο κακός λύκος ήταν αλληγορικά ο βιαστής. Αργότερα, οι βιαστές χαρακτηρίστηκαν “δράκοι”, άγριες μορφές απάνθρωπων όντων, γιατί χρειαζόμαστε να νιώθουμε πως ένα τόσο ειδεχθές έγκλημα μπορεί να γίνει μόνο από εξωκοσμικές οντότητες.

Προς υπεράσπιση του λύκου και του δράκου, θα πω μία εξυπνάδα: Ο λύκος δεν είναι πάντοτε κακός, ο λύκος μεγάλωσε εξάλλου το Μόγλη κι ο δράκος δεν είναι απαραίτητα κτηνώδης. Ο δράκος φυλάει την πριγκίπισσα μέρα και νύχτα μην πάθει κακό από τους ανάξιους πρίγκηπες,  γνωρίζοντας πως κάποτε θα δολοφονηθεί για χάρη της.

Τι είναι και τι δεν είναι ένας βιαστής

Μετά την ανατριχιαστική υπόθεση της Ελένης Τοπαλούδη, ανασύραμε από το σεντούκι της ειδησεογραφίας δεκάδες αντίστοιχες περιπτώσης κτηνώδους βίας: Γυναίκες που τεμαχίστηκαν, βιάστηκαν, αποκεφαλίστηκαν. Δυστυχώς, είχαμε πολλές τέτοιες ιστορίες να γράψουμε. Αλλά, επίσης, το πρόβλημα με τις ιστορίες αυτές, ή μάλλον, με τη διαχείρισή τους στη δημόσια σφαίρα, είναι πως καλλιεργούν ένα προφίλ βιαστή τέτοιο που μας αποσπά την προσοχή από το σύνολο του προβλήματος.

Μία από τις πιο δύσκολες μάχες που χρειάστηκε να δώσουμε ως γυναίκες και ως κοινωνία, ήταν η αναγνώριση των… αόρατων εγκλημάτων. Των εγκλημάτων που γίνονταν μέσα στο σπίτι. Εκεί όπου ο βιαστής δεν ήταν ούτε λύκος, ούτε και δράκος, αλλά ο άνθρωπος που αγαπάς.

Έχοντας διαχωρίσει στη συλλογική μας συνείδηση το έγκλημα από τον άνθρωπο, όταν πια είπαμε, κλάψαμε, φωνάξαμε ότι ο βιαστής μας ήταν ο σύντροφός μας, μας απάντησαν με όλες τις άμυνες του ανθρώπου που δεν αντέχει τη φρίκη: Δεν είναι έτσι ο βιασμός.

Τι ήταν ο βιασμός στο συλλογικό νου; Φυσικά η παιδεραστία και έπειτα, η επίθεση ενός αγνώστου, που ακόμα και τότε το θύμα θα έπρεπε να απολογηθεί για το τι φορούσε. Βιασμός ήταν και η ασέλγεια σε ένα θύμα ναρκωμένο, που δεν είχε τις αισθήσεις του. Αλλά, πάνω από όλα, ο βιασμός ήταν τόσο άγριος σωματικά, που μετριόταν στα σημάδια πάνω στο κορμί, ένα βήμα πριν τον θάνατο.

Δώσαμε πολλές μάχες για να μπορέσουμε να αποδείξουμε πως όχι, ο βιασμός δεν κρύβεται απαραίτητα στις σκιές και στις ουσίες. Μπορεί να κρύβεται κάτω από τα κοινά σεντόνια μας.

Όταν δεν είχαμε φωνή

Ο άνθρωπος έχει την αντανακλαστική αντίδραση απέναντι σε αυτά που τον πονάνε κι αυτή είναι η άρνηση. Όταν τα πρώτα θύματα ενδοοικογενειακής βίας συμπεριέλαβαν και το βιασμό στην επίθεση που δέχτηκαν από το σύζυγό τους, αυτό το επιχείρημα κατέρρευσε: Δε γίνεται να βιαστείς από έναν άνθρωπο με τον οποίο έχει ήδη σεξουαλική σχέση.

Ωστόσο, η νομική ιστορία φέρει συχνά εκπληκτικά παραδείγματα. Μέχρι τη δεκαετία του ‘70, ως ενδοοικογενειακή βία οριζόταν το πρωκτικό σεξ και όχι το ξύλο -το ξύλο μέχρι αιμορραγίας ή και θανάτου ήταν μεν ποινικό αδίκημα, αλλά δεν εντασσόταν στην ενδοοικογενειακή βία, χαρακτηριζόταν επίθεση.

Η σημασία της νομικής αναγώρισης είχε να κάνει με τις ποινές που θα αποδιδόταν στον θύτη κι εδώ έρχεται ένα παράδοξο: Ο βιασμός εντός της συζυγικής σχέσης τελικά αναγωριζόταν (ως ενδοοικογενειακή βία, μεν, όχι ως βιασμός), αλλά στιγματιζόταν η πράξη ως κάτι “κακό”, αρκεί να ήταν πρωκτικό σεξ.

Μέχρι και πάρα πολύ πρόσφατα, για την ακρίβεια μέχρι προ διετίας, δεν ήταν καν αναγνωρίσιμος ο βιασμός ως σεξουαλική ενέργεια εις βάρος ανθρώπου που είπε “όχι”. Το μεγάλο παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι η αστυνομία μας πίστευε, όταν θα πηγαίναμε να καταγγείλουμε το δράστη, μας πίστευε και μας ενημέρωνε ότι δυστυχώς ο νόμος είναι τόσο κακός, που δε θα βγάλουμε άκρη. Αυτοί που δε μας πίστευαν, ήταν όσοι δεν μπορούσαν να συλλάβουν την έννοια του βιασμού από νυν ή πρώην σύντροφο, την έννοια της μη συναίνεσης. Όχι απαραιτήτως επειδή συμφωνούσαν, αλλά επειδή μια τέτοια παραδοχή θα έκανε τη φρίκη να απλώνεται κι άλλο.

Ο βιαστής της διπλανής πόρτας

Μάθαμε, λοιπόν, πως οι βιαστές μας και γενικότερα οι άνθρωποι που μας έχουν επιτεθεί, μας έχουν παρενοχλήσει ή κακοποιήσει ψυχολογικά, θα πρέπει να είναι κτήνη. Δυστυχώς, αυτό μας ανάγκασε να χάσουμε πολύτιμο χρόνο από την ύπαρξή μας: Όταν πια συνειδητοποιήσαμε πως δεν είναι καθόλου παράλογο να νιώθουμε ότι δεχτήκαμε επίθεση από “κάτι” που δεν έχει χαρτογραφηθεί ως αδίκημα ή από κάποιον που δε μοιάζει με κακό λύκο, είχαμε ήδη βιώσει μία, δύο, δεκαπέντε παρενοχλήσεις.

Ήταν αυτό το “αποκλείεται” πάνω από το κεφάλι του εγκληματία, γιατί δεν είχε ούτε μεγάλα δόντια, ούτε μεγάλα νύχια. Ίσως αυτό να απαντά στο γιατί όλες αυτές οι γυναίκες επέλεξαν να μιλήσουν τώρα. Μα γιατί τώρα άλλαξαν οι εποχές και πλέον η κοινωνία μπορεί να αποδεχτεί αυτό που βίωσαν ως έγκλημα.

Σίγουρα το αποδέχεται ο νομικός κόσμος πλέον, όταν ο ίδιος ο ποινικός κώδικας θεωρεί πως το “Όχι” ορίζεται ως μη συναίνεση. Κι έτσι ο βιαστής απέκτησε πολλά πρόσωπα. Είναι το “τέρας” της Ρόδου, είναι το αγόρι σου, μα πάνω από όλα, είναι ένας καθημερινός άνθρωπος, συχνά πέραν κάθε υποψίας.

Αφού, λοιπόν, δεν έχει ούτε γαμψά νύχια, ούτε κοφτερά δόντια, αφού δεν προσπαθούμε πλέον να αποδείξουμε ότι πάσχει από κάποια ψυχική νόσο (άλλη μεγάλη μάχη κι αυτή απέναντι στο στίγμα…), αφού με το ζόρι αρχίσαμε να βλέπουμε πως ο τρόμος καμιά φορά μας λέει ότι μας αγαπάει, πριν μας κομματιάσει το κορμί κι άλλες φορές χαμογελά κι είναι φίλος, γιος, κάποιος που θαυμάζουμε, ή ο άνθρωπός μας (με πικρία), τότε επιτέλους καταφέραμε να αποδεσμεύσουμε, τουλάχιστον, τους λύκους από το βαρύ φορτίο  της ταύτισης που τους αποδόθηκε πριν πολλούς αιώνες.